Phân tích hình ảnh nhân vật Việt và Chiến trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

»» Nội dung bài viết:

Hình ảnh nhân vật Việt và Chiến trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.

Mở bài:

Nguyễn Thi là nhà văn được mệnh danh là “Nhà văn Nam Bộ”. Tên tuổi của ông đã gắn liền với những tác phẩm tên tuổi như “Người mẹ cầm súng”, “Những đứa con trong gia đình”… Nhân vật của Nguyễn Thi là những con người yêu nước mãnh liệt, thủy chung đến cùng với Tổ quốc, căm thù ngùn ngụt bọn xâm lược và tay sai của chúng, vô cùng gan góc và có tinh thần chiến đấu rất cao – con người dường như sinh ra để đánh giặc. Việt và Chiến trong tác phẩm Những đứa con trong gia đình là hai nhân vật kết tinh những phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Nam Bộ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.

Thân bài:

Truyện Những đứa con trong gia đình được Nguyễn Thi viết năm 1966 khi ông đang công tác tại tạp chí Văn Nghệ quân giải phóng. Truyện kể về nhân vật Việt, trong một trận chiến ác liệt tại một cánh rừng cao su. Việt bị thương nặng và lạc mất đồng đội. Giữa những lần ngất đi tỉnh lại, dòng hồi ức đã đưa Việt về với những kỷ niệm gia đình (ông nội, ba má , chú Năm, chị Chiến,)… ba ngày sau đó, đồng đội tìm được Việt và đưa về bệnh viện dã chiến. Sức khỏe Việt dần được bình phục. Đội trưởng Tánh giục Việt viết thư kể cho chị Chiến về chiến công của mình. Việt định viết nhưng nghĩ thành tích của mình chưa xứng đáng.

Những nét tính cách chung của Việt và Chiến.

– Một là: Hai chị em cùng sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng. Ông Nội, chú Năm, ba má Việt, chị Hai của Việt đều là những người cán bộ cách mạng trung kiên. Gia đình của chị em Việt được ví như một dòng sông mà Việt và Chiến là khúc sông sau của đại gia đình cách mạng ấy. Họ đều có tình cảm gia đình sâu nặng. Việt nhiều lần ngất đi tỉnh lại nhưng mỗi lần tỉnh lại anh lại nhớ về gia đình.

– Hai là: chị em Việt có chung mối thù với bọn Mỹ – Ngụy. Bởi gia đình họ phải chịu nhiều mất mát đau thương do bọn ác ôn gây ra . Ông nội hi sinh trong chiến đấu, ba Việt thì bị giặc chặt đầu, má Việt chết vì bom đạn của giặc. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ và có cùng nguyện vọng: “được cầm súng đánh giặc để trả thù cho ba má”. Vì vậy, đêm ghi danh tòng quân, cả hai đều giành nhau đi bộ đội. Sau khi được ghi tên tòng quân, tối về, cả hai chị em đều chung nhau quyết tâm đánh giặc. Đều quyết tâm “Đi xa nhà thì ráng học chúng bạn… thù ba má chưa trả” thì không được bỏ về. Chị Chiến thì thề thốt dữ dội hơn “Nếu giặc còn thì tao mất”.

– Ba là: Hai chị em Chiến và Việt đều có những nét rất ngây thơ thậm chí có phần trẻ con: giành nhau bắt ếch nhiều hay ít, giành nhau thành tích bắn tàu chiến của giặc và giành nhau ghi tên tòng quân.

Nét riêng của hai chị em.

Nhân vật Chị Chiến.

Chiến mang vóc dáng của má: “hai bắp tay tròn vo sạm đỏ màu cháy nắng… thân người to và chắc nịch”. Đó là vẻ đẹp của con người sinh ra để gánh vác, để chống chọi, để chịu đựng và để chiến thắng. Tuy vậy, chị cũng rất ư là nữ tính. Đi đánh giặc còn mang theo lương gược, giữa mỗi trận đánh lại đem ra soi mình.

Chiến đặc biệt giống má ở cái đêm sắp xa nhà đi bộ đội: Chiến biết lo liệu, toan tính việc nhà y hệt má. Chính Việt nhận ra chị “nói nghe in như má vậy”. Hình ảnh người mẹ như bao bọc lấy Chiến, từ cái lối nằm với thằng út em trên giường ở trong buồng nói với ra , đến lối hứ một cái “cóc” rồi trở mình. Đến nỗi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi trong đêm, Việt đã không dưới ba lần thấy chị giống in má, có khác chỉ là ở chỗ chị “không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi” mà thôi.

Chính Chiến cũng thấy mình trong đêm ấy đang hòa vào trong mẹ: “Tao cũng đã lựa ý nếu má còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy”. Mà đúng thật, chị Chiến sắp đặt việc nhà đâu ra đó. Từ việc giao lại ruộng đất cho chi bộ, việc gửi cái nhà cho lớp học, việc làm đám giỗ cho ba má, việc gửi bàn thờ ba má qua nhà chú Năm… chị Chiến đều tính toán, sắp đặt ổn thỏa. Đúng như lời chú Năm nhận xét “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mở được rộng. Gọn bề gia thế đặng bề nước non”.

Chiến hơn Việt chừng một tuổi nhưng Chiến người lớn hơn hẳn: Chiến có thể bỏ ăn để đánh vần cuốn sổ gia đình suốt từ sáng đến xế chiều. Tính cách “người lớn” ở Chiến còn thể hiện ở sự nhường nhịn. Tuy có lúc giành nhau với em tranh công bắt ếch, bắn cháy tàu giặc, giành đi tòng quân… nhưng cuối cùng bao giờ chị cũng nhường em hết trừ việc đi tòng quân (vì chị thương em, muốn giành sự hi sinh về mình).

Tóm lại, Chiến là cô gái tiêu biểu cho người phụ nữ miền Nam: rắn rỏi, đảm đang, anh hùng. Chị cũng giống như những con người miền Nam quả cảm: chị Sứ, chị Út Tịch, chị Trần Thị Lý…

Nhân vật Việt.

Việt – người thanh niên với những phẩm chất hồn nhiên. Hồi còn ở nhà, cái gì Việt cũng giành với chị. Từ việc tranh giành với chị chuyện bắt ếch nhiều ít, chuyện bắn cháy tàu giặc trên sông Định Thủy, chuyện giành nhau đi tòng quân… Đến tuổi trưởng thành, đi đánh giặc nhưng lúc nào Việt cũng quàng cây ná thun vào cổ. Khi bị thương nặng trong đêm tối, không sợ chết mà sợ bóng đêm và sợ ma. Là con trai, lại là em quen được chiều chuộng nên mọi việc Việt đều “ỷ lại cho chị”, phó mặc tất cả cho chị. Nghe chị bàn việc gia đình một cách trang nghiêm, Việt vẫn vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì” và cứ ầm ừ cho qua, vừa nghe vừa “chụp một con đom đóm úp trong lòng bàn tay rồi ngủ quên lúc nào không biết”.

Việt có tình cảm với gia đình rất sâu sắc: Khi tỉnh dậy lần thứ nhất, Việt nhớ và thương má “Ước gì bây giờ lại được gặp má… má sẽ ghé lại xoa đầu Việt, đánh thức Việt dậy rồi lấy xoong cơm đi làm đồng để dưới xuồng lên cho Việt ăn”. Việt thương chị Chiến, Việt nhớ lại cái đêm trước ngày đi tòng quân, nhớ từng lời đối thoại, nhớ cả cái cảnh hai chị em khiêng bàn thờ má qua nhà chú Năm. Thương nhất là lúc “Nghe tiếng chân chị bịch bịch phía sau, Việt thấy thương chị lạ”. Việt thương chú Năm, nhớ giọng hò “đục và tức như gà gáy” nhưng lại “cất lên như một hiệu lệnh dưới ánh nắng chói chang… cuối cùng ngắt lại như một lời thề dữ dội”.

Việt mang trong mình phẩm chất người anh hùng. Lúc còn nhỏ, Việt vàị Chiến cùng đi địa phương quân bắn cháy tàu giặc trên sông Định Thủy được chú Năm ghi chiến công vào cuốn sổ gia đình. Vào trận mạc, Việt chiến đấu dũng cảm, diệt được xe bọc thép của giặc. Tuy bị thương nặng, hai mắt không nhìn thấy gì, “hai tay, vai, đầu, chân đang đau điếng và rỏ máu”, người sắp lả đi vì đói khát, Việt vẫn trong tư thế đường hoàng chững chạc của người chiến sĩ kiên cường, sẵn sàng tiêu diệt giặc: “Tao sẽ chờ mày… Cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày… Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao thì mày là thằng chạy”. Dù bị thương, dù tỉnh dù mê, dù kiệt sức vẫn sẵn sàng chiến đấu. Tay việt chỉ còn một ngón cử động được, lúc nào Việt cũng bỏ vào cò súng sẵn sáng chiến đấu.

Việt mang trong mình vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mỹ: trẻ trung, gan dạ, đáng yêu nhưng cũng rất mực anh hùng dũng cảm. Việt đã tiếp nối và làm rạng rỡ truyền thống đánh giặc cứu nước của gia đình và đó cũng là truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Nguyễn Thi đã rất thành công trong việc xây dựng hình tượng nhân vật anh hùng trong thời đại đánh Mỹ.

Việt và Chiến chính là khúc sông sau, kế thừa những tinh hoa của khúc sông trước và chảy xa hơn khúc sông trước, cả hai chị em đã dần trưởng thành sau những biến cố, những lần tham gia đánh giặc.

Nhà văn xây dựng tình huống truyện độc đáo, kể theo mạch hồi tưởng đứt nối của nhân vật Việt, ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ, giọng kể giàu chất sử thi, khắc họa tính cách, miêu tả tâm lí sắc sảo, … Tác phẩm cho thấy sự gắn bó sâu sắc giữa tình cảm gia đình, tình yêu nước, yêu cách mạng, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc. Đó là sức mạnh để chiến thắng kẻ thù.

Kết bài:

Những đứa con trong gia đình đã rất thành công khi xây dựng hai nhân vật tuổi trẻ anh hùng. Nhân vật Việt và Chiến là hai chị em có những phẩm chất giống nhau nhưng đồng thời lại là hai gương mặt, hai cá tính khác nhau, mỗi người một vẻ và tất cả đều đáng yêu, đáng mến. Nguyễn Thi đã xây dựng hai nhân vật này thành những gương mặt tiêu biểu cho “Những đứa con trong gia đình” và thế hệ trẻ miền Nam anh hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ gian khổ mà rất đỗi hào hùng.

Bài tham khảo:

Hình ảnh nhân vật Việt và Chiến trong Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.

Mở bài:

Nguyễn Thi sinh ra ở miền Bắc nhưng gắn bó máu thịt với mảnh đất miền Nam và được mệnh danh là nhà văn của người nông dân Nam Bộ. Ông là một trong những cây bút văn xuôi hàng đầu của văn nghệ giải phóng miền Nam trong thời kì chống Mĩ. Truyện ngắn Những đứa con trong gia đình được hoàn thành vào tháng 2 năm 1966, trong những ngày chiến đấu chống Mĩ ác liệt, khi nhà văn công tác ở tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng. Trong tác phẩm này, ông đã dựng lên một tập thể anh hùng, dũng cảm, và trong tập thể đó, nổi bật nhất chính là hình tượng hai nhân vật Việt và Chiến. Thế hệ tiếp bước truyền thống gia đình, làm rạng danh truyền thống của dòng họ.

Thân bài:

“Những đứa con” trong nhan đề của truyện trước hết chính là Việt và Chiến – những người con trong một “gia đình” nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thuỷ chung son sắt với quê hương cách mạng. Mở rộng hơn, còn có thể hiểu đó là thế hệ trẻ miền Nam, những người con của đại “gia đình” miền Nam ruột thịt trong những năm kháng chiến chống Mĩ ác liệt.

Nhan đề gợi lên mối quan hệ giữa riêng với chung, nhà với nước, giữa tình cảm gia đình, với tình yêu nước, yêu cách mạng. Chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ.

Truyện được kể theo dòng ý thức của nhân vật khi liền mạch (lúc tỉnh), khi gián đoạn (lúc ngất) của người trong cuộc làm cho câu chuyện trở nên chân thật hơn; có thể thay đổi đối tượng không gian, thời gian, đan xen tự sự và trữ tình.. Việt – nhân vật chính của truyện bị thương nặng trong một trận đánh, Việt bị lạc đồng đội, ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Và chính trong trạng thái khi ngất đi, lúc tỉnh lại, Việt đã hồi tưởng lại những sự kiện diễn ra ở gia đình mình, với mình, chị Chiến.

Nhân vật Chiến.

Nhân vật Chiến sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng vẻ vang, có mối thù sâu sắc với Mỹ- ngụy, có tình yêu thương gia đình sâu đậm. Chiến 19 tuổi, mang vẻ đẹp trẻ trung khỏe khoắn của người con gái Nam Bộ: Hai bắp tay tròn vo sạm đỏ, màu cháy nắng, thân hình to và chắc nịch. Dáng hình ấy dường như sinh ra để xốc vác, để chống chọi, để chịu đựng để chiến đấu và chiến thắng.

Hoàn cảnh đã đẩy người con gái ấy sớm trưởng thành, già dặn hơn lứa tuổi rất nhiều, biết chăm lo quán xuyến việc gia đình. Là chị lớn nhất trong gia đình, ba má mất sớm, Chiến gánh vác phần việc chăm lo gia đình, chăm sóc các em. Cách sắp xếp công việc trước khi lên đường: không ngủ, có biết bao nhiêu việc phải lo, viết thư cho chị Hai, gửi thằng Út sang chỗ chú Năm, gửi nhà cho các anh trong chi bộ làm nơi dạy học, nồi, lu, chén, đĩa, cuốc, vá, đèn soi với nơm sang gửi chú Năm, gửi bàn thờ má sang chỗ chú Năm.

Chiến liệu việc y hệt má. Hình ảnh người mẹ như bao bọc lấy Chiến từ cái lối nằm với thằng Út em ở trên giường rồi nói với ra, đến lối hứ “cóc” rồi trở mình. Đến nỗi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi trong đêm, Việt đã không dưới ba lần thấy chị mình giống in như má vậy. Và bản thân Chiến cũng thấy mình cũng giống má “tao lựa ý má còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy”. Điều mà Nguyễn Thi muốn khẳng định, trong thời điểm thiêng liêng, lúc quyết định lên đường hình ảnh người mẹ sống hơn bao giờ hết trong lòng những đứa con “Má biến theo con đom đóm trên nóc nhà, hay đang ngồi dựa vào mấy thúng lúa mà cầm nón quạt? Đêm nay, dễ gì má vắng mặt”

Cách sắp xếp việc nhà đâu vào đó đã khiến cho Chú Năm nhìn cháu thiệt lâu và nói: “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn, thì việc nước nó mở được rộng. Gọn bề gia thế, đặng bề nước non. Con nít chúng bây giờ kì đánh giặc này khôn hơn chú hồi trước”. Câu nói ấy, thể hiện sự yên tâm của thế hệ trước đối với lớp người sau. Rõ ràng họ đã trưởng thành, có thể gánh vác được những việc lớn của đất nước.

Chiến khát khao cầm súng chiến đấu để trả thù cho ba, mẹ, quê hương. Cô tranh giành với em đi chiến đấu: Tao lớn tao mới đi, mầy còn nhỏ, ở nhà phụ làm với chú Năm. Rồi mượn lời chú Năm, dặn dò em: Chú Năm nói, mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu. Câu nói như một lời quyết tâm thư: Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à!

Hình ảnh Chiến cùng Việt khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm đã khẳng định Chiến cũng như em trai của mình đã ý thức rất rõ về trách nhiệm của mình, tấm lòng yêu nước, sự căm thù quân giặc, quyết tâm trả thù cho gia đình, quê hương và tấm lòng thành kính thiêng liêng đối với cha mẹ.

Bằng nghệ thuật dựng chân dung nhân vật độc đáo, kết hợp thành công ngôn ngữ Nam Bộ và ngôn ngữ trần thuật hiện đại, Nguyễn Thi đã tạo nên một phong cách mới lạ. Chiến là hiện thân của thế hệ trẻ miền Nam trong chiến tranh : gan góc, dũng cảm, khát khao chiến đấu để trả thù nhà nợ nước. Chiến mang vẻ đẹp của người con gái Nam Bộ nói riêng và người con gái Việt Nam nói chung . Từ hình ảnh Chiến, một mặt, Nguyễn Thi muốn khẳng định vẻ đẹp của thế hệ trẻ miền Nam những năm đánh Mĩ; mặt khác, thông qua nhân vật này nhà văn muốn gửi đến một thông điệp : sức mạnh của dân tộc được làm nên bởi sức mạnh của mỗi cá nhân; một dân tộc anh hùng là một dân tộc của những con người anh hùng. Một khi lòng yêu nhà và yêu nước hài hòa trong một khối thống nhất, khi tình riêng và lý tưởng chung hòa quyện làm một thì không sức mạnh nào có thể chuyển dời.

Nhân vật Việt.

Việt là em Chiến, sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, có mối thù sâu sắc với Mỹ – ngụy. Tính tình hồn nhiên, vô tư. Cậu hay tranh giành với chị. Dỗi chị, khi chị Chiến nói: Mầy ở nhà với chú Năm, qua năm hãy đi thì Việt đá trái dừa xuống mương tỏ ý không bằng lòng. Trước hôm lên đường, chị Chiến nói Việt viết thư cho chị Hai, Việt nói: Mai đi rồi mà còn bắt viết thư. Khi chị Chiến lo thu xếp công việc gia đình, Việt mải chụp đom đóm, phó mặc để một mình chị lo toan, coi như những việc chị làm đều là do má dặn. Nghe một lúc, lăn ra ngủ khì. Khi bị thương, Việt sợ bóng tối, sợ con ma cụt đầu ngồi trên cây xoài mồ côi và chỏng thụt lưỡi nhảy nhót ngoài vàm sông mỗi đêm mưa.

Có thể nói, Việt được bạn đọc yêu thích trước nhất là ở cái vẻ lộc ngộc, vô tư. Chiến nhường nhịn em bao nhiêu thì Việt lại hay tranh giành bấy nhiêu. Đêm trước ngày tòng quân, Chiến nói với em những lời trang nghiêm thì Việt lại lăn ra ván cười khì khì, phó thác toàn bộ việc thu xếp cho chị, coi những việc đó là do má dặn chị rồi. Vả lại, là một người chiến sĩ rồi vậy mà Việt vẫn sợ ma.

Ở việt có tình yêu thương gia đình sâu đậm, khát khao cầm súng để chiến đấu. Kí ức về người thân luôn hiện hữu trong Việt, trong lần tỉnh dậy thứ 4, người Việt nhớ đến đầu tiên là má, Việt nhớ lại má đi làm đồng về, xoa đầu Việt, lấy xoong cơm đi làm đồng ở dưới xuồng lên cho Việt ăn. Việt mong ước được má che chở, khát khao được trở lại trong vòng tay của mẹ. Khi hai chị em khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm, Việt thấy thương chị lạ. Việt hứa với người đã khuất: má sang ở tạm bên nhà chú Năm, chừng nào nước nhà độc lập chúng con lại đưa má về. Trong việc tranh giành với chị Chiến để đi tòng quân, “bộ mình chị biết đi trả thù à” không chỉ đơn thuần là sự hồn nhiên mà ẩn chứa trong đó là tình yêu thương gia đình sâu đậm, niềm khát khao chiến đấu để trả thù cho ba mẹ, quê hương.

Nhân vật Việt có ý chí chiến đấu dũng cảm, kiên cường. Trước hôm lên đường, trong cuộc đối thoại với hai chị em, chị Chiến nói: Chú Năm nói, mầy với tao đi kỳ này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu. Việt trả lời chị với lòng đầy quyết tâm: Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị. Chiến đấu, bị thương, nhưng bằng sự nhạy cảm của người chiến sĩ, Việt vẫn phân bịêt rất rõ đâu là tiếng súng của ta, đâu là tiếng pháo nổ lễnh lãng của giặc. Bị thương, nhưng quên đi nỗi đau của bản thân vẫn cố gắng lết đi tìm đồng đội và luôn trong tư thế sẵn sàng chiến đấu.

Hình ảnh Việt cùng chị Chiến khiêng bàn thờ má sang gửi chú Năm đã khẳng định Việt cũng như chị gái của mình đã ý thức rất rõ về trách nhiệm đối với gia đình, quê hương, tấm lòng yêu nước, sự căm thù quân giặc, quyết tâm trả thù cho gia đình, quê hương. Có yêu thương, có căm thù, có mất mát nhưng có cái vĩnh hằng, có sự quyết liệt nhưng cũng có sự thanh thản, có yếu tố hành động nhưng cũng có yếu tố tâm linh… và mùi thơm thoang thoảng của hoa cam, mùi vị của quê hương sẽ theo Việt trên suốt chặng đường chiến đấu.

Bằng nghệ thuật dựng chân dung nhân vật độc đáo, kết hợp thành công ngôn ngữ Nam Bộ và ngôn ngữ trần thuật hiện đại, Nguyễn Thi đã tạo nên một phong cách mới lạ. Việt là hiện thân của thế hệ trẻ miền Nam trong chiến tranh: gan góc, dũng cảm, khát khao chiến đấu để trả thù nhà nợ nước. Từ hình ảnh Việt, một mặt, Nguyễn Thi muốn khẳng định vẻ đẹp của thế hệ trẻ miền Nam những năm đánh Mĩ; mặt khác, thông qua nhân vật này nhà văn muốn gửi đến một thông điệp : sức mạnh của dân tộc được làm nên bởi sức mạnh của mỗi cá nhân; một dân tộc anh hùng là một dân tộc của những con người anh hùng. Một khi lòng yêu nhà và yêu nước hài hòa trong một khối thống nhất, khi tình riêng và lý tưởng chung hòa quyện làm một thì không sức mạnh nào có thể chuyển dời.

Tình huống truyện hấp dẫn, nghệ thuật trần thuật: trần thuật chủ yếu qua dòng hồi tưởng của nhân vật Việt khi bị thương, ngất đi tỉnh lại nhiều lần. Lối kết cấu dựa vào dòng hồi tưởng nhân vật như thế làm cho truyện giàu cảm xúc, diễn biến linh hoạt, không tuân theo trật tự thời gian. Chi tiết được chọn lọc vừa cụ thể, giàu ý nghĩa, gây ấn tượng mạnh. Ngôn ngữ bình dị, phong phú, giàu giá trị tạo hình và đậm sắc thái Nam Bộ.

Nhà văn đã khắc họa tính cách nhân vật đậm chất Nam Bộ: thẳng thắn, bộc trực, lạc quan, yêu quê hương, gia đình, thủy chung đến với cách mạng, ngùn ngụt ngọn lửa căm thù giặc… Cách dựng đối thoại và độc thoại nội tâm ở nhân vật Việt hết sức hấp dẫn, cảm động.

“Những đứa con trong gia đình” là tác phẩm đậm chất sử thi. Khuynh hướng sử thi trước hết thể hiện ở chủ đề. Tác phẩm ngợi ca tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng của một gia đình cũng là của nhân dân miền Nam trong kháng chiến chống Mĩ. Xây dựng hình ảnh nhân vật có tính khái quát cao. Giọng điệu ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Kết bài:

Qua hồi ức của nhân vật Việt khi bị thương, tác giả ngợi ca tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng của một gia đình miền Nam trong kháng chiến chống Mĩ đồng thời khẳng định: chính sự kết hợp giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ.

Tham khảo:

Phân tích những điểm giống và khác nhau của hai nhân vật Việt và Chiến trong Những đứa con trong gia đình.

Qua những nét bút “lòng còng” của chú Năm, khúc sông nào cũng soi bóng ít nhất một gương mặt tiêu biểu cho một thế hệ. Vì thế, đọc Những đứa con trong gia đình, ta như đang tự mình lật giở từng trang trong một cuốn sổ gia đình thân yêu, trang trọng và thiêng liêng ấy. Có những trang buồn đau, mất mát, có những trang nghĩa tình gắn kết các thành viên trong một mái nhà thân thuộc; những trang anh hùng rạng rỡ từ đời cha ông còn để lại; và cả những trang nối tiếp đang dày thêm từng ngày bởi chiến công rạng rỡ của lớp con cháu mà Chiến, Việt là những chủ nhân.

1. Sự giống nhau.

– Yêu nước, thương nhà, quyết tâm đi bộ đội để trả thù nhà, nợ nước.

Mang trong huyết quản dòng chảy truyền thống của gia đình, Chiến và Việt có tình cảm yêu nước, thương nhà cháy bỏng. Đối với hai chị em, đi bộ đội để trả thù cho ba má, cho người thân, để giành lại quê hương đất nước trở thành ý nghĩ thường trực, thôi thúc tâm can. Điều này thể hiện trước hết ở việc tranh giành nhau lên đường tòng quân của Chiến và Việt: “ Việt vừa ngỏ lời ra, chị Chiến đã giành đi trước… Việt đi đâu chị Chiến cũng dòm chừng, coi Việt có mang bọc quần áo theo không”. Để thuyết phục em nhường lại cái suất ấy, chị Chiến nói: “Tao lớn tao mới đi, mầy còn nhỏ, ở nhà phụ làm với chú Năm, qua năm hãy đi”.Nhưng Việt không chịu. Vừa “đá trái dừa rụng dưới chân xuống mương cái đùng”, Việt “phản pháo” chị gay gắt và đầy thách thức: “Bộ mình chị biết đi trả thù à ?”. Biết không thể dùng cái lý ấy ép buộc cậu em phải ở nhà, chị Chiến mượn lời má để “uy hiếp”: “Hồi đó má nói cho tao đi, mầy ở nhà làm ruộng với má, trọng trọng rồi đi sau”.

Song, Việt cũng không chịu “ Má nói hồi nào”. Là chị, Chiến sẵn sàng nhường em mọi việc nhưng riêng việc tòng quân thì không. Là em, dù yêu chị đến mấy, dù biết phận làm em nhưng riêng việc này Việt nhất định không chịu nhún. Điều này diễn ra ngay cả trong đêm mít tinh ghi tên thanh niên tòng quân. Cùng là những người đầu tiên chạy lên để ghi danh, Việt đã chạy lên trước. Dù chạy sau chị Chiến nhất định không nhường Việt về chuyện đi bộ đội trước. Chị lấy lí do phải đến Tết này Việt mới đủ mười tám tuổi. Còn Việt thì “dòm chị” thấy “ mình đứng đâu có thua chị”. Rõ ràng, đằng sau những hành động tranh giành rất trẻ con ấy là tình cảm yêu nước, thương nhà, là ý chí cách mạng mạnh mẽ và tự nhiên của “những đứa con trong gia đình”. Tình cảm ấy hồn nhiên và sáng trong như hoa trái mệt vườn, sông nước Cửu Long; ngay thẳng và bộc trực như những người dân Nam Bộ chất phác, tròn ra tròn, vuông ra vuông, không suy nghĩ lâu, không tính toán kĩ.

– Có lòng căm thù giặc sâu sắc của Chiến và Việt qua ý chí “ một đi không về” nếu không giết được giặc.

Lòng căn thù giặc ngùn ngụ như lửa cháy, ý nguyện trả thù nhà nợ nước còn hiện rõ nét ở tinh thần “nhất khứ bất phục phản” của Chiến và Việt. Mượn lời chú Năm, Chiến nhắc nhở em trước khi lên đường mà như vừa bộc bạch quyết tâm của mình: “Chú Năm nói mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu”.Việt thì đơn giản, trẻ con hơn song cũng đâu chịu kém canh “bà chị”: “Chị có bị chặt đầu thì chặt chớ chừng nào tôi mới bị”. Mà chị Chiến cũng chẳng vừa, chị khẳng định tinh thần chiến đấu rất cao, cứ như thể là chị đang đưa ra một “Quyết tâm thư” hay bản “huyết thư” của mình khi lên đường: “Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à !”. Câu nói ấy của Chiến là gì nếu như không phải tinh thần Bà Trưng, Bà Triệu ngày xưa đang “vọng nói về” (chữ dùng của Nguyễn Đình Thi trong bài Đất nước), là cái “chất Út Tịch” của thời đánh Mĩ đang chảy rạo rực trong huyết quản của Chiến.

Đêm chuẩn bị lên đường là đêm vui của thanh niên cả xã, cũng là đêm vui náo nức, không ngủ được của cả hai chị em. Họ vui vì đã đến ngày lên đường trực tiếp cầm súng đánh giặc, bảo vệ gia đình, bảo vệ quê hương đất nước. Mang bàn thờ ba má đi gửi bên chú Năm, lời nói trong tâm tưởng của Chiến và Việt là “chúng con đi đánh giặc trả thù cho ba má, đến trừng nước nhà độc lập con lại đưa má về”. Ở khoảnh khắc ấy, mối thù thằng Mĩ đối với hai chị en có cảm giác như “ rờ” thấy được vì nó đang chĩu nặng trên vai. Mối thù ấy trở thành nguồn sức mạnh, thành động lực lớn lao để khi vào trận, cả Chiến và Việt đều lập được chiến công rạng rỡ, làm vẻ vang cho truyền thống gia đình. Chẳng hạn như Việt, ngay từ khi lâm trận lần đầu, anh đã hạ được một xe bọc thép của địch. Mặc dù bị thương nặng, mắt không nhìn thấy gì, kiệt sức đến mức không còn bò đi được nữa nhưng anh vẫn đang trong tư thế chờ địch đến. Một ngón tay của Việt đang đặt nơi cò súng, đạn đã lên nòng, nếu đồng đội không lên tiếng ngay thì rất có thể sẽ phải ăn đạn của “cậu Tư”…

Có thể khẳng định, Chiến và Việt đã thực sự kế tục một cách xuất sắc truyền thống đấu tranh anh dũng, quả cảm, kiên cường từ lớp ông cha. Dòng sông gia đình đến Chiến và Việt không chỉ tiếp tục được thông dòng mà còn chảy xa hơn, xa hơn nữa và mở rộng hơn nữa với những chiến công rạng rỡ. Việt và Chiến cũng là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Miền Nam trong những năm kháng chiến chống đế quốc Mĩ ác liệt

2. Nét riêng:

“Những đứa cong trong gia đình” , dù thế hệ trước hay thế hệ sau, dù là chị hay em, là trai hay gái, giống như tất cả những nhân vật thời ấy trong văn học, đều được khắc họa bằng bút pháp sử thi. Họ đều “ chung một gương mặt, chung một dáng hình”, đều được nhìn bằng con mắt Bạch Đằng Chi Lăng, Đống Đa. Thế nhưng đọc tác phẩm của Nguyễn Thi, chúng ta vẫn có những ấn tượng riêng, ký ức riêng của từng nhân vật. Chiến và Việt, họ vẫn là những “ con người này” (Hê-ghen) trên mỗi trang văn qua từng cử chỉ hành động, qua cách nói năng, suy nghĩ, tình toán…

– Vẻ riêng của Chiến:

Mặc dù chỉ hơn Việt một tuổi nhưng Chiến tỏ ra là một người chị cả biết lo toan, thu xếp chu toàn cho gia đình. Chị biết tính toán, thu vén mọi việc, cả những việc “thỏn mỏn” nhỏ nhặt, cho đến những công việc lớn của gia đình: Từ việc sắp xếp cho thằng Út sang ở với chú Năm đến việc cho các anh ở xã mượn nhà mở trường học cho con nít; từ dự định gửi tất cả đồ đạc của gia đình sang bên chú để khi nào chị hai về giỗ má cần cái gì sẽ mang về dùng đến việc trao lại năm công ruộng ba má được cấp trước đây cho các cô bác khác làm lụng; từ chỗ tính toán hai công mía nhờ chú Năm đốn để rành làm đám giỗ cho ba má đến quyết định sẽ đem bàn thờ ba má sang gửi bên chú Năm để có người khói hương chăm sóc… tất cả đều được thu xếp ổn thỏa và gọn gẽ đến mức chú Năm khi nghe chị trình bày, đã cất lời khen: “việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non”.Có thể thấy, hoàn cảnh gia đình đã khiến người chị cả ấy có cách tính toán, sắp xếp của một người phụ nữ đã trưởng thành, của một người mẹ.

Không chỉ là một người chị biết lo toan, Chiến còn hiện lên trong cảm nhận của Việt với những nét quen thuộc và rất đỗi gần gũi về má, từ ngoại hình, tính các đến sự tính toán, thu xếp việc nhà, kể cả cách nói năng điệu bộ, cử chỉ. Đọc truyện ai cũng thấy người con gái trẻ ấy mang trong mình cái vóc dáng của mẹ: “Hai bắp tay tròn vo sạm đỏ màu cháy nắng”, “thân người to và chắc nịch”- vóc dáng của người phụ nữ dường như sinh ra để gánh vác, để chống chọi, để chịu đựng và để chiến thắng. Cái vóc dáng ấy gợi nhớ bức chân dung người mẹ: “Má bơi xuồng thất khỏe, đầu hơi cúi xuống, cái nón rách mướt để lộ cái gáy đo đỏ và đôi vai lực lưỡng”.

Nhìn hình ảnh Chiến mạnh mẽ “giang cả thân người to và chắc nịch của mình nhấc bổng một đầu bàn thờ má lên” mà ta không khỏi không liên tưởng đến hình ảnh người mẹ “rinh thúng lúa lên một mình và đặt ngay trên giường ngủ”. Chưa hết, cái tính cách mạnh mẽ, can trường của Chiến cũng được di truyền từ mẹ để rồi phát huy tiếp lên trong thời đại mới. Đọc truyện, chúng ta cũng không thể quên được cảnh tượng đau thương, dữ dội mà người mẹ ấy đã phải chịu đựng: “ba mày bị Tây nó chặt đầu, tao cứ đi theo cái thằng xách đầu mà đòi. Đi từ ấp trong tới ấp ngoài, nó qua sông tao cũng qua, nó về quận tao cũng tới. Một tay tao bồng em mày, một tay tao cắp rổ”. Chồng bị giặc chặt đầu, nỗi đau ấy khác gì dao cứa vào tim, nhưng mà không để rơi nước mắt: “ chiều hôm đó về tới nhà má mới khóc… bao nhiêu năm sau đó cũng vậy lức nào nói đến chuyên trên má cũng không khóc” và nếu lệ cứ ứa ra “má chỉ nằm khóc chứ không kể gì hết”. Đau thương ấy người mẹ một mình nuốt sâu vào đáy lòng, để lặng lẽ một mình chịu đựng sức thiêu đốt của một nội đau âm ỉ cháy. Và bây giờ đến Chiến, sự kiên cường ấy đã được chuyển hóa thành cái ý chí lên đường ra chiến trận để trả thù nhà nợ nước với quyết tâm sắt đá: “Đã làm thân con gái ra đi tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à”.

Nhưng nói đến giống mẹ thì có lẽ chưa giờ Chiến giống mẹ hơn cái đêm sắp xa nhà đi Bộ đội Chiến thu xếp mọi việc trong nhà và nói năng rành giọt “In như má vầy”. Chiến đảm đang, tháo vát, biết lo toan việc nhà hệt như má ngày xưa: Sáng sáng lời dặn dò vừa tới tai con thì má và xuống đã ở tít giữa sông. Thậm chí Chiến giống má từ cái lối nằm với thằng út trong buồng mà nói với ra, đến lối hứ một cái “cóc” rồi trở mình. Đến nỗi chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi trong đêm, Việt đã không dưới ba lần thấy chị giống y người mẹ, có sai khác cũng chỉ là ở chỗ chị “Không bẻ tay rồi đập vào bắp vế than mỏi” mà thôi. Chính bản thân Chiến cũng thấy mình trong đêm ấy đang hòa vào trong mẹ: “ tao cũng lựa ý nếu má còn sống chắc má tình vầy, nê tao cũng tình vậy”. Chẳng thế mà trong thời điểm thiêng liêng ấy, “cả hai chị em cùng nhớ đến má. Hình như má cũng về đâu đây”.

Miêu tả Chiến với những đặc điểm ngoại hình, tính cách của mẹ, Nguyễn Thi không chỉ tạo ra cho nhân vật này những nét riêng có so với cậu em của mình mà dường như nhà văn còn muốn tô đậm thâm cho cái chủ đề tư tưởng mà mình đang cố gắng làm nổi bật: Sự nối tiếp của các thế hệ trong dòng sông truyền thống của gia đình và ta sẽ chẳng thể nào hiểu nổi những “ khúc sông dưới hạ lưu” nếu như không biết những “khúc thượng nguồn” của chúng.

– Vẻ riêng của Việt:

Khác với chị Chiến, Việt có cái nét riêng dễ mến của một cậu con trai mới lớn, lộc ngộc, vô tư, tình tình trẻ con, hồn nhiên và hiếu động. Là em nên cái gì Việt cũng tranh giành với chị, kể cả một việc lớn là ghi tên tòng quân. Việt dễ dàng giận rỗi với chị chỉ vì mình đã mười tám tuổi, vậy mà chị lại nói với anh cán bộ ghi danh là chưa đủ tuổi tuyển quân. Là em nên Việt không phải lo toan, sắp xếp bất cứ công việc gì. Má mất thì đã có chị Chiến thay má lo liệu việc gia đình. Vì vậy mà mọi công việc trong nhà, Việt đều phó thác cho chị: “ Tôi nói chị tính sao cứ tình mà…”. Trong lúc chị Chiến bàn bạc mọi chuyện rất trang nghiêm: “chú Năm nói mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu” thì Việt vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”. Trong khi, chị Chiến phải “ nghĩ ngợi lung lắm”, lựa ý má lúc còn sống để lo toan, thu xếp mọi việc thì Việt vừa nghe vừa đùa nghịch “ chú đom đóm úp trong lòng tay”. Ngay cả một việc hệ trọng là gửi bàn thờ má, Việt cũng suy nghĩ một cách hồn nhiên, vô tư : “mình đi đâu thì má đi theo đó chớ lo gì mà lo”. Đúng là một anh chàng trẻ con, vô lo, vô nghĩa. Và cũng chính vì vô lo, vô nghĩ, phó thác mọi việc cho chị nên việc Việt nghe “rồi ngủ quên lúc nào không biết” cũng chẳng có gì lạ.

Chỉ có một khoảnh khắc hiếm hoi Việt tỏ ra nghiêm túc và có cái cảm xúc của người lớn, ấy là khi cùng chị khiêng bàn thờ ba má sang nhà chú Năm. Nghe tiếng chân chị bịch bịch phía sau, Việt mới thấy rõ lòng mình thương chị lạ và cảm nhận rõ rệt hơn lúc nào hết “mối thù thằng Mĩ… đang đè năng trên vai”. Nhưng chính sự việc này lại thêm một lần nữa là giải thích cho ta rõ hành động tranh giành đi chiến đấu với chị Chiến trước đó của Việt chỉ là hành động tự phát, hồn nhiên của một chàng trai trẻ vốn đang mang sẵn trong mình bầu nhiệt huyết yêu nước thương nhà của truyền thống gia đình.

Tính cách trẻ con hồn nhiên của Việt còn theo Việt ra chiến trường. Không kể cái ná thun (súng cao su) Việt luôn mang theo trong ba lô thì ngay cả khi đã trở thành anh giải phóng quân chiến đấu kiên cường, dũng cảm, cái mà Việt sợ nhất không phải là kẻ thù mà là “cảm giác một mình” lúc bị lạc đồng đội giữa chiến trường bởi đó là lúc hình ảnh “con ma cụt đầu ngồi trên cây xoài mồ côi và thằng chỏng thụt lưỡi hay nhảy nhót trong những đêm mưa ngoài vàm sông” hiện về. Chi tiết nghệ thuật này, thêm một lần nữa đã góp phần tạo nên một anh cháng Việt rất riêng, rất cá tính, khác với chị Chiến “ người lớn”, sớm tỏ ra già dặn, biết lo toan, thu vén các việc trong gia đình.

3 . Đánh giá:

Qua hai nhân vật Việt và Chiến, tác phẩm khẳng định tài năng của Nguyễn Thi trong việc khắc họa tính cách nhân vật. Hai nhân vật có những nét giống nhau nhưng mỗi nhân vật đều có cá tính sinh động. Với những nét giống và khác nhau ấy, Việt và Chiến là những nhân vật tiêu biểu cho vẻ đẹp của thế hệ trẻ miền Nam cầm súng chiến đấu chống Mĩ để trả thù nhà đền nợ nước. Họ là những khúc sông yêu nước anh hùng nối dài dòng sông truyền thống một gia đình yêu nước và cách mạng.

Tạo cho mỗi nhân vật những nét cá tính riêng, Nguyễn Thi chẳng những khiến cho câu truyện trở nên sinh động mà còn đạt được ý đồ nghệ thuật của mình khi khắc họa những “khúc sông” mà thế hệ trẻ đang viết lên bằng chính những chiến tích riêng của bản thân. Dòng sông truyền thống của gia đình, vì thế sẽ trở nên phong phú hơn, nhiều luồng lạch và phù xa hơn. Dòng sông ấy chắc còn đi xa, đi xa được hơn nữa để hòa vào biển cả.