Dàn bài phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh

dan-bai-phan-tich-bai-tho-sang-thu-cua-huu-thinh

Dàn bài phân tích bài thơ “Sang thu” (Hữu Thỉnh).

I. Mở bài:

– Hữu Thỉnh thuộc lớp nhà thơ trẻ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ông hay viết về con người và cuộc sống của người dân nông thôn. Ngôn từ giàu tính tượng hình, thơ của ông tuy giản dị nhưng lại vô cùng tinh tế và không kém phần sâu sắc.

– Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh được ra đời năm 1978 sau khi đất nước ta giải phóng được hai năm. Bài thơ thể hiện những cảm nhận tinh tế về những biến chuyển nhẹ nhàng của khoảnh khắc giao mùa từ cuối hạ sang đầu thu ở đồng quê Bắc bộ.

II. Thân bài:

1. Giới thiệu khái quát bài thơ “Sang thu”:

– Bài thơ rút trong tập “Từ chiến hào đến thành phố” (1991). Cả bài gồm ba khổ thơ, diễn tả những biến chuyển nhẹ nhàng mà rõ rệt của đất trời, những nghĩ suy của lòng người qua những cảm nhận tinh tế, những hình ảnh đẹp và giàu sức gợi cảm.

2. Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên đồng quê bình dị lúc giao mùa:

– Khung cảnh của toàn bộ bài thơ xoáy sâu vào những chi tiết, hình ảnh, cảm nhận và cảm xúc về cái chuyển biến từ mùa hạ sang thu. Hình ảnh làng quê bình yên là sự kết hợp giữa hương ổi thơm cùng với làn gió se se lạnh, một chút sương một chút mùa thu.

– Bức tranh thiên nhiên quê hương mang vẻ đẹp chân thực, quen thuộc, bình dị, đơn sơ nhưng dường như trở nên kết đọng hơn, bừng lên khác lạ qua các tín hiệu chuyển mùa từ mơ hồ đến rõ nét.

Khổ thơ 1: Những dấu hiệu đầu tiên báo hiệu mùa thu đang về.

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về “.

– “Hương ổi”: dấu hiệu mùa hạ tàn phai, một hình ảnh mới mẻ, độc đáo về mùa thu.

– “Phả”: mạnh mẽ, tuôn trào, hương ổi lan tỏa mãnh liệt, vội vã trước khi mùa thu kịp đến.

– “Sương”: sứ giả của mùa thu.

– “Chùng chình”: chậm rãi, không vội vã, thể hiện sự thắng thế của mùa thu.

Khổ thơ 2: Mùa thu tràn ngập khắp đất trời.

“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”.

– Sông “dềnh dàng”: dường như còn lưu luyến bờ xinh, bãi đẹp của mùa hạ.

– Chim “bắt đầu vội vã”: rộn ràng, reo vui chào đón mùa thu đang tới.

– Đám may mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”: ranh giới mùa trên nền trời. Hình ảnh liên tưởng đọc đáo, giàu sức tưởng tượng.

Khổ thơ 3: Cuộc chuyển giao dữ dội của đất trời.

“Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi”

– “vẫn còn bao nhiêu nắng”: mùa hạ vẫn còn mạnh mẽ.

– “đã vơi dần cơn mua”: mùa hạ dần khép mình, nhường bước cho mùa thu.

– “Sấm cũng bớt bất ngờ”: những cơn mưa giông dữ dội, tiếng sấm vang trời giờ chỉ còn là những tiếng thì thầm xa xa.

– “Hàng cây đứng tuổi”: đồng quê trầm tư trước sự chuyển giao của thiên nhiên, vũ trụ.

→ Từ hương ổi chín đến làn sương ngoài ngõ, ngọn gió se lạnh, xa nữa là dòng sông, cánh chim, áng mây… Từ những hình ảnh đó, đoạn thơ đã vẽ lại hình ảnh thiên nhiên làng quê Bắc Bộ khi thu về.

– Bức tranh thiên nhiên quê hương lúc thu về được cảm nhận: Bằng nhiều giác quan (khứu giác, xúc giác, cảm giác…) nên có hương vị, đường nét, hình khối, có những chuyển biến tinh tế theo thời gian.

– Bằng sự sáng tạo nhiều hình ảnh thơ mới mẻ gợi tả được những nét đặc trưng của khoảnh khắc chớm thu (gió heo may, sương khói…, hình ảnh đám mây gợi nhiều liên tưởng).

– Bằng nghệ thuật ngôn từ chính xác, tài hoa (các từ láy, các từ ngữ gợi tả, gợi cảm) khiến cho bức tranh thu về thêm sinh động.

→ Bức tranh đó đẹp hơn bởi thấm đượm cảm xúc xao xuyến, bâng khuâng của nhà thơ trước cảnh sắc thiên nhiên quê hương trong dòng chảy thời gian.

– Bày tỏ cảm xúc, thái độ trước bức tranh thiên nhiên, đánh giá đoạn thơ và bài thơ.

– Có thể so sánh với các sáng tác khác cùng đề tài để khẳng định ấn tượng, cảm xúc trước sự độc đáo của bài thơ trước một đề tài đã rất quen thuộc.

→ Bằng những cảm nhận qua các giác quan đã làm cho bài thơ thêm sinh động với cảnh vật xung quanh. Tác giả miêu tả một cách rất chân thật và rất sinh động, hình ảnh con sông lúc đang bước vào mua thu hay hình ảnh những con chim, đặc biệt là đám mây có gì khác biệt giữa các mùa. Hình ảnh đám mây là hình ảnh đặc trưng cho mùa thu vì mây mùa thu có tính nhẹ nhàng, bay bổng là một khung cảnh thơ mộng khiến cho lòng người cảm thấy thanh thản. Sang thu của Hữu Thỉnh không chỉ có hình ảnh đất trời nên thơ mà còn có hình tượng con người trước những biến chuyển của cuộc đời ở thời khắc giao mùa.

3. Nghệ thuật biểu hiện:

– Bài thơ viết theo thể thơ năm chữ, cảnh tượng được miêu tả tự nhiên chân thực, ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gợi nhiều cảm xúc.

– Hình ảnh bài thơ tinh tế mang đậm vẻ “sang thu”, giàu sức biểu cảm lung linh, đa nghĩa, gợi chiều sâu suy nghĩ. Ngôn ngữ trong sáng giàu sắc thái biểu cảm. Các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, sử dụng từ láy đã thể hiện những cảm nhận tinh tế của nhà thơ và sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu, qua đó đã bộc lộ tình yêu thiên nhiên thiết tha, tâm hồn nhạy cảm của nhà thơ.

III. Kết luận:

– Sang thu là một bức thông điệp lúc giao mùa. Mùa hạ dần qua, mùa thu tới, khoảnh khắc ấy được diễn tả bằng sự rung cảm tinh tế, sự trải nghiệm sâu sắc của nhà thơ. Mạch cảm xúc xuyên suốt với hai nội dung nổi bật: cảm nhận về thiên nhiên lúc sang thu và suy ngẫm về đời người khi chớm thu.