Đọc hiểu văn bản:
Con chó Bấc
(Giắc Lân-đơn)
I. Đọc – hiểu chú thích:
1. Tác giả:
– Giắc Lân-đơn (Jack London 1876 – 1916) là một nhà văn Mĩ. Các tác phẩm của ông đều tái hiện những nhân vật anh hùng kiểu Mỹ ở buổi ban đầu với tính cách ngang tàng, chấp nhận và say mê một cuộc đời sóng gió, gần gũi với thiên nhiên, đồng thời cũng mang mầm mống phủ nhận nền văn minh hiện đại cùng những biến thái tiêu cực của nó lúc bấy giờ. Vối số lượng sáng tác nhiều, với thái độ bênh vực những người nghèo khổ và phê phán xã hội tư sản, ông là nhà văn được nhiều người mến mộ và ông thuộc về “lớp tác giả đầu tiên của văn học xã hội chủ nghĩa” (Lu-na-sac-xki).
– Các tác phẩm chính: Tiếng gọi nơi hoang dã (1903); Sói biển (1904); Nanh trắng (1906); Tình yêu cuộc sống (1907); Gót sắt (1907). Văn bản Con chó Bấc trích trong tiểu thuyết Tiếng gọi nơi hoang dã.
2. Tác phẩm:
– Hoàn cảnh sáng tác: Tiếng gọi nơi hoang dã sáng tác năm 1903, là tiểu thuyết ra mắt bạn đọc sau khi ông phải theo những người tìm vàng đến miền Clan-đai-cơ ở Ca-na-đa trở về. Con chó Bấc trích tiểu thuyết này, đầu đề là do người soạn sách đặt.
– Bố cục chia thành ba phần:
+ Phần 1: ” từ đầu …. mới khơi dậy lên được”: giới thiệu chung về tình yêu thương với con chó Bấc.
+ Phần 2: ” tiếp theo …. hầu như biết nói đấy” : Tình cảm của Thoóc-tơn đối với Bấc.
+Phần 3: Còn lại : Tình cảm của Bấc đối với chủ.
– Nội dung:
+ Tóm tắt tác phẩm: Bấc là một con chó bị bắt cóc đưa lên Bắc cực để kéo xe trượt tuyết cho những người đi tìm vàng. Bấc đã qua tay nhiều ông chủ độc ác. Chỉ riêng Giôn Thoóc-tơn là người chủ có lòng nhân từ đã cảm hóa Bấc. Về sau, khi Thoóc-tơn chết, Bấc hoàn toàn dứt bỏ con người, đi theo tiếng gọi nơi hoang dã và trở thành con sói hoang.
+ Ý nghĩa: Đoạn trích bộ lộ những nhận xét tinh tế của tác giả về con chó Bấc đồng thời thể hiện tình cảm của tác giả đối với loài vật.
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Hoàn cảnh của Bấc
– Bị bắt, đưa lên Bắc Cực kéo xe trượt tuyết cho những người đào vàng.
– Đã qua tay nhiều ông chủ khô khan, tàn bạo, tham lam.
– Bị mua đi bán lại nhiều lần.
→ Thoóc-tơn cứu, mua lại Bấc và đối xử tốt với nó.
2. Tình cảm của Thoóc-tơn với Bấc.
– Tình cảm của Thoóc-tơn với Bấc.
+ Cứu sống, mua lại Bấc.
+ Coi Bấc như con, như bạn thân → Chào hỏi, trò chuyện, cưng nựng.
→ Tình cảm hòa đồng, bình đẳng, cùng ăn cùng làm, cùng chịu gian khổ để đạt được mục đích.
– Thái độ của Bấc: vùng dậy, miệng cười, mắt long lanh, vui sướng đến ngất ngây, họng run lên.
→ Thoóc-tơn dành cho Bấc tình cảm hết sức đặc biệt.
– “Trời ơi! Đằng ấy hầu như biết nói đấy!” → Tình cảm ngạc nhiên, yêu thương vô hạn, nồng nàn của ông chủ với con chó yêu quý của mình. Cao hơn, là thể hiện tình cảm của người cha đang yêu thương vỗ về khi nhận ra đứa con của mình thông minh vô hạn.
– Biện pháp nghệ thuật: so sánh, nhân hóa, suy luận, liên tưởng qua miêu tả.
3. Tình cảm của Bấc với Thoóc-tơn.
– Biểu hiện tình cảm của Bấc qua sự so sánh Xơ-kít và Ních → Khả năng quan sát con vật của tác giả hết sức tinh tế.
– Xơ-kít: Có thói quen thọc cái mũi vào dưới bàn tay Thoóc-tơn rồi thích và thích mãi đến khi được vỗ về -> Cô ả thích nũng nịu
– Ních: chồm lên rồi tì đầu vào gối → Mạnh mẽ, đơn điệu, giản đơn.
– Bấc:
+ Nằm ra xa 1 quãng, nằm phục ở chân, mắt tỉnh táo, háo hức, ngước nhìn anh → Tôn thờ chủ
+ Bám sát không rời khỏi chủ
+ Luôn lo sợ, ám ảnh sẽ mất Thoóc-tơn đột ngột → Không ngủ, đứng đấy, lắng nghe tiếng thở đều đều của chủ.
→ Với biện pháp nhân hóa, quan sát, miêu tả, Bấc dưới ngòi bút của tác giả cũng có tâm hồn, tình cảm như con người.
* Thoóc-tơn không gọi Bấc bằng anh, gã,… vì nó dù sao cũng chỉ là 1 con chó chỉ tinh khôn hơn thôi.
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
Những nhận xét tinh tế của nhà văn khi viết về con chó, thể hiện trí tưởng tượng tuyệt vời khi đi sâu vào tâm hồn của con chó Bấc, đồng thời bộc lộ tình cảm yêu thương của mình đối với loài vật.
2. Nghệ thuật
– Kết hợp tự sự miêu tả bằng quan sát, nhận xét và trí tưởng tượng tuyệt vời của tác giả.
– Không sử dụng nhân hóa một cách triệt để.
– Chỉ qua lời kể chuyện đã bộc lộ “tâm hồn” của con chó Bấc.
– Nhà văn đứng ngoài quan sát và miêu tả chứ không đóng vai nhân vật.
Trả lời câu hỏi SGK:
Câu 1 (trang 154 SGK ): Hãy xác định bố cục của bài văn theo trật tự diễn biến sau đây: a) Mở đầu, b) Tình cảm của Thoóc – tơn đối với Bấc, c) Tình cảm của Bấc đối với chủ. Căn cứ vào độ dài ngắn của mỗi phần, xét xem ở đây, nhà văn chủ yếu muốn nói đến những biểu hiện tình cảm của phía nào.
Trả lời:
Bố cục bài văn: 3 phần
a) “… trong lòng Bấc”: Mở đầu
b) “Con người này… biết nói đấy”: tình cảm của Thoóc-tơn đối với con chó Bấc.
c) “Bấc có một kiểu…”: Tình cảm của Bấc đối với chủ.
Trong những đoạn trên, đoạn thứ ba dài hơn cả. Nhà văn ở đây chủ yếu muốn nói đến những biểu hiện tình cảm của con chó Bấc đối với Thoóc-tơn.
Câu 2 (trang 154 SGK): Cách cứ xử của Thoóc – tơn đối với Bấc có gì đặc biệt và biểu hiện ở những chi tiết nào? Tại sao trước khi diễn tả tình cảm của Bấc đối với chủ, nhà văn lại dành một đoạn để nói về tình cảm của Thoóc – tơn đối với Bấc?
Trả lời:
– Thoóc-tơn cư xử vớĩ Bấc một cách khá đặc biệt. Anh xem Bấc “như thể là con cái của anh vậy”. Trong ý nghĩ và tình cảm dường như Thoóc-tơn xem Bấc như đồng loại, như bạn bè.
– Tuy là ông chủ của Bấc nhưng đây là một “ông chủ lí tưởng” vì các ông khác, theo nhà văn, chăm sóc Bấc chỉ là vì nghĩa vụ (nuôi thì phải chăm sóc) và vì lợi ích kinh doanh (kéo xe trượt tuyết để đi tìm vàng).
– Mỗi lần thấy Bấc là Thoóc-tơn chào hỏi, nói chuyện tầm phào, nhất là túm lấy “đầu Bấc ghì chặt vào đầu anh, đảo đảo, lắc lắc, đồng thời khe khẽ thốt lên những lời nói nựng âu yếm, tiếng kêu trân trọng: “Trời ơi! Đằng ấy hầu như biết nói đấy!”.
– Trước khi diễn tả cảnh của Bấc đối với chủ, nhà văn lại dành một đoạn để nói về tình cảm của Thoóc-tơn đối với Bấc là để cho thấy đó chính là động lực làm phát sinh, khơi dậy ở Bấc “Tình thương yêu sôi nổi, nồng cháy, thương yêu đến mức tôn thờ, thương yếu đến cuồng nhiệt”. Thiếu tình cảm ấy, sẽ không thể có ” tình yêu thương thực sự nồng nàn” mà Bấc dành cho người chủ lí tưởng của mình sẽ được bộc lộ ở những trang miêu tả sinh động sau đó.
Câu 3 (trang 154 SGK): Tình cảm của con chó Bấc đối với chủ biểu hiện qua những khía cạnh khác nhau ra sao? Nhận xét về năng lực của tác giả khi viết đoạn văn này.
Trả lời:
– Có lúc nó cũng sôi nổi cắn vờ Thoóc-tơn, nằm phục hàng giờ dưới chân anh mà hau háu quan sát nét mặt, ánh mắt. Có những lúc nó nằm bên cạnh hoặc đằng sau mà dán mắt vào mỗi cử động nhỏ, mắt ngời lên ánh sáng long lanh, lúc nào cũng bám gót chủ không dám rời xa một bước. Ban đêm vùng dậy, nó trườn đến mép lầu đứng lắng nghe tiếng thở đều của chủ.
– Có lúc, quá vui sướng, nó bật đứng thẳng lên, miệng như cười, mắt hùng hồn diễn cảm, họng rung lên những âm thanh kì lạ. Đặc biệt, nó không hề đòi hỏi gì ở chủ cả.
– Tuy nhà văn không nhân cách hóa Bấc, không để nó nói tiếng người, nhưng ông như thấu hiểu sâu xa thế giới tâm hồn phong phú của Bấc.
Câu 4 (trang 154 SGK): Chứng minh trí tưởng tượng tuyệt vời và lòng yêu thương loài vật của nhà văn khi ông đi sâu vào “tâm hồn” của con chó Bấc.
Trả lời:
– Bấc biết suy nghĩ: “Trước kia, nó chưa hề cảm thấy một tình yêu thương như vậy!” Bấc không thấy có gì vui sướng bằng cái ôm ghì mạnh mẽ ấy”. ” Nó lại tưởng chừng như quả tim mình nhảy tung ra khỏi lồng ngực”.
– “Bấc không muốn rời Thoóc-tơn ra một bước”.
– Bâc biết vui mừng mà cũng biêt lo sợ: “Việc thay thầy đổi chủ xoành xoạch, làm nảy sinh trong lòng nó nỗi lo sợ là…” ” nó sợ Thoóc-tơn củng lại biến khỏi cuộc đời nó”.
– Bấc còn biết nằm mơ: “Ngay cả ban đêm, trong giấc mơ nó củng bị nỗi lo sợ ám ảnh”.
⇒ Đúng là nhà văn có óc quan sát và trí tưởng tượng tuyệt vời và đặc biệt là lòng yêu thương loài vật thật to lớn mới viết nên được những câu chữ cảm xúc như thế.
