Thuyết minh về di tích đình Hàng Kênh tỉnh Hải Phòng
- Mở bài:
Nổi bậc trong những công trình kiến trúc cổ ở Hải Phòng, di tích đình Hàng Kênh là công trình để đời về hình khối kiến trúc, lưu giữ văn hóa, lịch sử và nghệ thuật chạm khắc của vùng đất cảng. Trải hơn 300 năm thăng trầm của lịch sử, đình vẫn được bảo lưu gần như nguyên vẹn một công trình kiến trúc gỗ to lớn, bề thế, ít công trình nào sánh kịp.
- Thân bài:
Nằm cách trung tâm thành phố Hải Phòng 2km về phía Đông, đình Hàng Kênh có tên chữ là Ðình Nhân Thọ, được coi là công trình kiến trúc mang đầy đủ dáng dấp và phong cách nghệ thuật của một ngôi đình cổ Việt Nam. Đình được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVII – XVIII, đến năm 1905 được mở rộng như ngày nay. Trong đình còn lưu giữ nhiều hiện vật quý: văn bia ghi tên tuổi những người của làng đỗ đạt từ 1460 đến 1693.
Đình Hàng Kênh, tọa lạc trên một khuôn viên rộng chừng 6.000m², với nguyên liệu chính bằng gỗ lim, có bố cục theo kiểu chữ công, đình Hàng Kênh gồm hai phần: đại đình ở phía trước, hậu cung ở phía sau, nối hai phần chính là nhà cầu. Mái đình lợp ngói vẩy hến, chính giữa có lưỡng long chầu nguyệt. Hai bên bờ nóc của mái đình thiết kế khá độc đáo với hai con rồng bò ra rồi ngoặt đầu trở lại ngậm lấy bờ nóc. Bốn đầu mái uốn cong hình bốn con cá sấu cùng đôi rồng quấn quýt lấy nhau như muốn đưa cả ngôi đình bay lên.
Đình Hàng Kênh, Hải Phòng vượt khởi quy mô tính chất của ngôi đình của làng, mà mang phong cách ngôi đình hàng huyện, hàng tỉnh (phù hợp với việc thờ thành hoàng làng là Ngô Quyền). Vai trò hay tiếng nói của người dân trong làng thông qua các bức chạm khắc vì thế cũng khác so với các ngôi đình làng khác.
Tòa Đại đình là kiến trúc quan trọng nhất trong tổng thể kiến trúc của đình. Đại đình có mặt bằng hình chữ “công” hay chữ H, gồm Tiền đường, Bái đường và Hậu đường, có chiều dài 32m, rộng 13,2m, thiết kế theo kiểu “vì chống giường”. Đại đình có tất cả 7 vì với 32 cây cột, chia lòng đình thành 5 gian. Mỗi cây cột có chu vi khoảng 2m, cao 5m, dưới chân mỗi cột là những tảng đá xanh chạm nổi hình bông sen nở.
Phía sau Tiền đường là Hậu đường, nơi thâm nghiêm, thờ Ngô Vương Quyền. Tại đây, có tôn trí tượng Ngô Quyền ngồi trên ngai rồng trong tư thế thiết triều, phía trước, có một chiếc thuyền nhỏ, một khúc gỗ tượng trưng cho hàng cọc cắm trên sông Bạch Đằng.
Qua khỏi toà Đại đình, đến một chiếc cầu lợp ngói vảy nến, mái cong để dẫn vào Hậu cung. Hậu cung là nơi thờ Khổng Tử và ban thờ của một số vị Nho học nổi tiếng như Chu Văn An (1292- 1370, Văn Trinh Công, được đánh giá là ông tổ của các nhà nho nước Việt); Nguyễn Bỉnh Khiêm (quê Vĩnh Bảo, Hải Phòng, 1491- 1585, Trạng nguyên, Trình Quốc Công, nhà tiên tri); Trần Tất Văn (quê Kiến An, Hải Phòng, 1428 – 1527, Trạng nguyện, Thượng thư); Lê Ích Mộc (quê Thủy Nguyên, Hải Phòng, 1458- 1583, Trạng nguyên, Tả thị lang).
Ngoài vẻ đẹp về kiến trúc, di tích đình Hàng Kênh còn có giá trị về điêu khắc. Những mảng chạm khắc rồng, mây, hoa lá cách điệu nổi trên mặt các tấm ván, dưới chân các chấn song như thách thức cùng thời gian. Gian chính của đình có cửa võng sơn son thiếp vàng được chạm thủng cân xứng. Cửa võng này giống như một bức tranh điêu khắc sống động có hình ảnh lưỡng long chầu nguyệt, đôi chim phượng xoè cánh, ngựa qua sông, rùa sải chân cùng hồ nước hoa sen.
Trong đình có hơn 100 mảng chạm khắc mà hình tượng con rồng – một trong “tứ linh” của người Việt là đề tài chủ yếu. Nét độc đáo là 308 con rồng trong các mảng chạm khắc mỗi con một vẻ, mỗi tư thế khác nhau và được tạc theo từng ổ, rồng mẹ rồng con quấn quýt bên nhau giữa cỏ cây hoa lá. Hiếm có nơi nào các nghệ nhân lại dùng lối “bong hình” hay “chạm lộng” để chạm khắc như nơi đây. Nhờ có sự kế thừa giữa hai phong cách nghệ thuật thời Lê và thời Nguyễn cộng thêm đôi bàn tay khéo léo, trí thông minh sáng tạo của những nghệ nhân xưa nên ngày nay du khách mới được chiêm ngưỡng những bức chạm có nhiều tầng nhiều lớp quấn quýt nâng đỡ nhau như thế.
- Kết bài:
Hơn ba thế kỷ đã trôi qua, nhưng di tích đình Hàng Kênh vẫn còn nguyên vẹn nét cổ xưa: mái đình cong cong, cây đa cổ thụ nghiêng mình dưới làn nước trong xanh của hồ bán nguyệt. Đặc biệt là lễ hội tưởng niệm người anh hùng dân tộc Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng vào năm 938 vẫn được duy trì từ thế kỷ XVII tới nay.
