Thực hành Tiếng Việt:
Biện pháp chêm xen
Câu 1. Tìm và so sánh bộ phận chêm xen trong mỗi cặp câu trích trong truyện ngắn Ngày cuối cùng của chiến tranh của Vũ Cao Phan dưới đây. Chúng có tác dụng gì, giống nhau và khác nhau như thế nào?
a. Lúc đó, buổi sáng của một ngày trước 30 tháng 4, năm mười lính đứng trên chiếc cổng sắt xiêu vẹo, phía trong nhô cao một tháp xi măng lênh khênh.
b. Vào phiên liên lạc sớm với trung đoàn, tôi được nhắc tăng cường cảnh giác và được biết thêm rằng ngày hôm nay – rất có thể là ngày hôm nay – các binh đoàn bộ binh sẽ tiến vào nội bộ.
Trả lời:
a. Buổi sáng của một ngày trước 30 tháng 4
b. Rất có thể là ngày hôm nay
→ Tác dụng: bổ sung thông tin cần thiết.
Câu 2. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp chêm xen trong những ngữ liệu sau:
a. Trước hết, người Hà Nội, kết quả của tinh hoa bốn phương tụ hội, đua chí, đua tài học hỏi người ngoài và nâng cao nên trở thành những người Việt Nam lao động giỏi, làm thợ giỏi, làm thầy cũng giỏi. (Trần Quốc Vượng)
b. Chèo buông, đò ngang trôi theo dòng xuôi về phía hạ nguồn. Ông và dì, một già một trẻ, một lành lặn, một thương bệnh tựa đỡ vào nhau. Bóng dì và ông in trên mặt sông lẫn trong bóng chiều cháy đỏ. (Sương Nguyệt Minh)
c. Các chiến sĩ trinh sát của tôi khá đấy. Tôi cũng đã thấy đôi điều ngờ ngợ và giờ đây thì rất nhanh, như một phản ứng nghề nghiệp tất cả các dữ kiện được xâu lại và bật lên thông tin chủ yếu này: Ma sơ giám đốc đã giấu đi ai đó – những ai đó – trong nhà nguyện kia vào lúc chúng tôi vừa hành quân đến đây. Ai? (Vũ Cao Phan)
Trả lời:
a. Việt Nam: bổ sung thông tin.
b. Một già một trẻ: bộc lộ cảm xúc.
c. Những ai đó: bổ sung thông tin.
Câu 3. Biện pháp chêm xen trong những câu dưới đây có tác dụng thể hiện nội tâm nhân vật như thế nào?
a. Cô gái như chùm hoa lặng lẽ
Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu
(Anh vô tình anh chẳng biết điều
Tôi đã đến với anh rồi đấy…).
(Phan Thị Thanh Nhàn)
b. Chí Phèo hình như đã trông thấy chiếc tuổi già của hắn đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau. (Nam Cao)
Trả lời:
a. Nội tâm nhân vật đã được biện pháp chêm xen nhấn mạnh tình cảm, cảm xúc của người con gái một cách kín đáo khi người con trai đã vô tình không nhận ra tình cảm của người con gái khiến cho cô gái ấy phải nhờ hương thơm để đến gần hơn.
b. Bổ sung thông tin cần thiết của Chí Phèo khi nghĩ đến cảnh mai sau của hắn, và nhấn mạnh sự cô đơn còn đáng sợ hơn đói rét và đau ốm. Bởi sự cô đơn cứ bám lấy hắn cả đời, không ai bầu bạn, không ai chia sẻ,….
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 5-7 dòng) có sử dụng biện pháp chêm xen, sau đó, nhận xét về tác dụng tu từ của chúng.
Bài làm 1:
Tố Hữu, lá cờ đầu trong dòng văn học cách mạng đã sáng tác bài thơ Việt Bắc. Bài thơ đã nói lên tình cảm quân dân thắm thiết trong những năm kháng chiến chống Pháp. Việt Bắc – mảnh đất nơi địa đầu Tổ quốc, đã nuôi dưỡng những người chiến sĩ cách mạng, nơi có những người dân hồn hậu và chất phác. Bài thơ đã để lại nhiều tình cảm về thiên nhiên và con người các tỉnh miền núi phía Bắc trong lòng người đọc. Với tầm nhìn của một nhà thơ cách mạng, một nhà tư tưởng, Tố Hữu đã phản ánh sâu sắc hiện thực kháng chiến mười lăm năm của Việt Bắc và dự báo những diễn biến tư tưởng trong hoà bình.
→ Tác dụng của biện pháp chêm xen: bổ sung thêm thông tin về tác giả và mảnh đất Việt Bắc.
Bài làm 2:
Tình nghĩa thầy trò là một thứ tình cảm hết sức thiêng liêng. Những người thầy, người cô đã dám hi sinh một cuộc sống sung để theo đuổi việc “đưa đò” cho “người khách” đến được bến bờ tương lai đi xây dựng đất nước. Thầy cô luôn không cần biết rằng liệu những “người khách” ấy có nhớ đến mình hay không. Thầy cô như những người cha người mẹ thứ hai dạy những đứa con yêu của mình bài học làm người, biết đứng lên khi vấp ngã và đối đầu với thử thách. Thầy cô như những ngọn hải đăng soi sáng cho biết bao thế hệ học sinh giữa biển khơi tri thức. Thầy cô những người cha người mẹ thứ hai đã cống hiến thầm lặng để chúng ta nên người. Ôi! Những đứa học sinh ngây thơ chúng em làm sao biết được mỗi lần thầy cô trách phạt là một con dao cứa vào tim. Đau xót biết chừng nào! Ẩn sau mỗi nụ cười khi thấy chúng em đạt thành tích xuất sắc là niềm hạnh phúc khôn cùng. Thầy cô luôn là người dõi theo chúng ta từ phía sau mà chẳng mong chờ chúng ta ngoái đầu nhìn lại. sinh nên người. Chính vì lẽ đó chúng ta cần phải biết tôn trọng, yêu thương, kính mến thầy cô giáo. Và hơn hết, ta phải cố gắng học thật giỏi để mãi xứng đáng là học trò của thầy cô.
→ Phép tu từ: phép chêm xen trong đoạn văn: những người cha người mẹ thứ hai
→ Tác dụng: nhấn mạnh công lao to lớn của thầy cô.
