Đọc hiểu văn bản:
Tôi đã học tập như thế nào ? (M. Go-rơ-ki)
(Ngữ văn 11, tập 2, Chân trời sáng tạo)
Nội dung chính: Văn bản nói về hành trình lớn lên và sự thay đổi để dần hoàn thiện hơn của cậu bé A-lếch-xây. Đồng thời, văn bản cho thấy ý nghĩa tuyệt vời của việc đọc sách.
Trước khi đọc.
Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Bạn đã học tập như thế nào trong những năm ở Tiểu học? Hãy hồi tưởng và chia sẻ với mọi người một kỉ niệm (vui/ buồn) về việc học tập của bạn trong quãng thời gian đó.
Trả lời:
Trong những năm ở Tiểu học, tôi nhớ mình đã học tập rất nghiêm túc và cố gắng để đạt được thành tích tốt. Tôi thường xuyên làm bài tập về nhà và học thuộc lòng các bài thơ và đoạn văn. Tuy nhiên, việc học tập cũng có những lần thất bại và những kỉ niệm đáng nhớ. Một trong những kỉ niệm buồn nhất của tôi là khi bị điểm kém trong bài kiểm tra toán vì không chú ý đọc đề. Tôi rất tiếc nuối và hối hận vì mình đã không đạt được kết quả tốt trong bài kiểm tra đó. Một kỉ niệm vui và đáng nhớ hơn là khi tôi được nhận giải thưởng trong một cuộc thi viết văn của trường. Tôi đã dành nhiều thời gian để viết bài và rất vui mừng khi thấy công sức của mình được công nhận và đánh giá cao.
Trong khi đọc.
Câu 1 (trang 85, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Nếu ở vào tình huống bỗng nhiên được cảm thông, khích lệ như Pê-xcốp, bạn sẽ có cảm xúc giống hay khác với cảm xúc của nhân vật này?
Trả lời:
Nếu ở vào tình huống bỗng nhiên được cảm thông, khích lệ như Pê-xcốp, cảm xúc của em sẽ giống với nhân vật, đó là cảm thấy ấm áp, vui vẻ, coi như mình gặp được cứu tinh bởi gặp người thực sự hiểu, đồng cảm và không nhìn nhận vào cái sai của mình mà thay vào đó là theo dõi, lắng nghe cả những ưu điểm của bản thân em.
Câu 2 (trang 86, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Các câu hỏi của Đức Giám mục trong cuộc trò chuyện ở đoạn này có được Pê-xcốp đáp lại không? Những căn cứ nào giúp bạn nhận biết điều đó.
Trả lời:
– Các câu hỏi của Đức Giám mục trong cuộc trò chuyện ở đoạn này có được Pê-xcốp đáp lại.
– Tuy không được thể hiện trong văn bản qua hành động hay thoại của nhân vật Pê-xcốp nhưng người đọc có thể suy luận ra thông qua thoại của giám mục Cri-xan-phơ “…con cũng biết đôi chút chăng, có nghe nói đến không? Có biết thánh thi không? Thế thì tốt! Cả những bài cầu nguyện nữa à? Đấy, thấy chưa! Lại còn sự tích các thánh nữa à? Bằng thơ à? Chú bé của ta biết nhiều đấy” hay “những vần thơ tuyệt diệu phải không, chú bé?” . Thêm vào đó, qua chi tiết tác giả diễn tả “giám mục nói khi tôi dừng lại vì quên một câu thơ nào đó”…….
Câu 3 (trang 87, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Việc biết “đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi” có phải là dấu mốc quan trọng trên bước đường học tập, trưởng thành của Pê-xcốp không? Vì sao?
Trả lời:
Việc biết “đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi” là dấu mốc quan trọng trên bước đường học tập, trưởng thành của Pê-xcốp. Vì: nhân vật đã khoe với người đọc một cách vô cùng tự hào “một cách có ý thức”, đồng thời, thông qua hoàn cảnh của nhân vật Pê-xcốp, mười tuổi phải “vào đời”, lăn lộn kiếm sống nhưng với ưu điểm học nhanh và ham học của cậu thì cậu đã vượt lên chính mình và biết đọc một cách có ý thức. Đó là thành quả hết sức đáng tự hào của cậu nên đó cũng được coi là dấu mốc quan trọng trên bước đường học tập, trưởng thành của Pê-xcốp.
Câu 4 (trang 88, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Cụm từ “các bạn” trong đoạn văn này và đoạn kết tiếp cho thấy người kể chuyện đang hướng đến ai?
Trả lời:
– Cụm từ “các bạn” trong đoạn văn này và đoạn kết tiếp cho thấy người kể chuyện đang hướng người đọc. Bởi vì, qua nội dung đoạn này và đoạn kế tiếp, tác giả đã thoát ra khỏi kí ức để thuật lại, trình bày, chia sẻ về bản thân mình với người đọc.
Câu 5 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Trong đoạn này, Pê-xcốp đang nói đến phần “con thú”, phần “con người” vốn có của ai và với mục đích gì?
Trả lời:
– Trong đoạn này, Pê-xcốp đang nói đến phần “con thú”, phần “con người” vốn có của bản thân Pê-xcốp.
– Với mục đích: chia sẻ, bộc bạch cảm xúc của mình với người đọc. Đồng thời ngầm đưa ra vai trò của mỗi cuốn sách trong việc hình thành và phát triển tư duy, nhân cách, con người ở mỗi chúng ta. Bởi phần “con thú” của chúng ta biểu thị cho bản năng, sức mạnh và khát vọng sống, trong khi phần “con người” biểu thị cho tình yêu thương, đạo đức và sự cảm thông. Pê-xcốp cho rằng, nếu ta chỉ sống với phần “con thú” của mình thì sẽ trở thành những con thú hoang dã, vì vậy mỗi cuốn sách sẽ là một bậc thang nhỏ đưa ta tách xa rời con thú trong người đó để hướng tới những giá trị nhân đạo tốt đẹp.
Sau khi đọc.
Câu 1 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Tóm tắt nội dung của văn bản.
Trả lời:
Cậu bé Pê-xcốp A-lếch-xây từ năm sáu tuổi đã được ông ngoại dạy đọc, ban đầu học chữ rất nhanh nhưng vì tính cách nóng vội, cáu kỉnh và thiếu phương pháp dạy nên đã khiến cậu bé chán học. Sau đó, cậu được gửi đến học tại một ngôi trường của nhà thờ. Ngay từ ngày đầu tới trường, Pê-xcốp đã bị bạn bè chế nhạo vì bộ dạng kì quặc. Tuy nhiên, sau đó, cậu bé đã nhanh chóng dàn xếp ổn thỏa với bạn bè trong lớp nhưng với thầy giáo và cha cố thì không thể. Với ưu thế tiếp thu và học khá nhưng lại mắc nhược điểm quá nghịch ngợm nên cậu bé này đã bị đuổi khỏi trường vì hạnh kiểm xấu. Điều đó đã khiến cậu chán nản. Trong lúc mọi chuyện đang trở nên rầy rà, vị Giám mục Cri-xan-phơ đã xuất hiện như một vị cứu tinh của Pê-xcốp. Giám mục Cri-xan-phơ đã khiến Pê-xcốp như được thấu hiểu, vỡ lẽ ra nhiều điều.
Tới năm lên mười bốn tuổi, Pê-xcốp biết đọc một cách có ý thức và say mê, yêu đọc sách, từ đó, Pê-xcốp thấu hiểu được giá trị của những cuốn sách mang lại, hơn nữa còn có cái nhìn tinh tế với những điều mà sách nói đến với những cái mà cuộc sống khuyên bảo.
Pê-xcốp ngày càng đắm chìm, say mê trong những cuốn sách hay, rút ra được những suy ngẫm đáng giá.
Nhờ đọc sách, Pê-xcốp trở nên điềm tĩnh hơn xưa, tin ở mình hơn và làm việc hợp lý hơn, càng ít để ý đến vô số những chuyện bực bội trong cuộc sống.
Cuối cùng, Pê-xcốp đã rút ra được bài học cho mình: mỗi cuốn sách đều là bậc thang đưa cậu tách khỏi con thú để lên tới gần con người, tới gần những quan niệm về cuộc sống tốt đẹp và sự thèm khát cuộc sống ấy.
Câu 2 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Sự xuất hiện của Đức Giám mục và cuộc trò chuyện giữa ngài với Pê-xcốp cùng các học sinh trong lớp đã có tác động như thế nào đến Pê-xcốp? Bạn có nhận xét gì về cách tác giả thuật lại cuộc trò chuyện này?
Trả lời:
– Sự xuất hiện của Đức Giám mục và cuộc trò chuyện giữa ngài với Pê-xcốp cùng các học sinh trong lớp đã có tác động đến Pê-xcốp, sau buổi nói chuyện ấy, Pê-xcốp đã rất xúc động, cậu cảm nhận được một tình cảm đặc biệt rộn rực trong ngực mình, dường như được lắng nghe và cảm thông, cho dù khi bị giữ lại bởi thầy giáo thì vẫn vui lòng, chăm chú nghe từ đầu tới cuối.
– Cách tác giả thuật lại cuộc trò chuyện này giúp cho nội dung văn bản trở nên thú vị hơn. Cuộc trò chuyện được tác giả thuật lại chi tiết, cụ thể, đặc biệt là qua điểm nhìn của chính nhân vật, từ đó giúp cho nội dung, diễn biến trở nên chân thực, sống động, thuyết phục người đọc hơn. Đồng thời, cuộc trò chuyện giống như việc mở nút thắt trong nội tâm, suy nghĩ, hành động của nhân vật Pê-xcốp, tạo ra sự phát triển cho những tình huống truyện tiếp theo.
Câu 3 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Bạn hiểu thế nào về phần “thú”, phần “người” và cuộc đấu tranh giữa hai phần này trong quan niệm của Pê-xcốp? Cách sử dụng ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản đã có tác dụng gì trong việc thể hiện cuộc đấu tranh ấy?
Trả lời:
– Theo quan niệm của Pê-xcốp về phần “thú”, phần “người” và cuộc đấu tranh giữa hai phần này: Phần “con thú” của chúng ta biểu thị cho bản năng, sức mạnh và khát vọng sống, trong khi phần “con người” biểu thị cho tình yêu thương, đạo đức và sự cảm thông. Pê-xcốp cho rằng, nếu ta chỉ sống với phần “con thú” của mình thì sẽ trở thành những con thú hoang dã, cho nên, việc đọc sách để phát triển phần “con người”, giảm đi phần “con thú” sẽ giúp cho mỗi chúng ta tới gần hơn những quan niệm về cuộc sống tốt đẹp và về sự thèm khát cuộc sống.
– Với ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn qua nhân vật “tôi” đã giúp việc thể hiện cuộc đấu tranh giữa phần “thú” và phần “người” trở nên sâu sắc, tác động mạnh mẽ tới người đọc.
Nhờ vào góc nhìn này, độc giả được đưa vào cảm xúc, suy nghĩ, trải nghiệm tâm lý của nhân vật, thấu hiểu được những khó khăn và thách thức mà nhân vật đang phải đối mặt trong quá trình hoàn thiện bản thân.
Câu 4 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Chỉ ra một số điểm khác nhau về nội dung và hình thức nghệ thuật giữa hai phần văn bản trước và sau câu “Tôi biết đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi”. Những khác biệt như vậy có làm mất đi sự thống nhất trong tính chỉnh thể của tác phẩm không? Vì sao?
Trả lời:
– Sự khác biệt về nội dung và hình thức nghệ thuật giữa hai phần văn bản trước và sau câu “Tôi biết đọc một cách có ý thức năm lên mười bốn tuổi”:
+ Ở phần đầu, nhân vật thuật lại câu chuyện đi học của mình bằng giọng điềm tĩnh, vui vẻ, lạc quan, hóm hỉnh. Phần đầu người đọc cảm nhận như nhịp kể có chút nhanh chóng, hồ hởi như chính tác giả của năm tháng tuổi thơ nghịch ngợm đủ trò đang kể lại chính câu chuyện đó.
+ Trong khi đó, sang tới phần sau, người đọc dễ dàng nhận thấy sự thay đổi trong chính nội dung lẫn câu từ, giọng kể. Phần sau, tác giả đã khéo léo đưa ra những suy nghĩ, hồi tưởng; bộc bạch nội tâm của một người từng trải cho nên có thể thấy nội dung hoàn toàn trái ngược đoạn đầu, trở nên sâu sắc, trang nghiêm, giàu tính triết lí hơn. Nếu đoạn đầu là một đứa trẻ hồ hởi, hóm hỉnh, nghịch ngợm thì đoạn sau lại là một người đã trải qua nhiều điều, vỡ lẽ được triết lí, chân lý của cuộc đời.
Câu 5 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Phân tích một số chi tiết trong văn bản cho thấy nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm và nhận thức của nhân vật chính trong quá khứ có những điểm khác biệt. Giải thích lí do của sự khác biệt ấy.
Trả lời:
– Một số chi tiết trong văn bản cho thấy nhận thức của nhân vật chính trong quá khứ:
+ “Pê-xcốp đã bày ra nhiều trò nghịch ngợm để trả đũa các ông giáo”
+ “Tôi chán nản, điều đó sẽ gây cho tôi những chuyện rầy rà lớn”
+ “không có sách…không học thánh sử”
+ “Con chán học lắm”
→ Trong quá khứ, nhân vật là một đứa trẻ, nhận thức còn nhiều hạn hẹp, thiếu suy nghĩ và hành động còn bồng bột, cư xử theo bản năng của mình.
– Một số chi tiết trong văn bản cho thấy nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm:
+ “không chỉ say mê tình tiết của sách…. mà tôi còn bắt đầu hiểu được vẻ đẹp của những đoạn văn miêu tả, bắt đầu suy nghĩ về tính cách của các nhân vật, lờ mờ đoán được mục đích của tác giả cuốn sách và lo ngại cảm thấy sự khác nhau giữa cái mà sách nói đến với cái mà cuộc sống khuyên bảo”
+ “Tôi càng đọc nhiều thì sách càng làm cho tôi gắn bó với thế giới, cuộc đời cũng đối với tôi càng trở nên rực rỡ có ý nghĩa”
+ “mỗi cuốn sách đều là một bậc thang nhỏ đưa tôi tách khỏi con thú để lên tới gần con người, tới gần quan niệm về cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khát cuộc sống ấy”
→ Nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm vô cùng sâu sắc và nhân văn, những hành động và suy nghĩ đều được suy ngẫm kỹ lưỡng, tác giả nhìn cuộc sống bằng cái nhìn trưởng thành và suy tư hơn.
– Có khác biệt giữa nhận thức của tác giả tại thời điểm viết tác phẩm và nhận thức của nhân vật chính trong quá khứ là bởi vì sự suy nghĩ, quan sát của nhân vật phát triển từ góc độ của một đứa trẻ, cho nên việc bồng bột, nghịch ngợm là điều vô cùng tự nhiên. Trong khi đó, tác giả tại thời điểm viết lại là người lớn, có những tư tưởng suy nghĩ sâu sắc hơn.
Câu 6 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Phân tích một số chi tiết để làm rõ ý nghĩa của những trải nghiệm thực tế đời sống và tầm quan trọng của việc tự học qua sách đối với nhân vật Pê-xcốp.
Trả lời:
– Một số chi tiết trong văn bản thể hiện ý nghĩa của những trải nghiệm thực tế đời sống nhân vật Pê-xcốp:
+ “..cuộc sống địa ngục ấy, sự nhạo báng không ngớt ấy của người đối với người, niềm say mê bệnh tật ấy, niềm say mê làm khổ nhau, thứ khoái lạc của những kẻ nô lệ”
+ “tất cả những khắc nghiệt, bẩn thỉu và tàn bạo hằng ngày diễn ra trước mắt tôi đều không phải là cái có thực, đều là thừa”
+ “…có những người sống khổ cực hơn, khó khăn hơn tôi, điều đó an ủi tôi phần nào….”
+ “…có những người không biết sống một cách vui thú và sung sướng mà không một người nào xung quanh tôi biết sống như vậy”
– Một số chi tiết trong văn bản thể hiện tầm quan trọng của việc tự học qua sách đối với nhân vật Pê-xcốp:
+ “…làm cho tôi gắn bó với thế giới, cuộc đời cũng đối với tôi càng trở nên rực rỡ có ý nghĩa”
+ “…lôi cuốn tôi đi, đi tìm cái chưa biết, cái làm tôi xúc động tâm tình”
+ “.. trở nên điềm tĩnh hơn, tin ở mình hơn, làm việc hợp lý hơn và ngày càng ít để ý đến vô số những chuyện bực bội trong cuộc sống”
+ “….đưa tôi tách khỏi con thú để lên tới gần con người, tới gần quan niệm về cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khát cuộc sống ấy”.
→ Có thể thấy, việc tự học qua sách đóng một vai trò vô cùng ý nghĩa trong việc hình thành và phát triển nhân cách của nhân vật, sách đã làm thay đổi một cậu bé nghịch ngợm, bồng bột, thiếu chính chắn, mải chơi thành một người có ích hơn, sống cảm thông và biết chia sẻ, có những suy nghĩ sâu xa, đứng đắn.
Bài tập sáng tạo.
Bài tập sáng tạo (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Hãy viết về một cuốn sách hoặc một tác phẩm nghệ thuật góp phần thay đổi suy nghĩ của bạn trong đoạn văn khoảng 200 chữ.
Bài tham khảo 1:
Cuốn sách đã thay đổi suy nghĩ của tôi là “Sức Mạnh của Sự Tích Cực” (The Power of Positive Thinking) của tác giả Norman Vincent Peale. Đây là một trong những cuốn sách tâm lý học nổi tiếng nhất và được viết ra nhằm giúp con người cải thiện suy nghĩ tích cực, tăng cường sức mạnh tinh thần và đạt được thành công trong cuộc sống. Trước khi đọc cuốn sách này, tôi thường xuyên suy nghĩ tiêu cực về bản thân và không tin vào khả năng của mình. Tuy nhiên, những lời khuyên trong sách đã thực sự làm thay đổi cách suy nghĩ của tôi. Tác giả giải thích rằng, nếu chúng ta tin tưởng vào khả năng của mình và luôn tập trung vào những điều tích cực, thì chúng ta sẽ đạt được thành công mà mình mong muốn. Tác giả cũng cung cấp nhiều kinh nghiệm và kỹ năng để tăng cường sức mạnh tinh thần của chúng ta, như học cách kiểm soát tâm trạng, tập trung vào giải pháp chứ không phải vấn đề, và thực hành tư duy tích cực. Sau khi đọc cuốn sách này, tôi đã thay đổi cách nhìn nhận về cuộc sống và những thử thách trong công việc và cuộc sống. Tôi học được cách tạo ra một tâm lý tích cực và suy nghĩ đúng đắn để vượt qua những khó khăn và đạt được thành công. Tôi cũng học được cách để đối mặt với những tình huống căng thẳng và giữ vững bình tĩnh. Cuốn sách này đã thật sự là một cẩm nang tuyệt vời giúp tôi thay đổi suy nghĩ và cải thiện chất lượng cuộc sống của mình.
Bài tham khảo 2:
Trong số nhiều tác phẩm nghệ thuật mà tôi đã đọc, cuốn sách “Tôi là số 4” của tác giả Pittacus Lore đã góp phần thay đổi suy nghĩ của tôi. Trong tác phẩm này, người đọc được đưa vào một thế giới tưởng tượng với những người ngoài hành tinh có sức mạnh đặc biệt, và một trong số đó là John – nhân vật chính của truyện. John là một trong số các người ngoài hành tinh bị săn lùng bởi một chủng loài khác, và anh ta phải tìm cách sống sót và đấu tranh để bảo vệ chính mình và những người bạn. Điều mà cuốn sách này đã thay đổi trong tôi là cách nhìn nhận về tình bạn. Tôi đã hiểu rõ hơn về tình bạn đích thực, tình bạn không chỉ đơn giản là đứng cạnh nhau khi cần và cùng nhau vui chơi. Tình bạn thật sự là sự tin tưởng, tôn trọng, sẵn sàng chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh. Nhân vật John và những người bạn của anh ta trong cuốn sách đã cho thấy điều đó, khi họ vượt qua mọi khó khăn và hiểm nguy để bảo vệ lẫn nhau. Ngoài ra, cuốn sách cũng đã truyền tải cho tôi thông điệp về sự kiên trì và quyết tâm. Nhân vật John luôn cố gắng để vượt qua mọi thử thách và không bao giờ từ bỏ hy vọng. Tôi đã học được rằng, trong cuộc sống, chúng ta phải đối mặt với nhiều thử thách và khó khăn, và chỉ có sự kiên trì và quyết tâm mới giúp chúng ta vượt qua được chúng. Tóm lại, cuốn sách “Tôi là số 4” đã thay đổi suy nghĩ của tôi về tình bạn, sự kiên trì và quyết tâm. Tôi đã học được rất nhiều từ những nhân vật trong tác phẩm và những thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
