Nghe và tóm tắt nội dung người khác thuyết trình về một tập thơ, bài thơ (Ngữ văn 8, Cánh Diều)
1. Định hướng
1.1 Khái niệm:
– Bài 7 tiếp tục rèn luyện kĩ năng nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình mà các em đã học ở Bài 3 và Bài 5. Yêu cầu cụ thể ở bài này là nghe và tóm tắt nội dung của bài thuyết trình về một bài thơ.
1.2. Để nghe và tóm tắt nội dung thuyết trình về một bài thơ, các em cần xem lại các yêu cầu đã nêu ở Bài 3, Bài 5 và chú ý thêm:
– Xác định rõ vấn đề và thời gian người nói sẽ trình bày.
– Tìm đọc trước bài thơ sẽ thuyết trình; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả và một số ý kiến, bài viết xung quanh tác phẩm
– Chuẩn bị các phương tiện để ghi chép và tóm tắt nội dung buổi thuyết trình như giấy, bút, sổ tay, máy tính cá nhân (nếu có).
– Biết tóm tắt bài thuyết trình.
2. Thực hành
Đề tài: Chọn một trong hai đề bài sau:
(1) Nghe và tóm tắt nội dung bài thuyết trình về bối cảnh lịch sử, giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” (Trần Tế Xương).
(2) Nghe và tóm tắt nội dung của bài thuyết trình về một tập thơ tự chọn.
Trả lời:
Đề 1
a) Chuẩn bị
– Đọc lại bài thơ, tìm hiểu thêm về cuộc đời, sự nghiệp của Trần Tế Xương, bối cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá của Việt Nam khi nhà thơ viết tác phẩm này. Đọc các bài viết xung quanh tác giả và bài thơ Vịnh khoa thi Hương.
– Chú ý các hướng dẫn trong mục 1. Định hướng để nắm được cách tóm tắt ý chính khi nghe. Chuẩn bị các nội dung câu hỏi chất vấn và ý kiến thảo luận.
– Xem lại dàn ý ở phần Viết để dễ theo dõi bài thuyết trình.
c) Nói và nghe
– Thực hành nghe và ghi lại các ý chính của bài thuyết trình.
– Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 6, phần Nói và nghe, mục c (trang 31). Ở bài này, chú ý rèn luyện kĩ năng nghe nhiều hơn.
d) Kiểm tra và chỉnh sửa
– Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở bài 6, phần nói và nghe, mục d (trang 32) và đối chiếu với dàn ý để làm văn bản đã làm ở bài tập này.
Bài nói mẫu tham khảo:
* Bối cảnh lịch sử: Vào những năm 60 của thế kỉ XIX, Việt Nam rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Các cuộc khởi nghĩa của nông dân lại tiếp tục bùng nổ dữ dội trong những năm cuối thế kỉ XIX.
* Giá trị nội dung:
– Vịnh khoa thi hương là bài thơ thuộc đề tài thi cử – một đề tài khá đậm nét trong sáng tác của Tú Xương. Qua việc tái hiện hình ảnh thảm hại của kì thi năm Đinh Dậu (1897) tại trường Hà Nam, nhà thơ bày tỏ sự xót xa, đau đớn của con người trước tình cảnh thảm hại của các nhà Nho vào thời kì mạt vận của Nho học.
– Một phần hiện thực nhốn nháo, ô hợp của xã hội thực dân nửa phong kiến buổi đầu đã được tái hiện lại đồng thời nói lên tâm sự của mình trước tình cảnh đất nước
* Giá trị nghệ thuật:
– Nghệ thuật đối, đảo ngữ
– Ngôn ngữ có tính chất khẩu ngữ, trong sáng, giản dị nhưng giàu sức biểu cảm
Đề 2
“Góc sân và khoảng trời” là một tập thơ nổi tiếng của Trần Đăng Khoa – thần đồng thơ trẻ của Việt Nam được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1968. Được gọi là “thần đồng thơ trẻ” bởi thiên hướng văn chương của tác giả đã được bộc lộ từ rất sớm khi mới chỉ có 10 tuổi. Sáng tác với những vần thơ mang hình ảnh lưu lại ký ức, những vần thơ ấy như những dòng nhật ký của nhà thơ trong suốt những năm tháng ấu thơ đầy hồn nhiên và vui tương. Tập thơ đạt số lượng lớn với hơn 100 bài được sáng tác bởi Trần Đăng Khoa, người con đất Hải Dương sinh ngày 24 tháng 4 năm 1958. Trần Đăng Khoa nổi tiếng được mệnh danh là “Thần đồng thơ trẻ” sinh ra tại Hải Dương, sống và lập nghiệp tại Hà Nội. Không chỉ xuất sắc với vai trò nhà thơ, ông cũng là một nhà báo và nhà văn đầy nhiệt huyết. Ông giữ chức vụ biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, nguyên là Trường ban Văn học Nghệ thuật, giám đốc Hệ Phát thanh có hình của kênh VOVTV của Đài tiếng nói Việt Nam. Là một con người xuất chúng, hiện nay, ông đang giữ chức Phó Bí thư Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt Nam và rất thành công trên con đường sự nghiệp của mình.
Trần Đăng Khoa bắt đầu sáng tác từ khi mới chỉ 8 tuổi. Thời điểm đó, ông đã đạt cho mình những thành tựu, với một số tác phẩm được in trên báo, một điều mà một đứa trẻ 8 tuổi khó có thể làm được. Đến năm 10 tuổi, ông đã cho xuất bản tập thơ đầu tiên của sự nghiệp, đánh dấu một thành công lớn trong con đường sự nghiệp của mình với nhan đề “Từ góc sân nhà em” vào năm 1968. Cùng thời điểm năm đó, ông đã cho ra mắt tập thơ thứ hai chính là “Góc sân và khoảng trời”. Tập thơ này đã được Nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành.
Tập thơ bao gồm 52 bài thơ và sau này được bổ sung thêm lên 66 bài – bao gồm các bài thơ nổi tiếng đã được đăng báo của Trần Đăng Khoa. Tuyển tập thơ “Góc sân và khoảng trời” của Trần Đăng Khoa chứa đựng nhiều tác phẩm thơ nổi bật, ý nghĩa, ngôn từ giữ được trọn vẹn sự trong sáng của trẻ thơ do ông sáng tác từ thời điểm 8 – 10 tuổi. Đó cũng là một điểm nhấn ấn tượng, với sự tưởng tượng đầy hình ảnh sống động, độc đáo của trẻ thơ đã tạo lên tập thơ tuyệt vời gây hứng thú không chỉ đối với những người trưởng thành mà còn tạo hứng thú cho cả các bé thiếu niên, nhi đồng.
Tập thơ là sự khắc họa độc đáo thế giới con người, vạn vật qua con mắt của một đứa trẻ, chính vì thế mà độc giả bao thế hệ không bao giờ có thể quên được những bài thơ. Tài năng tinh tế và sự liên tưởng phong phú của tác giả khiến cây cối, động vật, con người trong thơ ông trở nên gần gũi, thân thiện và giản dị. Những điều bình dị của miền quê như con bướm vàng, sân vườn, dòng sông Kinh Thầy, con chim, con gà, vườn cải, cây đa, con trâu, cây trầu đều được thể hiện rất đẹp trong các bài thơ.
Đặc biệt, nổi bật trong tập thơ là bài thơ “Hạt gạo làng ta” sáng tác vào năm 1968 là bài thơ nổi tiếng nhất của nhà thơ và được nhạc sĩ Trần Viết Bính phổ thành nhạc vào năm 1971. Bài hát nhanh chóng trở lên phổ biến và được đón nhận nồng nhiệt từ nhiều người ở nhiều lứa tuổi, đặc biệt được yêu thích bởi thiếu niên, nhi đồng.
Với tuổi thơ trong “Góc sân và Khoảng trời” của Trần Đăng Khoa, ông trăng cũng ngây thơ như trẻ con, cũng thích khoe khuôn mặt tròn, cũng nhoẻn miệng cười thích thú khi nhìn thấy chuối, thấy xôi; và thú vị nhất là cũng biết thập thò ngoài cửa khi rủ bạn đi chơi,… Những hình ảnh ngây thơ, câu thơ trong trẻo, sự tưởng tượng phong phú của một đứa trẻ đã tạo lên sự thành công vượt mong đợi cho tập thơ.
Bởi thế mọi thứ hiện lên thật sống động, nhiều màu sắc. Tuy đơn giản nhưng khiến người đọc cảm thấy thích thú. Các sự vật, hiện tượng được nhân cách hóa, ẩn dụ giúp phát triển trí tưởng tượng, sự sáng tạo trong các bé.
Tóm lại, “Góc sân và bầu trời” là một tập thơ xuất sắc lưu giữ những kỷ niệm những năm tháng tuổi thơ của tác giả. Đây là một cuốn sách phải đọc đối với những người yêu thích văn học và là một cách tuyệt vời để nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em.
