Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng

Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng.

Nguyễn Đức Lượng (chữ Hán: 阮德亮, 1465[1] – ?), người xã Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam (nay thuộc xã Dân Hòa huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội), đỗ đầu khoa tháng tư, Giáp Tuất, Hồng Thuận năm thứ 6 (1514), đời Lê Tương Dực cùng Nguyễn Chiêu Huấn (阮昭訓), Hoàng Minh Tá (黃明佐) là 3 người đỗ đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ; Nguyễn Vũ (阮瑀) cùng 19 người khác đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân; Nguyễn Bỉnh Di (阮秉彝) và 19 người khác đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân.

Ngày 27 tháng 4, vua thân hành ngự điện ra đầu bài văn sách hỏi về nhân tài. Sai Tả bình chương quân quốc trọng sự nhập nội kiểm hiệu thượng tướng thái uý Lương quốc công Lê Phụ, Lại bộ thượng thư tri Chiêu Văn quán Tú lâm cục Đàm Thận Huy, Công bộ hữu thị lang Lê Tán Tương, Thiếu bảo Lại bộ thượng thư Do Lễ bá Nguyễn Bá Thuyên, Hộ bộ thượng thư tri Chiêu Văn quán Tú lâm cục Cẩn Lễ nam Đoàn Mậu, Thiếu báo Lễ bộ thượng thư Đông các đại học sĩ kiêm Quốc tử giám tế tửu tri kinh diên sự Đôn Thư bá Lê Tung, Hình bộ thượng thư Đông các đại học sĩ nhập thị kinh diên Đỗ Nhạc chia nhau trông coi việc thi.

Nguyễn Đức Lượng từng đi sứ nhà Minh. Ông làm quan Tả Thị lang Bộ Lễ. Sau khi qua đời, ông được truy phong chức thượng thư.

Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng có người cháu là Nguyễn Thiến – con của em gái  Nguyễn Thị Hiền. Nguyễn Thiến thi đỗ Đệ nhất giáp, tiến sĩ cập đệ, đệ nhất danh (tức trạng nguyên) năm 1532 khi ông 38 tuổi, dưới triều Mạc Đăng Doanh. Nguyễn Thiến được phong tới chức Lại bộ Thượng thư, Tước lại Quận công. Ông có ba người con thì con trai cả Nguyễn Quyện được phong Thái bảo Thường quốc công. Trải tiếp 8 đời sau, Canh Hoạch có nhiều người đỗ tam trường và được bổ nhiệm làm quan, kéo dài suốt gần 300 năm trong lịch sử (từ 1463-1750).

Làng Canh Hoạch hiện nay có nhà thờ họ Nguyễn Đức hay còn gọi là nhà thờ Trạng nguyên khởi dựng từ thời Hậu Lê, đến năm 1821 được triều Nguyễn tu sửa và giữ lại dáng vẻ cho đến nay.  Trong nhà thờ họ Nguyễn Đức có đôi câu đối (tạm dịch): Cậu Trạng nguyên, cháu Trạng nguyên, khoa bảng đầu, sáng ngời sử sách/Cha Tiến sĩ, con Tiến sĩ, tám đời hưởng lộc vua ban, phúc lớn gia truyền. Trong dân gian còn lưu truyền nhiều câu chuyện cảm động về làng Canh Hoạch có Trạng cậu, Trạng cháu.