Đọc hiểu văn bản:
Ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự (trích Tuấn – Chàng trai nước Việt – Nguyễn Vĩ)
(Ngữ văn 11, tập 2, Chân trời sáng tạo)
Nội dung chính: Tác phẩm thể hiện niềm kính trọng của tác giả nói riêng và của toàn dân tộc nói riêng đối với Phan Bội Châu – một nhà yêu nước lỗi lạc
Trước khi đọc.
Câu hỏi (trang 80, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Chia sẻ những điều bạn biết về cụ Phan Bội Châu, người được mệnh danh là “Ông Già Bến Ngự”.
Trả lời:
Những hiểu biết của em về cụ Phan Bội Châu, người được mệnh danh là “Ông Già Bến Ngự”:
– Cụ Phan Bội Châu (1867-1940) là một nhà cách mạng, nhà văn, nhà giáo dục, và là một trong những nhân vật lớn của phong trào Đông Du. Cụ Phan Bội Châu sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Phan Thiết, tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam. Cụ học tiếng Pháp tại trường Trung học Huế và sau đó được phong học giả của triều đình Huế.
– Cụ Phan Bội Châu được mệnh danh là “Ông Già Bến Ngự” bởi vì ông đã có một cuộc đời rất dài và đầy những trăn trở. Ông đã trải qua nhiều khó khăn trong cuộc đời của mình, nhưng vẫn luôn cố gắng và không bao giờ từ bỏ những ước mơ và lý tưởng của mình. Tuy đã trải qua nhiều thăng trầm, nhưng ông vẫn luôn được nhớ đến như một người đàn ông kiên cường, hy vọng, và quyết tâm.
– “Cái tôi” của cụ Phan Bội Châu là sự tự tin, quyết đoán, và lòng tự trọng của một con người. Tuy nhiên, ông cũng hiểu rằng “cái tôi” không phải là tất cả, và rằng một con người chỉ có thể thành công khi biết cách hợp tác và chia sẻ với những người khác. Đó là lý do tại sao ông luôn coi trọng “cái ta” – tình đoàn kết và tình yêu thương giữa các thành viên trong một cộng đồng
Trong khi đọc.
Câu 1 (trang 80, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Chú ý các chi tiết miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu và tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà.
Trả lời:
Những chi tiết miêu tả ngôi nhà của cụ Phan Bội Châu:
– “chiếc cổng sơ sài bằng hai trụ gỗ, trên đóng ngang một tấm bảng để một dòng chữ đen: Nhà đọc sách Phan Bội Châu”
– “Chiếc cổng dựng ngay giữa một hàng rào cây, và luôn luôn mở rộng”
– “…sân hẹp…thềm nhà tô xi măng”
– “Nhà có ba gian rộng rãi, để trống”
Những chi tiết thể hiện tâm trạng của hai chàng học sinh Tuấn, Quỳnh lúc mới bước vào ngôi nhà:
– “không do dự….đi rón rén, giữ lễ phép”
– “Tuấn hồi hộp tưởng sắp sửa được trông thấy cụ Phan”
Câu 2 (trang 82, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn giống và khác thế nào so với những gì bạn từng hình dung về cụ trước khi đọc văn bản?
Trả lời:
Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn:
– “chòm râu phong phú, mắt đeo kính trắng, vòm trán cao vút tận đỉnh đầu”
– “bước đi thư thả, tay mặt chống ba toong….- tay trái hơi cong, bàn tay lấp dưới tà áo nâu dài”
– “trông cụ không khác nào một vị tiên lão da mặt hồng hào, đang bước thung dung ở dưới bóng cây”
→ Qua lời kể của Tuấn, cụ Phan Bội Châu hiện lên là một người hiền tài với phong thái ung dung, từ tốn. Hơn nữa, ở cụ còn toát lên vẻ đẹp lạ kỳ, đó là vẻ đẹp của một vị tiên lão.
– Hình ảnh cụ Phan Bội Châu qua lời kể của Tuấn giống với hình dung của em về ngoại hình, phong thái của cụ. Tuy nhiên, trong tưởng tượng của em, cụ là một người với tính cách nghiêm khắc, lạnh lùng vì ông được nhớ đến là người đàn ông kiên cường, hy vọng và quyết tâm nhưng ngược lại, cụ qua lời kể của Tuấn lại vô cùng từ tốn nhưng vẫn toát lên sự nghiêm trang, tôn kính.
Câu 3 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Vì sao Tuấn “hoàn toàn thỏa mãn” trong ngày đầu tiên đến Huế?
Trả lời:
Tuấn “hoàn toàn thỏa mãn” trong ngày đầu tiên đến Huế vì: Cụ Phan Bội Châu – người mà Tuấn luôn noi gương, nể phục, kính trọng và dành tình cảm đặc biệt yêu quý cho nên khi được đến thăm cụ và sau khi được chiêm ngưỡng dung nhan của cụ, được vinh dự hầu chuyện trên ba tiếng đồng hồ với cụ, được cụ hỏi han khuyên bảo, Tuấn được hoàn toàn thỏa mãn.
Sau khi đọc.
Câu 1 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể trong văn bản?
Trả lời:
Tuấn cùng với người bạn của mình là Quỳnh đã cùng nhau đến thăm nhà cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Cụ Phan là người được rất nhiều người yêu mến và kính trọng, Tuấn rất ngưỡng mộ những bài học và sách vở do cụ Phan chỉ dạy. Bất chấp việc đến thăm cụ Phan sẽ có mật thám theo, nhưng Tuấn vẫn rất muốn đến nhà cụ để gặp cụ. Căn nhà mà cụ Phan đang ở là một căn nhà tranh ba gian, giản dị và đơn sơ. Xung quanh ngôi nhà có rất nhiều cây cối và lúc nào cũng được mở ra cho mọi người vào. Căn nhà không có tiếng người mà rất yên bình và tĩnh lặng. Tuấn đến thì không dám vào trong mà ngó xem nhưng không gặp được cụ Phan Bội Châu. Thông qua một em bé trong nhà cụ Phan, thì Tuấn biết được cụ Phan đang bán gạo cho những người dân nghèo quanh đó. Khi gặp được cụ Phan tuấn trở lên căng thẳng khi gặp người mà mình đã ngưỡng mộ từ lâu. Cụ Phan xuất hiện với dáng vẻ hiền từ, phong thái thư thả và giản dị. Cụ ung dung và thoải mái đến chỗ Tuấn và hỏi han về thông tin của hai cậu. Sau đó cụ còn chỉ dạy rất nhiều cho Tuấn về cuộc sống, về lòng yêu đất nước và biết yêu thương nhân dân. Cụ đứng nói chuyện với hai cậu nhưng vẫn không quên đi bán gạo cho bà con. Sau đó họ lại được chứng kiến rõ hơn căn nhà mà cụ Phan đang ở, qua sự chỉ dẫn của một em bé sống trong nhà của cụ. Căn nhà của cụ rất đơn sơ mộc mạc, xung quanh được treo một số bức tranh. Ngôi nhà của cụ ở trên một xóm nhỏ, xa xa là kinh thành Huế và các khu chợ đông đúc. Nhưng ngôi nhà như không vướng chút khói bụi nhộn nhịp nào mà chỉ có sự giản dị và tình yêu nước thương dân của con người nơi đây. Cả cuộc đời cụ Phan sống với nước với dân, thanh bạch và chí dũng. Chính vì thế không chỉ riêng Tuấn, mà các thế hệ thanh niên lúc bấy giờ đều vô cùng ngưỡng mộ cụ và luôn tuân theo những sự chỉ dạy của cậu.
Câu 2 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Theo bạn, câu chuyện này có ý nghĩa như thế nào trong việc thực hiện ý đồ, mục đích viết văn tác phẩm Tuấn – chàng trai nước Việt của Nguyễn Vỹ
Trả lời:
Theo em, câu chuyện “Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự” có ý nghĩa quan trọng trong việc thực hiện ý đồ, mục đích viết văn tác phẩm Tuấn – chàng trai nước Việt của Nguyễn Vỹ. Việc tác giả để cho nhân vật Tuấn và Quỳnh tới thăm nhà cụ Phan Bội Châu là một cách dẫn dắt câu chuyện, xây dựng tình huống thú vị, mới mẻ để từ đó truyền tải cho người đọc về các “chứng tích thời đại”(cụ Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh ở Bến Ngự). Bằng câu chuyện này, người đọc sẽ không cảm thấy bị nhàm chán, khô khan khi tiếp nhận những kiến thức về lịch sử, xã hội.
Đồng thời, câu chuyện với nội dung súc tích, ngắn gọn cùng ngôn ngữ đời thường, gần gũi sẽ thu hút sự chú ý của các độc giả trẻ, để từ đó khẳng định giá trị của tác phẩm – nơi để suy ngẫm về lịch sử dân ta.
Câu 3 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Tìm hiểu về cuộc đời, con người của cụ Phan Bội Châu, lưu ý các sự kiện, tư liệu có liên quan trực tiếp đến đoạn trích Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu ở Bến Ngự. Từ đó, liệt kê một số sự việc, chi tiết phi hư cấu (thành phần xác định) và hư cấu (thành phần không xác định). Có thể dùng mẫu bảng dưới đây (làm vào vở):
Trả lời:
| Sự việc, chi tiết | Thành phần xác định (không được hư cấu) | Thành phần không xác định (có thể hư cấu) |
| Sự kiện Tuấn, Quỳnh cùng mọi người gây ra cuộc bãi khóa ở Quy Nhơn và bị đuổi | x | |
| Cụ Phan Bội Châu đứng bán vài lon gạo cho các chị nhà nghèo | x | |
| Cảm nhận của nhân vật Tuấn khi gặp cụ Phan Bội Châu “Tim đập mạnh”, “trông cụ không khác nào một vị tiên lão da mặt hồng hào” | x
| |
| Cụ Phan Bội Châu soạn sách với nhan đề Nam Quốc Dân tu trí và Nữ Quốc Dân tu trí | x | |
| Cụ sống cuộc đời thanh bạch và nhàn hạ, chỉ giao du với các bạn đồng chí già, cũng rất mến bạn trẻ, lao động, trí thức, sinh viên, học sinh ở Huế và khắp Bắc Trung Nam | x |
Câu 4 (trang 83, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Nêu tác dụng của việc kết hợp giữa phi hư cấu với hư cấu trong văn bản
Trả lời:
– Việc kết hợp giữa hai yếu tố này giúp tăng tính thuyết phục của văn bản. Các thông tin phi hư cấu được đưa vào văn bản sẽ giúp cho người đọc tin tưởng và nhận ra tính chân thực của tác giả, từ đó sẽ dễ dàng hòa mình vào câu chuyện và cảm thấy cảm xúc sâu sắc hơn.
– Việc kết hợp giữa phi hư cấu và hư cấu cũng giúp cho tác giả có nhiều tùy chọn hơn trong việc sáng tác. Việc sử dụng những thông tin phi hư cấu và hiện thực trong câu chuyện hư cấu giúp cho câu chuyện trở nên đa dạng và phong phú hơn, giúp cho tác giả có thể tạo ra nhiều tình huống và cảnh quan động trước mắt của độc giả hơn
– Việc kết hợp giữa hai yếu tố này giúp cho việc truyền đạt thông điệp của tác giả được hiệu quả hơn. Với việc kết hợp giữa những thông tin thực tế và tưởng tượng, tác giả có thể truyền đạt thông điệp của mình một cách rõ ràng và tinh tế hơn, giúp cho độc giả hiểu rõ hơn về ý nghĩa và mục đích của tác giả trong việc sáng tác văn bản.
Câu 5 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể nào và điểm nhìn của ai? Ngôi kể và điểm nhìn ấy có ưu thế gì so với việc sử dụng các ngôi kể, điểm nhìn khác?
Trả lời:
– Nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà của cụ được miêu tả qua ngôi kể thứ ba và điểm nhìn của nhân vật Tuấn.
– Ưu thế của ngôi kể và điểm nhìn này là:
+Ngôi kể thứ ba cho phép người viết có thể mô tả những tình huống, hành động và suy nghĩ của các nhân vật một cách khách quan hơn. Người đọc sẽ có cảm giác như đang quan sát và nghe ngóng các hành động của nhân vật từ một góc độ thứ ba.
+ Điểm nhìn thông qua nhân vật Tuấn tạo ra một liên kết mạnh mẽ giữa độc giả và nhân vật, bởi vì người đọc sẽ cảm thấy như mình đang sống trong thế giới của nhân vật và trải nghiệm những cảm xúc của họ.
Câu 6 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” hay không? Vì sao?
Trả lời:
Có thể xem nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của cụ ở Bến Ngự được miêu tả trong văn bản là “chứng tích thời đại đầu thế kỉ XX” vì:
– Đầu thế kỉ XX là thời kỳ rất đặc biệt và quan trọng trong lịch sử Việt Nam với nhiều sự kiện lớn xảy ra như cuộc khởi nghĩa Yên Bái, cuộc khởi nghĩa Duy Tân, cuộc khởi nghĩa Tháng Tư, v.v. Trong thời kỳ này, Phan Bội Châu là một trong những nhân vật lịch sử quan trọng và có ảnh hưởng nhất. Ông là một trong những nhà cách mạng tiên phong của Việt Nam, là người tiên phong trong việc thức tỉnh ý chí đấu tranh cho độc lập dân tộc và là nhà lãnh đạo của phong trào Đông Du.
– Ngôi nhà tranh của cụ Phan Bội Châu tại Bến Ngự cũng là một trong những tài sản văn hóa lịch sử của Việt Nam trong thế kỷ XX. Ngôi nhà tranh được xây dựng và thiết kế rất độc đáo, phản ánh tinh thần yêu nước của Phan Bội Châu và trở thành một biểu tượng của sự đấu tranh cho độc lập dân tộc Việt Nam. Việc miêu tả nhân vật Phan Bội Châu và ngôi nhà tranh của ông trong văn bản không chỉ thể hiện sự quan tâm đến lịch sử và văn hóa của Việt Nam, mà còn là sự ghi nhận, lưu giữ lại một phần ký ức về một thời kỳ đầy biến động và quan trọng trong lịch sử đất nước.
Câu 7 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Từ việc đọc hiểu đoạn trích, bạn hãy nêu một số lưu ý về cách đọc văn bản thuộc thể loại truyện kí
Trả lời:
Từ việc đọc hiểu đoạn trích, em có một số lưu ý về cách đọc văn bản thuộc thể loại truyện kí:
– Đọc văn bản truyện kí cần phải chú ý đến thời gian và địa điểm diễn ra các sự kiện, vì thường thì những chi tiết này sẽ ảnh hưởng đến cảm nhận của người viết.
– Nên lưu ý đến những sự kiện đặc biệt trong văn bản, đó có thể là những trải nghiệm của nhân vật, những sự thay đổi trong cuộc sống hay tâm trạng của người viết.
– Tìm hiểu về nhân vật chính và các nhân vật phụ, cảm nhận sự tương tác giữa các nhân vật để hiểu rõ hơn về câu chuyện.
– Lưu ý đến ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản, có thể sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu nhưng cũng có thể sử dụng ngôn ngữ phức tạp, mang tính nghệ thuật cao.
– Cần lưu ý đến hình ảnh và miêu tả của người viết để có thể hình dung được một cách chân thật nhất về cảnh vật, con người và mọi thứ xung quanh trong văn bản.
