Chiều sâu của truyện Lão Hạc (Văn Giá) (Ngữ văn 8, Cánh Diều)
* Nội dung chính: Văn bản “Chiều sâu của truyện Lão Hạc” phân tích cái hay cái đẹp được Nam Cao thể hiện trong tác phẩm Lão Hạc thông qua những chi tiết đắt giá và đặc sắc nghệ thuật.
1. Chuẩn bị
Yêu cầu: Đọc trước văn bản Chiều sâu của truyện “Lão Hạc”, tìm hiểu thêm những bài viết về tác phẩm Lão Hạc.
Trả lời:
– Lão Hạc là một truyện ngắn xuất sắc của Nam Cao viết về người nông dân ở xã hội phong kiến cũ, đăng báo lần đầu năm 1943.
– Tác phẩm được đánh giá là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của dòng văn học hiện thực, nội dung truyện đã phần nào phản ánh được hiện trạng xã hội Việt Nam trong giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám.
2. Đọc hiểu
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1: Việc đặt ra những câu hỏi ở đây nhằm mục đích gì?
Trả lời:
– Những câu hỏi nhằm mục đích dẫn dắt vấn đề tác giả muốn làm rõ trong bài viết.
Câu 2: Việc tác giả điểm lại các cuộc trò chuyện trong tác phẩm Lão Hạc nhằm làm sáng tỏ cho vấn đề nào nêu ở phần (1)?
Trả lời:
– Việc điểm lại các cuộc trò chuyện trong tác phẩm Lão Hạc nhằm làm sáng tỏ cho vấn đề mà tác giả nghiệm ra ở tác phẩm “Một, ông đã đưa hoạt động… hệ lụy của chúng”.
Câu 3: Điều mà người viết phát hiện ra phía sau “cách thức trò chuyện” là những gì?
Trả lời:
– Sau “cách thức trò chuyện”, người viết phát hiện ra: Các nhân vật cứ dần dần lộ ra mỗi lúc một rõ nét những suy tư nội tâm của mình:
+ Người già cả đầy âu lo, toan tính một cách tội nghiệp theo tinh thần khắc kỉ
+ Người biết lắng nghe, lòng đầy cảm thương, chia sẻ, muốn an ủi, vỗ về…
Câu 4: Từ những “điểm nhìn tự sự”, người viết khẳng định điều gì?
Trả lời:
– Thông qua những “điểm nhìn tự sự”, người viết khẳng định: cái nhìn từ tấm lòng tác giả là mạch chủ đạo, chi phối và liên kết các điểm nhìn khác.
Câu 5: Luận điểm được trình bày ở phần (3) là gì?
Trả lời:
– Luận điểm của phần (3): Từ việc miêu tả hoạt động giao tiếp của các nhân vật, tác giả đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn của lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu.
Câu 6: Có thể xem phần (4) là kết bài không? Vì sao?
Trả lời:
– Có, vì phần (4) đã tổng hợp lại nội dung bài viết.
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1: Dựa vào nhan đề và bố cục của văn bản, hãy chỉ ra luận đề và những luận điểm được triển khai trong văn bản.
Trả lời:
– Luận đề: Giá trị sâu sắc về tư tưởng và nghệ thuật trong tác phẩm Lão Hạc.
– Luận điểm:
+ Nhà văn đã đưa hoạt động giao tiếp (câu chuyện giữa ông giáo và lão Hạc qua hai lần gặp gỡ) trở thành đối tượng nhận thức và mô tả trực tiếp tính cách nhân vật;
+ Thông qua nội dung các cuộc trò chuyện ấy, tác giả đã gián tiếp thể hiện một tình thế lựa chọn của lão Hạc (giữa cái sống và cái chết cùng những hệ luỵ của chúng).
Câu 2: Đọc kĩ phần (2) của văn bản và trả lời các câu hỏi sau (có thể dùng lời văn, bảng biểu hay sơ đồ tư duy):
a. Luận điểm của phần này có mối quan hệ như thế nào với luận đề?
b. Xác định lí lẽ và bằng chứng được sử dụng để làm sáng tỏ luận điểm
c. Nhận xét về cách trích dẫn và phân tích bằng chứng của người viết
Trả lời:
a. Mối quan hệ giữa luận điểm và luận đề
Luận điểm gắn bó mật thiết với luận đề, giúp làm sáng tỏ luận đề của văn bản.
b. Lí lẽ và bằng chứng được sử dụng để làm sáng tỏ luận điểm
* Lí lẽ – bằng chứng
(1)
+ Lí lẽ: Cách thức trò chuyện đã ẩn tàng nhiều ý nghĩa sâu xa hơn là bản thân những lời trò chuyện.
+ Bằng chứng: Nêu ra số lần ông giáo và lão Hạc trò chuyện. Ông giáo là người kể chuyện.
(2)
+ Lí lẽ: Giấu đến tận cùng số phận nhân vật, thỉnh thoảng hé mở vài cảnh huống gây hiểu lầ, rồi cuối cùng giải tỏa sự hiểu lầm ấy là một thành công đặc sắc của nghệ thuật tự sự Nam Cao ở truyện này.
+ Bằng chứng: Phân tích cuộc trò chuyện giữa các nhân vật.
(3)
+ Lí lẽ: Cái nhìn từ tấm lòng tác giả là mạch chủ đạo, chi phối và liên kết các điểm nhìn khác.
+ Phân tích sự thay đổi mạch kể chuyện.
c. Nhận xét cách trích dẫn và phân tích bằng chứng của người viết.
– Cách người viết sử dụng lí lẽ và bằng chứng rất thuyết phục, xác thực và được trình bày theo một trình tự hợp lí. Lí lẽ và bằng chứng được được sử dụng ngay sau luận điểm chính mà nhờ đó vấn đề nghị luận được làm sáng rõ hơn.
Câu 3: Luận điểm được trình bày trong phần (3) góp phần làm sáng tỏ luận đề như thế nào? Nhận xét về cách lập luận được sử dụng trong phần này.
Trả lời:
– Cách lập luận: Luận điểm ở phần (3) đã đi sâu phân tích hoạt động giao tiếp của các nhân vật, về tình thế lựa chọn của lão Hạc trong truyện (giữa cái sống và cái chết cùng những hệ luỵ của chúng).
– Tác dụng: Cách lập luận này giúp làm rõ hơn giá trị tư tưởng trong tác phẩm Lão Hạc
Câu 4: Phần (4) khái quát điều gì? Vấn đề nghị luận được khẳng định như thế nào?
Trả lời:
– Phần 4 khái quát lại nội dung toàn bài.
→ Khẳng định: truyện Nam Cao không phải là loại truyện giản đơn trong cấu tứ, dựng truyện và triển hai mạch truyện
Câu 5: Văn nghị luận nghiêng về lí lẽ, bằng chứng nhưng cũng giàu tính biểu cảm. Hãy dẫn ra một đoạn văn trong văn bản thể hiện rõ tình cảm trân trọng, mến phục của người viết đối với tài năng nghệ thuật của Nam Cao.
Trả lời:
Đoạn văn:
“Nói chung, truyện của Nam Cao không phải là loại truyện giản đơn trong cấu tử, dựng truyện và triển khai mạch truyện; thậm chí không phải là dễ hiểu ngay được các tầng nghĩa nổi chìm trong đó (mặc dù chúng khoác một vẻ ngoài hết sức giản dị, thậm chí trần trụi – có lẽ nhờ đội quân ngôn ngữ lấm láp, quẫy đạp của ông). Thế nhưng truyện Lão Hạc thật tự nhiên, dung dị, hấp dẫn và mênh mông buồn. Tài nghệ và tấm lòng của nhà văn Nam Cao một lần nữa, ở đây, lại được kí thác hết mình.”
Câu 6: Văn bản này giúp em hiểu sâu sắc hơn điều gì về truyện ngắn Lão Hạc?
Trả lời:
– Văn bản này giúp em hiểu:
+ Nội dung, nghệ thuật.
+ Thông điệp của tác giả.
+ Tinh thần nhân đạo cao cả.
Xem thêm:
