Viết một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
I. Một số điểm cần lưu ý khi làm một bài thơ:
– Thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận, … của người viết về cuộc sống.
– Sử dụng từ ngữ, hình ảnh phù hợp để thể hiện cách nhìn, cảm xúc của bản thân về cuộc sống.
– Sử dụng các biện pháp tu từ phù hợp để tạo nên những liên tưởng độc đáo, thú vị. – Gieo vần, ngắt nhịp một cách hợp lí để làm tăng giá trị biểu đạt của ngôn từ.
– Đặt nhan đề phù hợp với nội dung văn bản.
– Đảm bảo đủ số chữ (bốn chữ hoặc năm chữ) ở các dòng thơ theo yêu cầu của thể loại.
II. Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản.
Văn bản: Nắng hồng (Bảo Ngọc)
Câu 1. Bài thơ được viết theo thể thơ nào?
Trả lời.
– Bài thơ được viết theo thể thơ 5 chữ.
Câu 2. Để miêu tả bức tranh sống động của mùa đông, tác giả đã dùng những hình ảnh và biện pháp nghệ thuật nào?
Trả lời.
– Để miêu tả bức tranh sống động của mùa đông, tác giả đã dùng những hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật:
+ Những hình ảnh miêu tả bức tranh sống động của mùa đông:
- Mặt trời trốn đi đâu.
- Cây khoác tấm áo nâu.
- Áo trời… xám ngắt.
- Se sẻ giấu… núp sâu…
- Chị ong chăm chỉ… không đến…
- Mưa phùn giăng đầy ngõ.
- Khói lên trời đung đưa.
- Màn sương ôm dáng mẹ.
- Áo choàng… như đốm nắng.
+ Các biện pháp: nhân hóa, so sánh.
Câu 3. Vì sao khi sáng tác thơ, văn, cần sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh để miêu tả sự vật, hiện tượng?
Trả lời.
– Khi sáng tác thơ, văn, cần sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh để miêu tả sự vật, hiện tượng vì:
+ Phép nhân hóa giúp cho các sự vật trở nên sinh động hơn trong suy nghĩ, đem lại cho người đọc cảm giác gần gũi, thân thiết
+ Phép so sánh có tác dụng gợi hình, giúp cho việc mô tả sự việc, sự vật được cụ thể, sinh động hơn.
→ các biện pháp tu từ, tác giả không chỉ miêu tả được thế giới sự vật, hiện tượng được ấn tượng, sinh động, hấp dẫn, độc đáo, tạo ra được nét riêng trong cảm nhận, khiến thế giới ấy trở nên có hồn… mà còn góp phần giúp diễn đạt được giàu hình ảnh, giàu sức gợi tả và cảm xúc hơn…
Câu 4. Làm thơ không phải chỉ là miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống. Hai khổ thơ cuối có thể hiện các đặc điểm đó không?
Trả lời.
– Làm thơ không phải chỉ là miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc và cách nhìn mới lạ, thú vị về cuộc sống, hai khổ thơ cuối đã biểu thị được các đặc điểm đó. Vì tác giả đã ẩn dụ dáng mẹ với đốm nắng đang trôi trên bầu trời, giọt nắng hồng trong nụ cười của mẹ tạo hình ảnh mới mẻ, độc đáo.
– Hai khổ thơ cuối, tác giả đã không chỉ đơn thuần miêu tả lại những hình ảnh sống động của thiên nhiên ngày đông lạnh giá mà còn giúp bạn đọc tìm lại cái ấm áp của “giọt nắng hồng” mùa xuân qua hình ảnh người mẹ đi chợ về. Hình ảnh quen thuộc ở mọi miền quê: “Màn sương ôm dáng mẹ/ Chợ xa đang về rồi/ Chiếc áo choàng màu đỏ/ Như đốm nắng đang trôi”. Trong tay chiếc áo choàng màu đỏ bình dị đó là tình thương yêu vô bờ bến của người mẹ dành cho con mình, cơ man nào là quà bánh dành cho bé mỗi lần mẹ đi chợ về. Nó làm ấm lòng bé mỗi khi nhìn thấy vóc dáng mẹ xuất hiện từ xa tựa như đốm nắng mùa xuân giữa trời đông lạnh giá. Khổ thơ này và khổ cuối nhà thơ Bảo Ngọc dùng ngôn ngữ thơ với vài nét phác họa để làm đậm nét thêm hình tượng của người mẹ. Cái cốt lõi nhất và cũng là điều mong ước nhất của nhà thơ là muốn nhắn nhủ với các em rằng mẹ là cả một mùa xuân nồng ấm khi có mẹ thì mùa đông không còn đáng sợ nữa và nó cũng tự biết phải lùi xa: “Mẹ bước chân đến cửa/ Mang theo giọt nắng hồng/ Trong nụ cười của mẹ/ Cả mùa xuân sáng bừng”.
Câu 5. Trong bài thơ này, tác giả đã sử dụng những loại vần nào?
Trả lời.
– Trong bài thơ này, tác giả đã sử dụng vần lưng và vần chân:
+ Vần chân (gieo ở các tiếng cuối các dòng thơ): đâu – nâu, ngắt – hát, nhà – hoa, ngõ – mờ – nhỏ , lửa – đưa – cửa, đầy – tay,…
+ Vần lưng (gieo ở các tiếng giữa các dòng thơ): giấu – sâu, trong – cóng, đang – choàng,…
NẮNG HỒNG
“Cả mùa Đông lạnh giá
Mặt trời trốn đi đâu
Cây khoác tấm áo nâu
Áo trời thì xám ngắt.
Se sẻ giấu tiếng hát
Núp sâu trong mái nhà
Cả chị ong chăm chỉ
Cũng không đến vườn hoa.
Mưa phùn giăng đầy ngõ
Bảng lảng như sương mờ
Bếp nhà ai nhóm lửa
Khói lên trời đung đưa
Màn sương ôm dáng mẹ
Chợ xa đang về rồi
Chiếc áo choàng màu đỏ
Như đốm nắng đang trôi
Mẹ bước chân đến cửa
Mang theo vạt nắng hồng
Trong nụ cười của mẹ
Cả mùa Xuân sáng bừng”
Câu 6. Từ cách viết của tác giả trong bài thơ trên, em học được điều gì về cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ?
Trả lời.
Từ cách viết của tác giả trong bài thơ, em học được cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ, đó là:
– Đặt nhan đề phù hợp với nội dung
– Bài thơ sử dụng chủ yếu vần chân hoặc vần lưng
– Cách ngắt nhịp 2/2 cho thơ bốn chữ hoặc 3/2, 2/3 cho thơ năm chữ
– Bài thơ thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận của người viết về cuộc sống.
LUYỆN TẬP.
Hãy làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ thể hiện cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng nào đó của thiên nhiên hoặc cuộc sống.
Trả lời:
- Bước 1: Trước khi viết.
– Đọc lại những bài thơ ở phần Đọc để học cách nhìn, cách cảm nhận cuộc sống của các nhà thơ
– Ngắm nhìn những hình ảnh của cuộc sống quanh em.
– HS cần xác định:
+ Mục đích viết bài này là gì?
→ thể hiện cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng nào đó của thiên nhiên hoặc cuộc sống.
+ Người đọc bài này có thể là ai?
→ Các bạn trong lớp, thầy cô giáo, người thân trong gia đình,…
+ Nội dung và cách viết như thế nào?
→ Lựa chọn một sự vật, hiện tượng trong thiên nhiên hoặc cuộc sống mà em thấy ấn tượng, muốn làm thơ về nó (một con thú cưng, một món đồ dùng quen thuộc, một món đồ kỉ niệm, một người người thân hoặc người bạn mà em yêu quý…)
→ Viết một bài thơ có bốn chữ trong mỗi câu để thể hiện cảm xúc của em về đối tượng mà em đã chọn: miêu tả để làm rõ đối tượng, thể hiện cảm xúc với đối tượng (yêu quý, trân trọng, biết ơn…)
- Bước 2: Tìm ý tường cho bài thơ.
– Tập trung vào một sự vật, hiện tượng để lại cho em ấn tượng, cảm xúc sâu sắc
– Liệt kê tất cả những ý tưởng, cảm xúc mà em có khi ngắm nhìn những hình ảnh của cuộc sống.
Ví dụ: sức sống mãnh liệt của thiên nhiên, cảm xúc bâng khuâng về bước đi của thời gian trên chiếc lá, hoa phượng nở: đốm lửa của niềm vui ngày hè, niềm hạnh phúc trong nụ cười của cha, màu thời gian trên mái tóc của mẹ…
- Bước 3: Làm thơ.
– Thể hiện những ấn tượng, cảm xúc đó bằng những từ ngữ thích hợp
– Thể hiện những ấn tượng, cảm xúc đó bằng những từ ngữ thích hợp.
– Chọn những từ ngữ gợi tả âm thanh, mùi vị, màu sắc, hình ảnh của sự vật, hiện tượng để thể hiện rõ nhất, chính xác nhất cảm xúc, ý tưởng của em.
– Dùng các biện pháp tu từ như nhân hoá, so sánh, ẩn dụ điệp từ, điệp ngữ, … để tăng hiệu quả thể hiện của bài thơ.
– Thay thế những từ ngữ đã viết bằng những từ ngữ khác có vần giống hoặc gần nhau để gieo vần cho bài thơ, ví dụ như: thanh, xanh, vơi, khơi, …
– Ngắt nhịp ở những vị trí phù hợp, đảm bảo thể hiện hiệu quả ý tưởng của em.
– Đọc diễn cảm các câu thơ đã viết, lắng nghe xem giọng điệu có phù hợp với cảm xúc mà em muốn thể hiện hay không.
- Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ.
– Đọc lại bài thơ bằng giọng điệu phù hợp. Sau đó, dùng bảng kiểm dưới đây để điều chỉnh hình thức và nội dung bài thơ.
– Sau khi kiểm xong, tiếp tục điều chỉnh bài thơ. Hoạt động này có thể được lặp đi lặp lại nhiều lần.
– Chia sẻ bài thơ với người thân trong gia đình, với bạn bè và với bất cứ ai mà em muốn.
