Phân tích truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu để làm sáng tỏ nhận xét: “Cuộc sống và số phận con người chứa đầy những điều bất thường những nghịch lý, ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta”.
- Mở bài:
“Bến quê” là tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Minh Châu, thể hiện rõ ràng xu hướng sáng tác của nhà văn giai đoạn sau chiến tranh. Trở về với đề tài đời tư thế sự, Nguyễn Minh Châu đã có những khám phá mới mẻ, tinh tế về cuộc sống của con người. Qua những suy nghĩ về bãi bồi bên kia sông, tác phẩm giúp người đọc hiểu rõ:“Cuộc sống và số phận con người chứa đầy những điều bất thường những nghịch lý, ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta”.
- Thân bài:
1. Phân tích tình huống truyện.
– Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào một hoàn cảnh đặc biệt: Đã từng đi khắc nơi cuối đời bị buộc chặt vào giường bệnh khi đó mới nhận ra vẻ đẹp và giá trị truyền thống bình dị, gần gũi của cuộc đời .
– Tình huống truyện trớ trêu như một nghịch lý:
+ Vào một buổi sáng khi Nhĩ muốn nhích mình ra cửa sổ thì khó khăn như phải đi hết cả một vòng trái đất .
+ Khi phát hiện thấy vẻ đẹp lạ lùng của bãi bồi bên kia sông nhưng anh biết mình không bao giờ có thể đặt chân lên được .
+ Nhĩ nhờ con trai thực hiện khao khát đó nhưng cậu ta lại sa vào một đám chơi cờ trên hè phố và có thể lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày .
2. Phân tích tâm trạng và cử chỉ của Nhĩ.
a) Cảm nhận của Nhĩ về vẻ đẹp của thiên nhiên trong buổi sáng đầu thu:
– Cảnh vật được miêu tả từ gần đến xa có chiều cao, chiều rộng, từ những bông hoa trước cửa sổ đến màu nước đỏ cỏ con sông Hồng, vòm trời, bãi bồi …
– Cảnh vật được cảm nhận bằng những cảm xúc tinh tế: Hoa thưa thớt nhưng đậm sắc, con sông đỏ nhạt, mặt nước rộng ra, vòm trời cao…
– Tất cả đều quen thuộc nhưng anh tưởng như lần đầu tiên cảm nhận được vẻ đẹp về sự giàu có của cuộc sống quanh mình .
b) Những suy ngẫm của Nhĩ từ hoàn cảnh đã phát hiện ra quy luật giống như nghịch lý đời người:
– Bệnh tật kéo dài trông cậy vào vợ con, Nhĩ bỗng nhận ra thời gian đời mình chẳng còn bao lâu: “Đêm qua lúc gần sáng em có nghe thấy tiếng gì không… Hôm nay là ngày mấy rồi ” .
– Lần đầu tiên Nhĩ thấy vợ mặc áo vá, ngón tay gầy guộc, âu yếm vuốt ve vai anh. Nhĩ nhận ra tình yêu thương sự tần tảo và đức hy sinh của vợ “Nhĩ mới thực sự thấu hiểu với lòng biết ơn người vợ” .
– Niềm khao khát được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông: Khi anh nhận ra vẻ đẹp của cảnh vật rất đỗi bình dị, thân quen cũng là lúc sắp giã từ cuộc đời .
– Niềm khao khát là một sự thức tỉnh lương tâm và chỉ có được ở con người từng trải, cuối đời, đó còn là niềm ân hận xót xa: “Hoạ chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in gót chân đi khắp mọi chân trời xa lạ mới thấy hết sự giầu có lẫn vẻ đẹp của một cái bãi bồi sông Hồng ngay bờ bên kia”.
c) Câu truyện của Nhĩ Với cậu con trai là một sự chiêm nghiệm về một quy luật của đời người:
– Nhĩ nhờ con trai đi sang bên kia sông nhưng đứa con không hiểu được ước muốn ấy nên làm miễn cưỡng và bị cuốn hút vào trò chơi hấp dẫn trên đường đi .
– Tâm trạng Nhĩ thất vọng ôm nỗi buồn riêng mà không phiền trách một ai. Nhĩ đau đớn nghiệm ra quy luật nghiệt ngã của đời người: “Con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình”.
– Chi tiết cuối truyện gợi ra ý nghĩa khái quát thức tỉnh mọi người về những cái vòng vèo mà chúng ta đang sa vào trên đường đời để dứt ra hướng tới những giá trị đích thực vốn giản dị gần gũi, bền vững ở quanh ta .
– Tác giả Nguyễn Minh Châu muốn gửi đến chúng ta những suy ngẫm triết lý trăn trở để tự nhận thức chính mình, tự nhận thức về cuộc đời này.
- Kết bài:
Nhân vật Nhĩ với những cử chỉ và tâm trạng và các nghịch lý tình huống của câu truyện làm rõ nhận xét: Cuộc sống và số phận con người chứa đầy những điều bất thường những nghịch lý, ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự định và ước muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta .
