Suy nghĩ về cách xưng hô tôi và ta trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải

suy-nghi-ve-y-nghia-dai-tu-toi-va-ta-trong-bai-tho-mua-xuan-nho-nho-cua-thanh-hai

Ý nghĩa cách xưng hô “tôi” và “ta” trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải

Trong phần đầu bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, tác giả dùng đại từ “tôi” sang phần sau lại dùng đại từ “ta”. Sự chuyển đổi đại từ nhân xưng ấy của chủ thể trữ tình có hàm ý sâu sắc, hoàn toàn hợp với sự chuyển biến của cảm xúc và tư tưởng trong bài thơ.

Trước hết, cách xưng hô “tôi” và “ta” đều là đại từ nhân xưng ở ngôi thứ nhất. Ở phần đầu bài thơ, trước vẻ đẹp và sức sống của thiên nhiên, nhà thơ cất tiếng reo vui:

“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”.

Chữ “tôi” trong câu “tôi đưa tay tôi hứng” vừa thể hiện một cái “tôi” cụ thể rất riêng của nhà thơ, vừa thể hiện được sự nâng niu, trân trọng với vẻ đẹp và sự sống của mùa xuân. Xưng “tôi” tạo nên sự gần gũi, tư thế giao hòa giữ con người với thiên nhiên, con người với con người. Nếu thay bằng chữ “ta” thì hoàn toàn không thích hợp với nội dung cảm xúc ấy mà chỉ vẽ ra một tư thế có vẻ phô trương.

Đến phần sau, khi bày tỏ điều tâm niệm tha thiết như một khát vọng được dâng hiến giá trị tinh tuý của đời mình cho đời chung của dân tộc, của đất nước thì đại từ “ta” lại tạo được sắc thái quan trọng, thiêng liêng của một lời nguyện ước:

“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến”.

Từ “tôi” sang “ta” tưởng như có phần trịch thượng, cao ngạo nhưng kì thực không phải thế. “ta” ở đây đã không còn ở ngôi thứ nhất mà là ở ngôi thứ ba, là “chúng ta”. Điều tâm nguyện ấy không chỉ của riêng nhà thơ, mà của “chúng ta”, của biết bao thế hệ người Việt Nam đang sống và cống hiến cho sự nghiệp chung. Cái “tôi” của tác giả đã thay cho nhiều cái “tôi” khác, nó nhất thiết phải hoá thân thành cái của “chúng ta”. Nhưng “ta” mà không hề chung chung vô hình, mà vẫn nhận ra được một giọng nhỏ nhẹ, khiêm nhường, đằm thắm của cái “tôi” Thanh Hải.