Đọc hiểu văn bản Bồng chanh đỏ (Đỗ Chu) (Ngữ văn 8, Chân trời sáng tạo)

Đọc hiểu văn bản:

Bồng chanh đỏ
(Đỗ Chu)
(Ngữ văn 8, Chân trời sáng tạo)

I. Tìm hiểu chung.

1. Tác giả: Đỗ Chu.

– Đỗ Chu (5/2/1944) là một nhà văn xuất sắc của nền Việt Nam hiện đại.

– Đỗ Chu thành công với thể loại truyện ngắn và bút ký văn học. Phần lớn tác phẩm của ông lấy đề tài từ cuộc sống ở các làng quê, đạo lý của con người và phong tục tập quán dân tộc.

– Trong lĩnh vực tuỳ bút ở Việt Nam, tài năng của ông được đánh giá là chỉ sau Nguyễn Tuân.

2. Tác phẩm.

– Xuất xứ: thuộc Phần 1, 2, 3 của truyện Bồng chanh đỏ (1973).

* Tóm tắt:

Hai anh em Hiền và Hoàn rất yêu thích các loài chim, đặc biệt là Hiền, cậu có những kiến thức sâu rộng về vô số các loài chim, khi gặp bất cứ loài chim gì cậu cũng có thể gọi tên và nói về những đặc điểm liên quan đến chúng. Một ngày nọ hai anh em đã nhìn thấy một đôi Bồng chanh đỏ, là loại chim khá hiếm và đẹp làm tổ ở đầm sen của làng. Hiền và Hoàn vui sướng không thôi, mỗi ngày đều phải ra ngắm nghía chúng và lần nào cũng say mê, mong ước được nuôi đôi bồng chanh này. Một tối trăng sáng, đầy sao, sau khi ăn cơm xong Hiền rủ em ra đầm sen, mục đích là để bắt đôi bồng chanh đỏ này về nuôi. Hai anh em vất vả mãi, cuối cùng Hiền cũng bắt được một chú bồng chanh đỏ, nhưng cuối cùng trong ánh nhìn tiếc nuối của Hoàn, Hiền đã trả chú bồng chanh đỏ đó lại tổ. Hiền làm vậy vì nghĩ đến đàn con nhỏ của đôi chim bồng chanh đỏ. Nhưng dù vậy, mãi đến tận khi lớn lên, Hiền đi nhập ngũ, cả hai anh em vẫn luôn nhớ đến đôi chim này và không ngừng cảm thán, yêu thích nó. Nhưng có lẽ Hiền cũng như Hoàn đã học được một bài học về tình yêu đó là khi yêu một điều gì đó, phải làm cho nó hạnh phúc chứ không phải chiếm hữu nó ở cạnh mình.Có lẽ đó chính là lí do trước khi đi lính, Hiền đã thả hết những chú chim mình nuôi về với tự nhiên.

– Nội dung: Tác phẩm Bồng chanh đỏ của tác giả Đỗ Chu giới thiệu về sự thân thiết của trẻ thơ với thiên nhiên. Qua hình ảnh loài chim bồng chanh đỏ cùng với sự trải nghiệm của hai anh em Hoài, người đọc đã biết thêm về cách làm tổ, môi trường sống và sở thích ở một đôi với nhau của chúng. Đồng thời thấy được sự yêu thích của hai anh em Hoài dành cho loài chim bồng chanh đỏ.

– Nghệ thuật: Sử dụng ngôn từ giản dị, thân thuộc

II. Đọc hiểu văn bản.

1. Vẻ đẹp của chim bồng chanh đỏ qua lời miêu tả của chú bé Hoài.

– Cái mỏ nhọn hoát và oai vệ, dài như một cái quản bút.

– Lông ức hung hung vàng, toàn thân đều đỏ hồng như một đốm lửa

– Đôi cánh rất đẹp

– Đôi lúc loài chim này còn rất tinh ranh, láu lỉnh một cách thật lạ lùng.

2. Hành động, tình cảm, suy nghĩ của nhân vật Hoài đối với chim bồng chanh đỏ:

– Khi hai vợ chồng bồng chanh đỏ mới đến ở đầm nước: ngày nào Hoài cũng ra bờ đầm một lần để được trông thấy bồng chanh thì mới yên tâm

– Khi đi bắt chim bồng chanh đỏ với anh Hiền trong đêm: để an ủi con chim xinh đẹp, Hoài âu yếm vướt nhẹ lên đôi cánh mượt mà của nó, ao ước có một đôi chim bồng chanh để nuôi, đến cả trong giấc ngủ Hoài cũng mơ thấy chúng.

– Khi ra đầm nước một mình sau sự kiện anh Hiền trả chim bồng chanh về tổ cũ: Hôm sau ở trường về là Hoài ra đồng ngay. Hoài muốn được nhìn thấy chú bồng chanh mà đêm qua mình đã túm gọn. Thế nhưng, Hoài tìm kiếm quanh đàm nhưng chẳng thấy bóng dáng con chim màu đỏ ấy.

3. Điểm giống và khác nhau (suy nghĩ, tình cảm, hành động) của Hiền và Hoài.

Trong suy nghĩ:

• Giống: hai anh em đều mong muốn được nuôi một cặp chim bồng chanh đỏ
• Khác: Hiền suy nghĩ về các con của chim bồng chanh, dù có yêu thích nhưng không lỡ phá vỡ gia đình nhà nó. Còn Hoài vì muốn nuôi cặp chim bồng chanh nên không nghĩ như vậy chỉ mong muốn được nuôi cặp chim.

Trong hành động:

• Giống: Mỗi lầm đi chơi đi học về đều muốn qua chỗ tổ chim bồng chanh đỏ để nhìn thấy đôi chim.
• Khác: Hiền muốn thả đôi chim về với chỗ cũ để nuôi con còn Hoài muốn giữ đôi chim để nuôi.

Trong tình cảm:

• Giống: hai anh em đều rất yêu thích, vuốt ve đôi chim trên tay rất trìu mến.
• Khác: Hiền suy nghĩ về tình cảm gia đình của chim bồng chanh đỏ nhưng Hoài thì lại vì quá say mê không nghĩ điều đó.

* Nhận xét:  Qua việc miêu tả hai nhân vật, nhà văn thể hiện cách nhìn cuộc sống, con người vô cùng phong phú và đa dạng. Chỉ qua những miêu tả ta thấy về tình yêu gia đình và luôn mong muốn giữ gìn một gia đình trọn vẹn. Chấp nhận từ bỏ những thứ hào nhoáng nếu nó không thuộc về mình.

Cảm nhận truyện Bồng chanh đỏ của Đỗ Chu.

• Mở bài:

Nhà văn Đỗ Chu tên thật là Chu Bá Bình, ông sinh năm 1944 tại tỉnh Bắc Giang. Các sáng tác của ông rất giàu chất thơ, tiêu biểu phải kể đến: Hương có một (1963), Phù sa (1966), Gió qua thung lũng (1971), Những chân trời của các anh (1990), Chuyên mùa hạ (2010),… Bồng chanh đỏ cũng là một trong số các tác phẩm gây ấn tượng khó quên trong lòng các bạn đọc.

• Thân bài:

Bồng chanh đỏ – một nhan đề rất độc đáo. Bồng chanh đỏ là tên của một loài chim thuộc họ bói cá, bụng của nó màu vàng- đỏ, lưng mang màu xanh đen. Tác phẩm kể về kỉ niệm thời thơ ấu của cậu bé Hoài cùng người anh trai tên Hiền. Cả hai anh em đều là những người rất thích và luôn tìm tòi, khám về thế giới của các loài chim.

Hôm ấy, Hiền từ nơi xa gửi về cho cậu em Hoài của mình một bức thư, cậu bày tỏ niềm vui sướng khi được tới Trường Sơn: “Ở đây, trong Trường Sơn, những cánh rừng rộng bạt ngàn, có đi đến đây mới thấy hết sự giàu đẹp của đất nước ta”. Dù đang được đóng quân nơi rừng núi bao lá bát ngát ở Trường Sơn, nhưng trong tâm trí Hiền, cậu vẫn nhớ da diết tới quê hương, hương vị chốn quê không sao có thể quên được: “Nằm trong rừng mà anh vẫn nhận ra hương thơm thoang thoảng của sen từ đầm làng ta theo gió bay đến đây.” Hiền hỏi em trai về đôi bồng chim đỏ ngày xưa: “Vợ chồng đôi bồng chanh đỏ năm nay đã về làm tổ ở chỗ vối’ chưa, anh tin là thế nào nó cũng quay lại đầm góc nước làng mình. Nó bỏ làm sao được cái đầm sen đẹp như vậy, phải không em? Và lại, chắc nó cũng đã thấy anh em mình đối xử với nó cũng đã đến nỗi nào đâu.” Hiền cũng bày tỏ, dù đã đi xa, được đóng quân nơi cây cối xum xuê, có vô số loài chim lạ, nhưng chỉ duy nhất bồng chanh đỏ là cậu chưa từng được gặp từ khi xa quê. Đọc tới đây, Hoài không nhịn được mà thốt lên: “Thế có nghĩa là trong rừng có rất nhiều giống chim, nhưng giống bằng chanh đỏ trên đầm nước làng tôi thì phải nói là hiểm” Và Hoài rất tự tin mà cho rằng rất ít người có thể bắt gặp được loài chim quý hiếm này, câu bé cảm tưởng “Chỉ ở đầm nước làng tôi mới có bổng chanh đỏ, mà cũng không nhiều lắm đầu bạn ạ.

Nhắc đến đôi bồng chanh đỏ, kỉ niệm năm xưa loại òa về trong tiềm thức Hoài. Loài chim ấy mỗi con thường chọn cho mình những cọng sen khô ven đầm để đậu. Nó có một vẻ đẹp thật rực rỡ, tưởng chừng như chẳng có loài chim nào sánh bằng: “Cái mỏ nhọn hoắt và oai vệ, dài như một cái quản bút. Lông ức hung hung vàng, còn thì toàn thân đều đỏ hồng như một đốm lửa.” Đã bao lần hai anh em Hoài và Hiền đứng ngắm không biết mỏi bộ cánh tuyệt đẹp của nó. Đôi lúc loài chim này còn rất tinh ranh, láu lỉnh một cách thật lạ lùng. Hiền là một người rất “mê nuôi chim” có kiến thức phong phú về các loài chim, đặc biệt, anh dành rất nhiều tình cảm cho loài bồng chanh. Không chỉ Hiền mà sự say mê bồng chanh đã truyền sang cả Hoài, lúc nào hai anh em cũng thầm ước có một đôi bòng chanh đỏ để nuôi thì thích biết bao. Thế là một hôm, khi đang ăn cơm, bỗng Hiền gọi Hoài “Ra đầm”. Hai mắt Hoài tròn xoe, không hiểu anh muốn dẫn mình ra đầm vào giờ này làm gì, tuy vậy Hoài vẫn cùng Hiền đi. Một lúc sau đã tới nơi, trước mặt Hoài là: “Cái mỏ nhọn hoắt và oai vệ, dài như một cái quản bút. Lông ức hung hung vàng, còn thì toàn thân đều đỏ hồng như một đổm lửa.” Giờ thì cậu cũng đã hiểu Hoài gọi mình ra đây để làm gì rồi. Hai anh em cùng nhau hì hụi một lúc lâu, cuối cùng thì Hiền đã bắt được một con bồng chanh, cậu cứ nghĩ Hoài sẽ tiếp tục bắt thêm một con nữa, vì anh đã từng nói với cậu “bồng chanh sống thành từng đôi”. Nhưng làm Hoài không ngờ tới đó là, Hiền đã lấy lại con bồng chanh đỏ mà cậu đã bắt được, đặt nó lại về tổ, rồi kéo Hoài về nhà. Lúc này đây Hoài cũng tiếc lắm, nhưng cậu cũng chẳng dám cãi lời anh. Hôm sau đôi bồng chanh ấy đã cũng nhau chuyển đi xây tổ mới, cậu buồn lắm, những ngày sau, Hoài cứ ngóng ra xa, mong đôi bồng chanh đỏ ấy trở về, bởi cậu sợ rằng, ở nơi xa lạ kia, cũng có những đứa bé giống cậu, sẽ rình mò mà bắt lấy đôi bồng chanh đỏ.

Lời nhắn nhủ của chú bé Hoài dành cho vợ chồng bồng chanh đỏ ở cuối truyện gợi cho người đọc nhiều suy nghĩ gì về cách ứng xử của con người với loài vật. Lời nhắn nhủ chứa đựng tấm lòng cao cả của chú bé Hoài dành cho vợ chồng Bồng chanh đỏ. Hai anh em Hiền và Hoài rất yêu thích các loài chim, đặc biệt là Hiền, cậu có những kiến thức rất sâu rộng về vô số các loài chim, khi gặp bất cứ loài chim gì cậu cũng có thể gọi tên và nói về những đặc điểm liên quan của chúng. Một hôm, hai anh em Hiền và Hoài đã nhìn thấy một đôi Bồng chanh đỏ, là loại chim khá hiếm và đẹp làm tổ ở đầm sen của làng. Hiền và Hoài vui sướng không thôi, mỗi ngày đều phải ra ngắm nghía chúng và lần nào cũng say mê, mong ước được nuôi đôi bồng chanh này. Một hôm trăng sáng, trời đầy sao, sau khi ăn cơm xong Hiền rủ em ra đầm sen, mục đích là để bắt đôi bồng chanh đỏ này về nuôi. Hai anh em Hiền và Hoài phải vất vả mãi, cuối cùng Hiền cũng bắt được một chú bồng chanh đỏ, tuy nhiên cuối cùng trong ánh nhìn tiếc nuối của Hoài, Hiền đã thả chú bồng chanh đỏ đó lại tổ. Vì thương đàn con nhỏ của chúng nên Hiền đã không nỡ giữ những chú chim đó lại mà thả nó về với thiên nhiên. Dù vậy, mãi đến tận khi lớn lên, khi Hiền đã đi nhập ngũ, cả hai anh em vẫn luôn nhớ đến đôi chim bồng chanh đỏ và không ngừng cảm thán, yêu thích nó. Nhưng có lẽ Hiền và Hoài đều đã học được một bài học về tình yêu đó là khi yêu một điều gì đó, phải làm cho nó hạnh phúc chứ không phải chiếm hữu nó cho riêng mình. Chiếm hữu là ích kỷ, chỉ muốn mua vui cho bản thân không phải xuất phát từ trái tim yêu thương. Tình yêu thương là phải làm cho thứ mà ta yêu quý được phát triển.

• Kết bài:

Qua tác phẩm, ta có thể thấy hai anh em Hiên và Hoài là những người rất yêu thương động vật, đồng thời tác giả cũng muốn gửi gắm tới độc giả thông điệp: Hãy biết yêu thương, trân trọng và đừng làm tổn hại tới động vật, bởi chúng cũng giống con người, cũng biết đau, biết buồn, biết cả tổn thương.