PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM TRUYỆN
Dàn bài chung:
I. Mở bài:
– Giới thiệu tác phẩm truyện (nhan đề, tác giả, thể loại,…)
– Nêu ý kiến khái quát về tác phẩm.
II. Thân bài:
– Phân tích nội dung, chủ đề của tác phẩm truyện (phân tích hiện thực đời sống; hình tượng con người; tư tưởng, tình cảm của nhà văn;…) có lí lẽ, bằng chứng.
– Phân tích các biểu hiện làm rõ chủ đề của tác phẩm:
+ Phân tích đề tài và những nét đặc sắc của cốt truyện trong việc làm sáng tỏ chủ đề.
+ Phân tích các nhân vật nhằm làm rõ chủ đề của truyện (các chi tiết về hoàn cảnh, việc làm, cử chỉ, lời nói…) trong mối quan hệ với các nhân vật khác.
– Phân tích được những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm truyện (cốt truyện, ngôi kể, nghệ thuật xây dựng nhân vật, nghệ thuật kể truyện, không gian, thời gian, ngôn ngữ, …) và hiệu quả thẩm mĩ của nó, có lí lẽ, bằng chứng.
– Nhận xét về tình cảm, tư tưởng của tác giả thông qua nội dung và nghệ thuật của các phẩm.
III. Kết bài:
– Khái quát về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện.
– Nêu tác động của truyện đối với em.
Dàn bài chi tiết:
PHÂN TÍCH TÁC PHẨM TRUYỆN
I. Phần mở bài:
– Giới thiệu tác phẩm, tác giả.
– Nêu ý kiến khái quát về nội dung chủ đề và đặc sắc nghệ thuật.
II. Phần thân bài:
Luận điểm 1: Nội dung.
– Luận điểm 1.1:
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Luận điểm 1.2:
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Luận điểm 1.3:
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
Luận điểm 2: Đặc sắc nghệ thuật.
– Về cốt truyện:
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Về tình huống:
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Về miêu tả nhân vật: tính cách, tâm lí.
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Về chi tiết đặc sắc: tính cách, tình cảm, tâm lí
+ Lí lẽ:
+ Bằng chứng:
– Về nghệ thuật kể chuyện:
III. Phần kết bài:
– Khẳng định lại ý kiến về nội dung chủ đề và đặc sắc nghệ thuật.
– Nêu cảm nghĩ về tác phẩm: nêu những tác động của tác phẩm đối với bản thân – bài học cho bản thân.
Bài tham khảo:
PHÂN TÍCH TÁC PHẨM “GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA” CỦA THẠCH LAM
Phần mở bài:
– Phần mở bài nêu những nội dung: Giới thiệu tác phẩm, nêu ý khái quát về chủ đề và đặc sắc nghệ thuật.
Phần thân bài:
Luận điểm 1: Chủ đề truyện.
– Lí lẽ: Gió lạnh đầu mùa phủ khắp không gian, tạo nên một không khí rét mướt, nhưng điều đọng lại trong tôi vẫn là tình yêu lan tỏa
– Bằng chứng: Tình người kết đọng trong hành động của Sơn và Lan, khi mang chiếc áo bông cũ tặng cho Hiên, người bạn nhà nghèo không có áo ấm mặc trong mùa rét
Luận điểm 2: Đặc sắc nghệ thuật.
Về cốt truyện:
– Lí lẽ: Cái bình dị, quen thuộc dễ dàng khơi dậy sự đồng cảm nơi người đọc
– Bằng chứng: Sự việc hai đứa trẻ nhà khá giả động lòng thương, mang cho người bạn khó khăn chiếc áo vào mùa rét
Về miêu tả nội tâm nhân vật:
– Lí lẽ: Tình thương ấy thể hiện tâm hồn cao đẹp, biết xót xa, cảm thông cho mảnh đời khốn khó. Đó là lí do tôi trân trọng, quý mến nhân vật Sơn.
– Bằng chứng: Tấm lòng nhân hậu giúp Sơn hận ra những đứa trẻ nhà nghèo hôm nay “môi chúng tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi”, nhận ra Hiên “co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc manh áo rách tả tơi” mà “động lòng thương”
Về chi tiết đặc sắc:
– Lí lẽ: Có lẽ, cái bà cho đi không chỉ là chiếc áo bông giữa ngày buốt lạnh, mà còn là bài học sâu sắc về lòng vị tha, về hơi ấm tình người
– Bằng chứng: Một trong những chi tiết đặc sắc mà tôi tâm đắc là lời nói của người mẹ ở cuối truyện: “Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta mà không sợ mẹ mắng ư?”
Phần kết bài:
– Khẳng định lại ý kiến về chủ đề và đặc sắc nghệ thuật.
– Nêu cảm nghĩ về tác phẩm.
* Lưu ý khi viết bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện.
Bài văn phân tích một tác phẩm truyện cần phân tích được nội dung chủ đề; dẫn ra và phân tích tác dụng của một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật được dùng trong tác phẩm, từ đó, nêu lên nhận xét, đánh giá của bản thân về hiệu quả thẩm mĩ của những nét đặc sắc ấy.
Khi viết bài văn phân tích một tác phẩm truyện cần tránh sa đà vào kể lại nội dung văn bản mà không phân tích, lí giải, đánh giá,… các phương diện nội dung và hình thức của tác phẩm hoặc vừa kể lại, vừa “chêm xen” các nhận xét tản mát, vụn vặt.
Các ý kiến, nhận xét về tác phẩm cần được khái quát thành luận điểm và được làm rõ bằng việc phân tích dựa trên văn bản của nhà văn cùng sự cảm nhận của bản thân. Số lượng luận điểm trong bài viết tuỳ thuộc vào sự phức tạp, phong phú,… của tác phẩm cần phân tích nhưng thông thường, khoảng từ 2 – 3 luận điểm chính được nêu lên và làm rõ trong bài viết là phù hợp.
Bài văn phân tích một tác phẩm truyện có thể yêu cầu phân tích toàn bộ tác phẩm, đoạn trích hoặc tập trung vào một số yếu tố nội dung, hình thức của tác phẩm truyện.
Xác định các đặc sắc nghệ thuật của truyện như: nhan đề, ngôi kể, cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, ngôn ngữ của nhân vật và của người kể chuyện,…; làm rõ tác dụng của những yếu tố này trong việc thể hiện chủ đề, ý nghĩa của tác phẩm.
Xác định các luận điểm trong bài viết; lựa chọn các bằng chứng từ tác phẩm truyện cho mỗi luận điểm.
Liên hệ, so sánh với những tác giả, tác phẩm khác có cùng đề tài, chủ đề để nhận xét điểm gặp gỡ và sáng tạo riêng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm truyện; liên hệ với bối cảnh đọc hiện tại, với bản thân để suy nghĩ, nhận xét về tác động, ý nghĩa của tác phẩm với người đọc và với chính bản thân em.
Trong quá trình viết bài cần chú ý vận dụng phương pháp làm bài một cách linh hoạt.
– Linh hoạt phần mở bài:
- Mở bài trực tiếp: Giới thiệu tác phẩm (tên tác phẩm, tác giả). Nêu khái quát chủ đề và một vài nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm.
- Mở bài gián tiếp: Từ trải nghiệm được nghe một câu chuyện kể đến tác phẩm cần phân tích hay từ trải nghiệm về một tình cảm thực tế cuộc sống tương đồng với tình cảm trong tác phẩm cần phân tích.
- Mở bài có thể đi từ tác giả, tác phẩm nhưng nếu không nhớ được tác giả, tác phẩm thì có thể mở bài bằng cách khác như: đi từ chủ đề của tác phẩm hoặc từ phong cách sáng tác của tác giả (đối với những tác phẩm thể hiện rõ phong cách sáng tác của tác giả).
– Linh hoạt phần thân bài:
- Trước khi phân tích chủ đề của tác phẩm văn học thì phải tóm tắt được nội dung của tác phẩm hoặc đoạn trích để làm cơ sở cho việc khái quát chủ đề và phân tích,…
- Trong quá trình phân tích để làm rõ cho luận điểm phải lấy được những dẫn chứng tiêu biểu kết hợp với lí lẽ, nhận xét, đánh giá, thậm chí là cả lời bình hoặc bộc lộ cảm xúc (không quá lạm dụng) làm cho bài viết có tính thuyết phục cao.
- Có thể phân tích phương diện nghệ thuật trước, chủ đề sau hoặc có thể ngược lại. Điều quan trọng là cách dẫn dắt và lập luận phải hợp lý và chặt chẽ.
Sắp xếp các lí lẽ, dẫn chứng theo luận điểm một cách hợp lý. Lời văn phân tích phải sáng tạo, không lặp lại các kiểu phân tích. Trong quá trình phân tích phải biết kết hợp đánh giá, nhận xét,… để tăng sức thuyết phục cho bài văn, tránh việc chỉ nêu luận điểm và dẫn chứng mà không phân tích.
Cuối phần thân bài, phải biết khái quát về tác phẩm (tiêu biểu, đại diện cho thể loại, chủ đề, giai đoạn, thời đại nào mà tác phẩm ra đời,…). Sau đó, nên liên hệ với thực tế về một phương diện nổi bật nào đó của tác phẩm với thực tế xã hội hoặc tác phẩm nào đó trong cùng một chủ đề hoặc cùng thời đại.
– Về nghệ thuật của tác phẩm: phải linh hoạt trong việc chỉ ra những nghệ thuật mà tác tác giả sử dụng trong từng thể loại truyện, tiểu thuyết, thơ, kịch,… hiệu quả của việc sử dụng nghệ thuật trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng mà tác giả gửi gắm. Chẳng hạn, nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm truyện như cốt truyện, nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôi kể, ngôn ngữ,…,
– Linh hoạt phần kết bài: Khẳng định lại ý kiến về chủ đề và một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm; linh hoạt trong việc nêu suy nghĩ, cảm xúc, trải nghiệm cá nhân, bài học rút ra từ tác phẩm và khẳng định giá trị, sức sống, sức ảnh hưởng của tác phẩm.