Phân tích đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam qua truyện ngắn Hai đứa trẻ

phan-tich-dạc-diem-truyẹn-ngan-thach-lam-qua-truyen-ngan-hai-dua-tre

Phân tích đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam qua truyện ngắn “Hai đứa trẻ”

Mở bài:

Thạch Lam là nhà văn luôn chắt chiu cái đẹp, không chỉ là cái đẹp của hồn người mà còn là cái đẹp của truyền thống, của quá khứ đã qua. Cuộc sống như một dòng sông luôn chảy về phía trước. Và con người, dù rất yêu quá khứ cũng không thể giữ nó mãi bên mình. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” thể hiện đậm nét phong cách nghệ thuật ấy.

Tân bài:

Truyện ngắn “hai đứa trẻ” in trong tập “ Nắng trong vườn” (1938) là một trong những truyện ngắn đặc sắc nhất của Thạch Lam. Tác phẩm vừa có giá trị hiện thực cao, vừa thấm đượm một giá trị nhân đạo sâu sắc. Qua truyện ngắn này, Thạch Lam cũng thể hiện một tài năng viết truyện bậc thầy.

Ở “Hai đứa trẻ” bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian (khi chiều xuống – lúc về đêm – lúc có chuyến tàu đi qua). Chọn trình tự này là hợp lí bởi trình tự này, tác giả có thể thể hiện được không khí nhịp điệu, biến thái của thiên nhiên, ngoại cảnh trong sự hòa hợp với tâm trạng, cảm xúc sâu kín thuộc thế giới nội tâm của nhân vật chính qua từng thời khắc khác nhau.

“Hai đứa trẻ” thể hiện cách quan sát, miêu tả tinh tế của Thạch Lam. Toàn bộ bức tranh phố huyện được nhìn, cảm nhận qua con mắt, tâm trạng của “hai đứa trẻ” mà tập trung chủ yếu qua tâm trạng và con mắt của cô bé Liên, một thiếu nữ dịu hiền, nhân hậu, đa cảm. Vì thế đã đem đến cho truyện một ý nghĩa khá đặc biệt: làm cho cảnh vật thấm đượm cảm xúc, tâm trạng và trở nên có hồn hơn; làm cho cảnh vật vốn đơn điệu, tẻ nhạt vẫn mang cái thi vị và sức sống riêng của nó; làm cho thế giới như được “lạ hóa” qua cảm giác, cảm tưởng của hai đứa trẻ.

Truyện ngắn Thạch Lam thường không có cốt truyện, mỗi truyện như một bài thơ. Ở “Hai đứa trẻ”, toàn bộ câu chuyện chỉ kể về tâm trạng thao thức của Liên và An, mong mỏi, chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua phố huyện têu điều. Thế nhưng qua câu chuyện kể tưởng như nhỏ nhặt, đơn điệu ấy, Thạch Lam đã thể hiến khá chân tực khung cảnh nghèo nàn, đơn điệu của phố huyện nhỏ, thân phận và những ước mơ, khát vọng của những con người nơi đây. (Tóm lược về khung cảnh phố huyện và số phận của những con người nơi đây).

Trong “Hai đứa trẻ” Thạch Lam chú trọng đi sâu vào miêu tả nội tâm nhân vật với những cảm xúc, cảm giác mơ hồ mong manh. Những trang viết miêu tả tâm trạng nhân vật Liên rất sâu sắc và tinh tế. Toàn bộ bức tranh phố huyện nghèo đều được miêu tả, cảm nhận qua tâm trạng nhân vật Liên. Ở mỗi cảnh Liên thể hiện một tâm trạng khác nhau.

Thạch Lam đã sử dụng thành công thủ pháp nghệ thuật đối lập, tương phản giữa các vùng âm thanh và ánh sáng. Cả một phố huyện chìm sâu vào trong bóng tối, chỉ còn một vài châm sáng tù mù quen thuộc xung quanh ngọn đèn của chõng hàng nước, cái bếp lửa của hàng phở khuya vắng khách và ngọn đèn vặn nhỏ thưa thớt từng hột sáng lọt qua phên nứa của một hàng tạp hóa. Những ngọn đèn tù nù như ngái ngủ đó tượng trưng cho cuộc sống tù đọng của những người dân quê nghèo khổ nơi phố huyện nhỏ của một vùng nông thôn.

Trong cái cảnh chìm chìm, nhạt nhạt và vắng lặng đó, đêm nào cũng có một đoàn tàu đi qua mang theo những luồng ánh sáng và tiếng ồn áo làm xao động cả một vùng quê yên tĩnh. Đoàn tàu như mang đến một thế giới giàu sang và đầy ánh sáng, một thế giới lí tưởng và ước mơ, đối lập với cái hiện thực tĩnh lặng đầy bóng tối nơi phố vắng một huyện nhỏ. Thủ pháp nghệ thuật mà Thạch Lam sử dụng ở đây cũng là một thủ pháp nghệ thuật quen thuộc của các nhà văn lãng mạn chủ nghĩa.( Trích những dẫn chứng tiêu biểu)

Truyện ngắn Hai đứa trẻ thấm đượm tình cảm nhân ái. Hiện thực được phản ánh trong “Hai đứa trẻ” là cảnh đời tẻ nhạt ở một phố huyện nhỏ vào lúc chiều tối. Nhân vật thì bé mọn, cử động lặng lẽ, nói năng ít lời, thấp giọng như hòa lẫn tiếng thở dài. Mẹ con chị tý hàng nước chả kiếm được bao nhiêu tiền nhưng chiều nào cũng dọn hàng, từ chập tối cho đến đêm. Bác Siêu kĩu kịt gánh phở lặng lẽ ra phố huyện đến khuya lại kĩu kịt gánh về. Vợ chồng bác Xẩm ngồi trên manh chiếu, góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bần bật trong yên lặng. Thấp thoáng xa xa là những đứa trẻ nhặt nhạnh thanh nứa, thanh tre hay bất cứ thứ gì của người đi chợ còn xót lại. Chị em Liên cũng âm thầm, lặng lẽ coi một cái hàng tạp hóa nhỏ. Bằng năng lực quan sát tinh tế, với tình cảm nhân ái sâu sắc, Thạch Lam đã làm người đọc xúc động khi miêu tả cuộc sông tối tăm, tàn lụi ở một phố huyện buồn hiu.

Tình cảm nhân ái còn thể hiện sâu sắc qua lòng thương cảm của Liên. Đối với mấy đứa trẻ con nhà nghèo, Liên trông thấy động lòng thương. Liên còn thương cảm chính mình. Liên buồn cho cảnh đời hiện tại. Nếu không hóa thân vào nhân vật, không có tình cảm nhân ái sâu sắc, nhà văn khó có thể diễn đạt tâm tình nhân vật tinh tế như vậy. Càng buồn thấm thía hơn khi Liên hồi tưởng lại quá khứ.

Thạch Lam có khả năng đi sâu vào khai thác thế giới nội tâm nhân vật. Tiếng nói nội tâm của nhân vật được thể hiện qua tâm trạng của nhân vật Liên ở từng thời khắc của phố huyện nghèo. Cảm xúc tinh tế của nhân vật thể hiện tình yêu quê hương đằm thắm, thiết tha. Đó là những rung động của một buổi chiều quê với những âm thanh, đường nét gần gũi, dân dã. Đó là những ấn tượng khó phai mờ về cảnh quan ban đêm trên quê hương nước Việt: Trời đã bắt đầu đêm, một đêm mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát,…Vòn trời với hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh, lẫn những vệt sáng của đom đóm bay là là trên mặt đất,…”. Hai đứa trẻ thể hiện ước mơ thầm kín nhưng mãnh liệt của nhân vật. Đó là ước mơ thoát khỏi cuộc sống tù túng, quẩn quanh nơi phố huyện nghèo.

Thạch Lam có một phong cách, một giọng điệu rất riêng. Đó là lối kể chuyện thủ thỉ tâm tình thấm đượm chất thơ. Cả truyện ngắn như một bài thơ đượm buồn. Người đọc thấy ẩn hiện, kín đáo, lặng lẽ sau những hình ảnh, những dòng chữ, một tâm hồn Thạch Lam đôn hậu, tinh tế, hết sức nhạy cảm với mọi biến thái của tạo vật và lòng người.

Văn Thạch Lam không gân guốc, không đao to búa lớn mà luôn thâm trầm kín đáo. Và đằng sau những dòng chữ lặng lẽ ấy là bao nhiêu những dằn vặt của sự thức tỉnh nhân cách con người. Truyện ngắn Thạch Lam với những lời văn nhẹ nhàng và kín đáo, như những khúc tâm tình giúp người ta sáng suốt để lựa chọn cho mình lối đi đẹp nhất cho cuộc đời.

Truyện ngắn Thạch Lam thường nhẹ nhàng, thủ thỉ nhưng có sức ám ảnh lớn. Đó là lối truyện tâm tình, không có cốt truyện, toàn truyện không hề có hành động phát triển xung đột mà chỉ toát lên một tâm trạng, một không khí nhưng lại rất thực, rất đời. Truyện ngắn Thạch Lam như một tấm gương sáng mà ai soi vào đó cũng thấy có mình, thấy ưu điểm, nhược điểm để hiểu mình hơn, hiểu người hơn, để cảm thông hơn và sống đẹp hơn.

Thạch Lam luôn đặt mình vào vị trí nhân vật để nói lên cảm nghĩ về số phận những kiếp người nhỏ bé trong xã hội và để từ đó toát lên sự cảm thông sâu sắc với những cảnh đời nghiệt ngã, khổ đau. Là một nhân vật yêu cái đẹp, luôn đi tìm cái đẹp nhưng khác với những nhà văn lãng mạn đương thời tìm kiếm cái đẹp trong cõi mộng thần tiên, Thạch Lam tìm về những cái đẹp của đời thường, của những tâm hồn bình dị, mộc mạc mà tinh tế.

Kết bài:

Bằng giọng văn nhẹ nhàng, thủ thỉ, Thạch Lam đã đánh thức miền ký ức của mỗi người, đánh thức những xúc cảm thầm kín nhất, sâu xa nhất về những kỷ niệm yêu dấu đã qua trong tâm hồn mỗi người. Lặng lẽ và sâu kín, phong cách Thạch Lam viết về những con người bình thường với niềm trắc ẩn mênh mông. Niềm trắc ẩn đó trở nên đặc biệt sâu sắc khi ông nhắc đến thân phận của những con người bé nhỏ, lầm lũi, chơ vơ trong xã hội.