Tiếng nói nhân đạo của Nguyễn Du trong đoạn trích “Thề nguyền” ( trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
- Mở bài:
Nhà văn Nam Cao qua lời của nhân vật Hộ trong tác phẩm Đời thừa đã từng nói: “Một tác phẩm thật giá trị phải có nội dung nhân đạo sâu sắc”. Quả đúng như vậy tiếng nói nhân đạo là một trong những nội dung cơ bản khẳng định sức sống lâu bền của một tác phẩm văn học trong lòng độc giả. Truyện Kiều của Nguyễn Du là một tác phẩm như thế. Một trong những đoạn trích thể hiện rõ giá trị nhân đạo của Truyện Kiều là đoạn trích Thề nguyền .
- Thân bài:
Thề nguyền là một trong những đoạn trích tiêu biểu trong Truyện Kiều được nhiều người thuộc. Đọc đoạn trích ta cảm nhận được Nguyễn Du đã hết lời ca ngợi cho tình yêu trong sáng, thủy chung mà không kém phần bạo dạn của Thúy Kiều. một cô gái trong xã hội phong kiến, sẵn sàng vượt những hủ tục để có được tình yêu tuyệt đẹp với Kim Trọng.
Mở đầu đoạn trích với cảnh Thúy Kiều lén sang gặp Kim Trọng lần hai khi thấy cha mẹ chưa về:
“Cửa ngoài vội rủ rèm the
Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình”.
Kiều đi tìm gặp Kim Trọng. Nàng với những bước chân nhanh nhẹn “xăm xăm”, can đảm đến bên người yêu để cùng nhau xướng họa văn thơ, tâm sự bầu bạn. Quả thật trong xã hội phong kiến xưa, khi những hủ tục lạc hậu trói buộc con người, tạo ra một bức tường ngắn cách tình yêu đôi lứa với những quan niệm “Nam nữ thọ thọ bất thân”, “Cha mẹ đã đâu con ngồi đó”… Nhưng Kiều một cô gái có trái tim bồng bột ngây thơ, với sự táo bạo, chủ động trong tình yêu, dám sang nhà người mình yêu để thê nguyền khi không có sự cho phép của cha mẹ mình cho thấy trong nàng có khao khát một tình yêu tự do, chính đáng. Nàng có một tình cảm mãnh liệt với Kim Trọng. Đồng thời, nàng đang vì chính mình tranh đua với thời gian, định mệnh để tìm kiếm hạnh phúc. Theo từng bước đi đó của Thúy Kiều là tư tưởng tiến bộ của Nguyễn Du, mở rộng ranh giới tình cảm cho nhân vật. Nàng cứ thế bước đi trong vườn khuya, dần lạc vào ảo mộng:
“Nhặt thưa sương giọi đầu cành
Ngọn đèn trông lọt trướng huỳnh hắt hiu
Sinh vừa tựa án thiu thiu
Dở chiều như tỉnh dở chiều như mê”.
Từ thực tại bước vào ảo mộng, từ nơi cỏ cây vườn tược, nàng bước đi để lại sau lưng vườn khuya để đến với người yêu cũng là lúc bước vào cõi mộng. Chỉ có nàng mới hiểu thấu được rằng trái tim nàng đang nằm ở đó, bên cạnh Kim Trọng- người nàng yêu. Cả hai tầng ánh sáng cũng soi rọi bước chân nàng, ánh đèn hòa cùng ánh trăng. Đặc biệt là ánh trăng ,dường như trăng tạo nên chất thơ dẫn dắt tình cảm của Kiều đến đúng nơi cần đến. Còn đối với Kim Trọng sự xuất hiện của Kiều như một giấc mộng, với trạng thái chập chờn giấc ngủ, đường ranh giới mơ thực mỏng manh, không còn được phân định rõ ràng. Nhưng khi nhận ra , chàng lại thấy hạnh phúc, bâng khuâng trước sự xuất hiện đột ngột của Thúy Kiều, làm xáo trộn không gian nơi căn nhà của Kim Trọng:
“Tiếng sen sẽ động giấc hòe
Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần”.
Bóng Kiều hiện ra thật đẹp, vẫn trạng thái mộng thực đan xen lẫn lộn, Bóng người và bóng trăng như hòa làm một. Vừa gần mà lại xa, tưởng chừng trong tầm tay mà lại khó nắm bắt. Cả hình ảnh và âm thanh đều rất mơ hồ, bởi những bước chân của nàng Kiều quá đỗi khẽ khàng, chỉ như một cơn gió thoảng qua. “giấc hòe” trong câu thơ thực chất là giấc mơ của Kim Trọng. Sự xuất hiện của Thúy Kiều “sẽ động” giấc mơ kia. Khi chàng đã nhận ra Kiều nhưng vẫn không khỏi những ngỡ ngàng, phân vân:
“Bâng khuâng đỉnh Giáp non thần
Còn nhờ giấc mộng đêm xuân mơ màng”.
Giấc mộng đêm xuân hay còn là giấc mơ của tình yêu có thật. Trước những ngỡ ngàng hanh phúc của Kim Trọng, Kiều giãi bày lí do nàng chủ động sang nhà Kim Trọng :
“Nàng rằng khoảng vắng đêm trường
Vì hoa nên phải trổ đường tìm hoa
Bây giờ rõ mặt đôi ta
Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao”.
“Khoảng vắng đêm trường” là không gian thời gian tâm lí bởi vì Kim Trọng trọ học ở ngay gần nhà Kiều mà Kiều sang gặp Kim Trọng đúng sau ngày thanh minh vậy mà cảm giác như đã xa nhau một khoảng thời gian lâu lắm rồi. Kiều thể hiện nỗi nhớ niềm thương qua chứ “hoa”, tình yêu sâu sắc của nàng dành cho Kim Trọng. Nhưng Kiều luôn chịu sự ảm ảnh về tình yêu và số phận sau cuộc gặp gỡ hữu duyên ở mộ Đạm Tiên. Nàng có dự cảm về một tương lai bất hạnh chia lìa. Kiều là một người con gái nhạy cảm lại đang ở mối tình trong sáng, quấn quýt thì nỗi lo lắng về sự xa cách luôn luôn thường trực.Qua đó thể hiện quan niệm của nàng, phá vỡ những hủ tục lạc hậu trong xã hội phong kiến.
Sau những lời giãi bày của Kiều, Kim Trọng cùng nàng vào trong phòng, nhanh chóng đốt trầm hương thơm, thắp thêm đèn tỏa ánh sáng ấm áp. Chàng lấy tờ giấy hoa ra viết lời thề. Thúy Kiều và Kim Trọng cắt tóc chia thành hai phần đặt lên án thư, trao đổi vật tin. Dưới sự chứng dám của vầng trăng:
“Vầng trăng vằng vặc giữa trời
Đinh ninh hai miệng một lời song song
Tóc tơ căn vặn tấc lòng
Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương”
Đây là một cuộc thề nguyền vượt lên trên những quan niệm khắt khe của xã hội phong kiến xưa về tình yêu, hôn nhân nhưng lại được Nguyễn Du miêu tả một cách trang trọng, thiêng liêng trong không gian ấm cúng. Từ hoàn cảnh ấy, lời thề trở thành một sợi dây vô hình gắn kết hai trái tim, hai tâm hồn “Tạc một chữ đồng đến xương”, nó trở thành một kỉ niệm đẹp của tình yêu Kim – Kiều.
- Kết bài:
Với việc lựa chọn từ ngữ tinh tế, sử dụng thành công các biện pháp tu từ, dùng điển cố… qua đoạn trích Thề nguyền, Nguyễn Du đã xây dựng được một khung cảnh tuyệt đẹp đó là đêm trăng lãng mạn soi chiếu đôi nhân tình, đề cao tình yêu thủy chung của Thúy Kiều và Kim Trọng. Từ đó ta cảm nhận được tiếng nói ca ngợi tình yêu tự do của Nguyễn Du. Trong hoàn cảnh xã hội Việt Nam thế kỉ XIX, việc Nguyễn Du hết lời ca ngợi cuộc thề nguyền của Thúy Kiều và Kim Trọng chính là tiếng nói nhân đạo sâu sắc, mới mẻ, vượt thời đại , góp phần làm nên sức hấp dẫn của tác phẩm Truyện kiều.
