Tình huống truyện độc đáo trong truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu
Truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu chứa đựng suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của nhà văn về con người và cuộc đời, thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình, của quê hương. Tác phẩm gây chú ý ở sự miêu tả tâm lý tinh tế, nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng, trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật và cách xây dựng tình huống hết sức độc đáo.
Cũng như nhiều truyện ngắn khác của Nguyễn Minh Châu, truyện “Bến quê” xây dựng trên một tình huống nghịch lý. Nhân vật chính của truyện là Nhĩ rơi vào một hoàn cảnh đặc biệt: bị liệt toàn thân, không thể tự mình di chuyển được. Cả một đời Nhĩ đã từng đi khắp mọi nơi nhưng rồi cuối đời anh chỉ muốn nhích tới bên cửa sổ mà khó khăn như phải đi hết một vòng trái đất.
Tình huống trớ trêu, ấy lại dẫn đến một tình huống tiếp theo, cũng đầy nghịch lý. Khi đã phát hiện thấy vẻ đẹp lạ lùng của bãi bồi bên kia sông ngay phía trước cửa sổ nhà anh thì anh cũng nhận ra một cách cay đắng là sẽ không bao giờ có thể được đặt chân lên mảnh đất ấy dù nó ở rất gần anh. Nhĩ đã nhờ cậu con trai thực hiện giúp mình cái điều khát khao ấy. Nhưng rồi cậu ta lại không sao hiểu nổi cái khát vọng kỳ cục mà lớn lao của bố. Nó sà vào một đám chới phá cờ thế bên hè phố và có thể để lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày.
Cái lý của hai bố con không một chút đồng cảm thì cũng là một điểu nghịch lý vậy. Ngay cả người vợ một đòi tần tảo, giàu tình yêu nhưng phải dơi đến lúc sắp giã biệt cõi đời Nhĩ mói cảm nhận thấm thìa được lại càng là nghịch lý và trớ trêu…
Đặt nhân vật Nhĩ vào một chuỗi những nghịch lý như trên, phải chăng tác giả muốn lưu ý người đọc một nhận thức về cuộc đời: trong cuộc đời người ta thật khó tránh khỏi những điều vòng vèo, chùng chình, thường hướng đến những điều cao xa mà vô tình không biết đến những vẻ đẹp gần gũi ngay bên cạnh mình.
