»» Nội dung bài viết:
Đọc hiểu văn bản Thánh Gióng.
I. Kiến thức văn bản:
– Thể loại: truyền thuyết.
+ Truyền thuyết là loại truyện dân gian kể về các sự kiện và nhân vật ít nhiều có liên quan đến lịch sử, thông qua sự tưởng tượng, hư cấu.
+ Một số yếu tố của truyền thuyết:
- Truyền thuyết thường kể lại cuộc đời và chiến công của nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong tục, sản vật địa phương theo quan điểm của tác giả dân gian.
- Truyền thuyết được kể theo mạch tuyến tính (có tính chất nối tiếp, theo trình tự thời gian). Nội dung thường gồm ba phần gắn với cuộc đời của nhân vật chính: hoàn cảnh xuất hiện và thân thế; chiến công phi thường; kết cục.
- Nhân vật chính của truyền thuyết là những người anh hùng. Họ thường phải đối mặt với những thử thách to lớn, cũng là thử thách của cả cộng đồng. Họ lập nên những chiến công phi thường nhờ có tài năng xuất chúng và sự hỗ trợ của cộng đòng.
- Lời kể của truyền thuyết cô đọng, mang sắc thái trang trọng, ngợi ca, có sử dụng một số thủ pháp nghệ thuật nhằm gây ấn tượng về tính xác thực của câu chuyện.
- Yếu tố kì ảo (lạ và không có thật) xuất hiện đậm nét ở tất cả các phần nhằm tôn vinh, lí tưởng hoá nhân vật và chiến công của họ.
– Phương thức biểu đạt: tự sự.
– Bố cục 4 phần:
+ Phần 1: Từ đầu đến “nằm đấy”: Sự ra đời kì lạ của Gióng.
+ Phần 2: Tiếp theo đến “cứu nước”: Gióng cất tiếng nói đòi đi đánh giặc và sự lớn lên kì lạ của Gióng.
+ Phần 3: Tiếp theo đến “lên trời”: Gióng đánh giặc Ân và bay về trời.
+ Phần 4: Phần còn lại: Nhân dân ghi nhớ công ơn Thánh Gióng.
– Tóm tắt:
Đời Hùng Vương thứ sáu, làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ, phúc đức nhưng không có con. Một hôm bà vợ ra đồng ướm vào vết chân to, về nhà thụ thai. Mười hai tháng sau sinh cậu con trai khôi ngô. Lên ba tuổi mà chẳng biết đi, không biết nói cười. Giặc xâm lược, nhà vua chiêu mộ người tài, cậu bé cất tiếng nói yêu cầu vua sắm roi sắt, áo giáp sắt, ngựa sắt để đánh giặc. Cậu ăn khỏe, lớn nhanh như thổi. Cả làng phải góp gạo nuôi. Giặc đến, chú bé vùng dậy, vươn vai biến thành tráng sĩ, giáp sắt, ngựa sắt, roi sắt xông ra đánh tan giặc, roi sắt gãy tráng sĩ nhổ những cụm tre quật giặc. Tráng sĩ mình một ngựa, lên đỉnh núi cởi bỏ giáp sắt cùng ngựa bay lên trời. Nhân dân nhớ ơn lập đền thờ, giờ vẫn còn hội làng Gióng và các dấu tích ao hồ…
II. Đọc hiểu văn bản:
1. Sự ra đời kì lạ của Thánh Gióng:
– Bà mẹ ra đồng, ướm chân mình lên một vết chân rất to, về nhà bà thụ thai
– Mười hai tháng mang thai, sinh ra một đứa bé khôi ngô
– Đến ba tuổi, đứa bé không biết nói, biết cười, không biết đi, cứ đặt đâu thì nằm đấy
→ Sự ra đời kì lạ, khác thường của Thánh Gióng
2. Thánh Gióng đòi đi đánh giặc và sự lớn lên kì lạ.
– Khi nghe tiếng rao của sứ giả, Thánh Gióng cất tiếng nói đầu tiên – tiếng nói xin được đi đánh giặc
– Gióng đòi một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một áo giáp sắt cùng lời hứa sẽ đánh tan quân xâm lược.
→ Câu nói của Thánh Gióng mang sức mạnh tiềm ẩn của lòng yêu nước. Điều đó thể hiện ý thức, trách nhiệm đối với đất nước và ý chí, lòng quyết tâm đánh thắng giặc Ân.
– Từ khi gặp sứ giả,Thánh Gióng lớn nhanh như thổi:
+ Cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã căng đứt chỉ
+ Hai vợ chồng làm ra bao nhiêu cũng không đủ nuôi
+ Cả làng góp gạo nuôi chú bé, ai cũng mong chú giết giặc, cứu nước
→ Sự lớn mạnh của lòng yêu nước, của quyết tâm đánh thắng giặc Ân xâm lược. Gióng sinh ra, lớn lên trong vòng tay của nhân dân, mang trên mình nguyện vọng của nhân dân.
3. Gióng cùng nhân dân đánh thắng giặc Ân và bay về trời.
– Gióng vươn vai một cái trở thành một tráng sĩ, mình cao hơn trượng, oai phong lẫm liệt
– Gióng ra trận đánh giặc:
+ Mặc áo giáo, cầm roi, nhảy lên mình ngựa
+ Thúc ngựa, phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng đánh giết hết lớp này đến lớp khác
+ Khi roi sắt gãy, tráng sĩ nhổ những cụm tre cạnh đường quật vào giặc
+ Kết quả: giặc chết như rạ, giẫm đạp lên nhau chạy trốn
→ Dũng mãnh, oai phong, lẫm liệt
→ Ngợi ca lòng yêu nước, sức mạnh chống ngoại xâm của nhân dân ta
– Gióng bay về trời: một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi áo giáp sắt bỏ lại, cả người lẫn ngựa bay lên trời
→ Thánh Gióng về với cõi bất tử. Qua đó, cho thấy thái độ ngợi ca, tôn trọng của nhân dân đối với những người anh hùng.
4. Nhân dân ghi nhớ công ơn của Thánh Gióng.
– Lập đền thờ ở làng Phù Đổng, tục gọi là làng Gióng, hàng năm làng mở hội to lắm
– Dấu tích còn để lại đến ngày nay: những bụi tre đằng ngà ở huyện Ba Vì, những ao hồ liên tiếp, làng Cháy…
→ Niềm tin của nhân dân vào sức mạnh thần kì của dân tộc
III. Tổng kết.
– Giá trị nội dung:
– Truyện xây dựng hình tượng Thánh Gióng với nhiều sắc màu thần kì là biểu tượng rực rỡ của ý thức và sức mạnh bảo vệ đất nước, đồng thời là sự thể hiện quan niệm và ước mơ của nhân dân ta ngay từ buổi đầu lịch sử về hình tượng người anh hùng cứu nước chống giặc ngoại xâm.
– Giá trị nghệ thuật:
+ Sử dụng nhiều chi tiết hoang đường, tưởng tượng, kì ảo:
- Đặt chân lên vết chân trên mặt đất thì có thai.
- Mang thai 12 tháng mới sinh.
- Đứa trẻ lên 3 tuổi không biết nói, biết cười, biết đi nhưng lại tự nhiên nói và hành động được như người bình thường.
- Trẻ con lớn lên nhanh như thổi, trong chốc lát thành người trưởng thành.
- Biến ngựa sắt thành ngựa sống.
- Sức khỏe phi thường, một mình nhổ cả bụi tre, chống cả đội quân.
- Cưỡi ngựa bay về trời…
+ Sử dụng các chi tiết nghệ thuật tiêu biểu cho truyện dân gian:
- Lối kể chuyện theo trình tự thời gian (cái gì xảy ra trước thì kể trước, cái gì xảy ra sau thì kể sau).
- Cốt truyện xoay quanh một nhân vật chính là Thánh Gióng – sinh ra với những đặc điểm khác thường, có sức mạnh tài năng phi thường, trổ tài để cứu nguy cho nhân dân, đất nước, sau khi hoàn thành sứ mệnh của mình thì trở về trời.
