Đọc hiểu văn bản:
Tự tình II
(Hồ Xuân Hương).
Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non.
Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn,
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!
I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả:
– Hồ Xuân Hương là một thiên tài kĩ nữ nhưng cuộc đời lại gặp nhiều bất hạnh.
– Thơ Hồ Xuân Hương là thơ của phụ nữ viết về phụ nữ, trào phúng mà trữ tình, đậm chất dân gian từ đề tài, cảm hứng đến ngôn ngữ, hình tượng.
2. Sáng tác :
– Thơ Hồ Xuân Hương là thơ của phụ nữ viết về phụ nữ, trào phúng mà trữ tình, đậm chất dân gian từ đề tài, cảm hứng đến ngôn ngữ, hình tượng.
– Tác phẩm nhan đề tự tình là tự bộc lộ tâm tình .
3. Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.
II. Đọc hiểu văn bản.
1. Hai câu thơ đầu:
+ Câu 1: bối cảnh không gian, thời gian.
– Thời gian: Đêm khuya (quá nửa đêm) → Yên tĩnh, con người đối diện với chính mình, sống thật với mình
– Không gian: Yên tĩnh vắng lặng (nghệ thuật lấy động tả tĩnh).
– Âm thanh: Tiếng trống cầm canh → nhắc nhở con người về bước đi của thời gian.
+ “Văng vẳng” → từ láy miêu tả âm thanh từ xa vọng lại (nghệ thuật lấy động tả tĩnh).
+ “ Trống canh dồn” → tiếng trống dồn dập, liên hồi, vội vã.
– Chủ thể trữ tình là người phụ nữ một mình trơ trọi, đơn độc trước không gian rộng lớn.
+ Câu 2: nỗi cô đơn, buồn tủi và bẽ bàng về duyên phận của nhân vật trữ tình.
+ “Trơ”: Trơ trọi, lẻ loi, cô đơn. Trơ lỳ: Tủi hổ bẽ bàng, thách thức bền gan
+ Kết hợp từ “ Cái + hồng nhan”: vẻ đẹp của người phụ nữ bị rẻ rúng…
+ Nghệ thuật đảo ngữ → nhấn mạnh vào sự trơ trọi nhưng đầy bản lĩnh của Xuân Hương → xót xa, chua chát.
+ Hình ảnh tương phản: Cái hồng nhan >< nước non → Nỗi cô đơn khủng khiếp của con người.
2. Hai câu tiếp (câu 3 + 4):
+ Câu 3: gợi lên hình ảnh người phụ nữ cô đơn trong đêm khuya vắng lặng với bao xót xa, cay đắng. Mượn rượu để giải sầu: Say rồi lại tỉnh → vòng luẩn quẩn không lối thoát
+ Câu 4: nỗi chán chường, đau đớn, ê chề:
– Ngắm vầng trăng: Thì trăng xế bóng – Khuyết – chưa tròn → sự muộn màng dở dang của cuộc đời nhà thơ: Tuổi xuân trôi qua mà hạnh phúc chưa trọn vẹn.
– Nghệ thuật đối → tô đậm thêm nỗi sầu đơn lẻ của người muộn màng lỡ dở
→ Niềm mong mỏi thoát khỏi hoàn cảnh thực tại nhưng không tìm được lối thoát. Đó cũng chính là thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.
3. Hai câu tiếp (câu 5 + 6).
Cảnh thiên nhiên qua cảm nhận của người mang sẵn niềm phẫn uất và sự bộc lộ cá tính, bản lĩnh không cam chịu, như muốn thách thức số phận của Hồ Xuân Hương.
– Tác giả dùng cách diễn đạt:
+ Nghệ thuật đối.
+ Nghệ thuật đảo ngữ.
→ Mạnh mẽ dữ dội, quyết liệt
+ Động từ mạnh “xiên”, “đâm” kết hợp các bổ ngữ ngang dọc → cách dùng từ độc đáo → sự phản kháng của thiên nhiên.
→ dường như có một sức sống đang bị nén xuống đã bắt đầu bật lên mạnh mẽ vô cùng.
4. Hai câu kết.
– Tâm trạng chán chường, buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh phúc cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.
– Cách dùng từ:
+ Xuân: Mùa xuân, tuổi xuân
+ Ngán: Chán ngán, ngán ngẩm
→ Mùa xuân đến, mùa xuân đi, rồi mùa xuân “lại lại” theo nhịp tuần hoàn vô tình của trờ đất còn tuổi xuân của con người cứ qua đi mà không bao giờ trở lại → chua chát, chán ngán
– Ngoảnh lại tuổi xuân không được cuộc tình, khối tình mà chỉ mảnh tình thôi. Mảnh tình đem ra san sẻ cũng chỉ được đáp ứng chút xíu. Tâm trạng chán chường, buồn tủi mà cháy bỏng khát vọng hạnh phúc cũng là nỗi lòng của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.
III. Tổng kết.
1. Nội dung.
– Bản lĩnh Hồ Xuân Hương được thể hiện qua tâm trạng đầy bi kịch: vừa buồn tủi, phẫn uất trước tình cảnh éo le, vừa cháy bỏng khao khát được sống hạnh phúc.
2. Nghệ thuật:
– Sử dụng từ ngữ độc đáo, sắc nhọn; tả cảnh sinh động; đưa ngôn ngữ đời thường vào thơ.
