»» Nội dung bài viết:
Đọc hiểu văn bản:
Ông lão đánh cá và con cá vàng
(Pu-skin)
* Nội dung chính: “Ông lão đánh cá và con cá vàng” là truyện cổ tích dân gian do A.Pu-skin kể lại. Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những con người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc.
I. Chuẩn bị.
Câu 1. Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.
Trả lời:
Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:
– Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đều không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.
– Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.
+ Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.
+ Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.
+ Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.
+ Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.
+ Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.
+ Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì.
– Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lợn sứt mẻ.
Câu 2. Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính (qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,…)
Trả lời:
Đặc điểm tính cách:
+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược thể hiện qua những lần ra biển làm theo ý của mụ vợ.
+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình thể hiện qua những mong muốn vô lí và thái độ “ăn cháo đá bát” với người đã mang ơn cho mình.
Câu 3. Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện.
Trả lời:
– Chi tiết tưởng tượng kì ảo:
+ Cá vàng khi mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn
+ Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên
+ Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.
→Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.
Câu 4. Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó.
Trả lời:
– Thông điệp ý nghĩa: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kẻ xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.
Câu 5. Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết.
Trả lời:
– Bài học: sống với thái độ biết ơn, lương thiện, biết ơn những người đã giúp đỡ mình và lương thiện với vạn vật xung quanh. Từ đó, cuộc sống của chúng ta mới có ý nghĩa.
Câu 6. Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin (Aleksandr Sergeyevich Pushkin).
Trả lời:
Tìm hiểu về tác giả: A-lech-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)
– Là một nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Nga của thời kì Lãng mạn. Ông được nhiều người coi là nhà thơ Nga vĩ đại nhất, và là người sáng lập ra nền văn học Nga hiện đại.
– Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, chẳng hạn như bài thơ Người kị sĩ bằng đồng và bộ phim truyền hình Người khách bằng đá, câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan.
– Pushkin là người khai sinh ra sự phát triển lâu dài và hiệu quả của nền văn học hiện thực Nga, vì ông đã đạt được lý tưởng hiện thực bằng cách trình bày ngắn gọn hiện thực.
– Bản thân Pushkin thích tiểu thuyết câu thơ của mình hơn Eugene Onegin, mà ông đã viết trong suốt cuộc đời và bắt đầu truyền thống tiểu thuyết lớn của Nga, kể về một vài nhân vật trung tâm nhưng rất khác nhau về giọng điệu và trọng tâm.
II. Đọc hiểu.
Câu 1. Các chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?
Trả lời:
– Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:
+ Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi
→ Hoàn cảnh nghèo khó, đơn sơ.
– Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:
+ Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển
+ Trời phù hộ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả.
→ Tính cách: tốt bụng, nhân hậu, giúp đỡ vật mà không cần trả ơn.
Câu 2. Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?
Trả lời:
Lần thứ nhất:
– Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.
– Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả.
Câu 3. Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này.
Trả lời:
Lần thứ hai:
– Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần: Mụ đòi một tòa nhà đẹp.
– Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn sóng.
Câu 4. Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?
Trả lời:
– Câu cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão: Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia!
– Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội
Câu 5. Phần 5, lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?
Trả lời:
– Ở phần 5, lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng
– Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình, vong ân bội nghĩa:
+ Xưng mày – bà
+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa
+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi
+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi
Câu 6. Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?
Trả lời:
– Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ.
– Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm.
Câu 7. Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?
Trả lời:
– Bức tranh là khung cảnh sau 5 lần ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà hậm hực.
III. Câu hỏi cuối bài.
Câu 1. Hãy liệt kê ra vở những chi tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:
Trả lời:
| Phần | Vợ ông lão đánh cá | Ông lão đánh cá | Biển |
| 2 | – Mắng ngu ngốc, đòi một cái máng lợn ăn mới. | – Nghe lời đi ra biển và yêu cầu cá vàng đáp ứng | – Biển gợn sóng êm ả |
| 3 | – Quát mắng to hơn, đòi một căn nhà đẹp rộng | – Nghe lời đi ra biển và yêu cầu cá vàng đáp ứng | – Biển xanh đã nổi sóng |
| 4 | – Mắng như tát nước, đòi trở thành một bà nhất phẩm phu nhân | – Lóc cóc ra biển và yêu cầu cá vàng đáp ứng | – Biển xanh nổi sóng dữ dội |
| 5 | – Mắng và bắt lão xuống quét dọn chuồng ngựa → giận dữ đòi trở thành nữ hoàng → nổi trận lôi đình tát vào mặt ông lão → Không thèm nhìn chồng, nổi cơn thịnh nộ | – Hoảng sợ kêu xin vợ đừng yêu cầu hoang đường nữa → lùi thủi đi ra biển và yêu cầu cá vàng đáp ứng | – Biển nổi sóng mù mịt |
| 6 | – Yêu cầu trở thành Long Vương ngự trên mặt biển, bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý muốn của mụ | – Không dám trái lời vợ, lại đi ra biển và yêu cầu cá vàng đáp ứng → sửng sốt khi thấy mọi thứ như xưa | – Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm. |
Câu 2. Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?
Trả lời:
Tính cách của nhân vật:
+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược thể hiện qua những lần ra biển làm theo ý của mụ vợ.
+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình thể hiện qua những mong muốn vô lí và thái độ “ăn cháo đá bát” với người đã mang ơn cho mình.
Câu 3. Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?
Trả lời:
– Cảnh biển thay đổi:
+ Lần 1: gợn sóng êm ả
+ Lần 2: biển đã gợn sóng
+ Lần 3: biển nổi sóng dữ dội
+ Lần 4: biển nổi sóng mù mịt
+ Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm
– Ý nghĩa của sự thay đổi: Biển cũng biết tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ. Biển không chỉ là thiên nhiên mà còn tham gia vào diễn biến của toàn bộ câu chuyện. Thái độ của biển cũng chính là thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi của mụ vợ. Ban đầu, khi những yêu cầu còn chính đáng thì nhẹ nhàng, càng ngày càng quá quắt, khó chấp nhận và đến cuối thì trở nên giận dữ.
Câu 4. Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?
Trả lời:
– Bài học: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kẻ xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.
Câu 5. Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;…).
Trả lời:
– Điểm giống nhau của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian:
+ Có các yếu tố kì ảo, hoang đường.
+ Kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng.
– Điểm khác nhau của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian:
+ Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác.
+ Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết.
