Cảm nhận bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi

Cảm nhận bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi

• Mở bài:

Nguyễn Đình Thi là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp và cũng là một trong những cây bút tiên phong trong thời kì kháng chiến chống Mĩ sau này. Ông sáng tác nhiều thể loại: khảo luận, triết học, văn, thơ, nhạc, kịch, lý luận phê bình. Bài thơ Đất nước là sáng tác nổi bậc nhất của Nguyễn Đình thi trong giai đoạn đầu cuộc kháng chiến chống Pháp.

• Thân bài:

Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của nhà thơ:

Ba câu thơ đầu như tiếng đàn dạo đầu.

Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Những hình ảnh trong hiện tại có sức gợi nhớ về ngày rời Hà Nội. Mùa thu Hà Nội ngày xưa trở về trong ký ức nhà thơ.

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.

 Từ láy gợi tả gợi lên cảnh mùa thu với nét quen thuộc, cã nắng, có lá vàng rơi, cã gió heo may – một mùa thu rất nhẹ, rất thơ mang nét buồn xao xuyến đọng lại trong lòng người ra đi. Đây là những nét đặc trưng của mùa thu Hà Nội

 Người ra đi:  đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.

Tư thế và dáng đi tỏ ra kiên quyết, dứt khoát nhưng tâm hồn vẫn lưu luyến với trời thu Hà Nội, vµ n¾ng thu, với những gì thơ mộng của thủ đô yêu dấu.

Trong hoài niệm của nhà thơ, mùa thu Hà Nội với những cảnh vật thiên nhiên và con người hiện ra thật cụ thể và sinh động. Còn tâm trạng của nhà thơ phảng phất một nỗi buồn hiu hắt.

Những chàng trai Hà Nội sẵn sàng từ biệt căn nhà, góc phố ra đi làm nghĩa vụ của một công dân.

Mùa thu hiện tại ở chiến khu Việt Bắc.

Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha!

Câu thơ ngắn, nhịp nhanh, điệp ngữ, âm hưởng đoạn thơ vui nhộn, phơi phới,không gian rộng, trong trẻo, cảnh sắc như bừng sáng, âm thanh rộn ràng→ tâm trạng hào hứng, sôi nổi, tràn ngập niềm vui trước mùa thu cách mạng – mùa thu tràn đầy sức sống

Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta

Nghệ thuật điệp từ khẳng định một cách chắc chắn về quyền tự chủ của dân tộc.

Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa

Tự hào về quê hương đất nước giàu đẹp.

Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Ðêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về!

Niềm tự hào về về quê hương, đất nước và truyền thống anh hùng của dân tộc, truyền thống đó chảy dài suốt chiều dài lịch sử từ xưa đến nay và mai sau luôn tồn tại trở thành truyền thống thiêng liêng

Cảnh thu được cảm nhận qua tâm trạng, cảm hứng về mùa thu gắn liền với cảm hứng về đất nước trong từng thời kì lịch sử, mùa thu đất trời gắn liền với mùa thu cách mạng. Vì vậy qua những bức tranh về mùa thu có thể thấy được sự biến đổi trong tâm trạng của nhà thơ.

Từ đó thấy được nhận thức và tình cảm của tác giả có sự chuyển biến. Đi vào cuộc sống mới, tìm thấy được niềm vui mới, niềm vui của con người làm chủ đất nước mình.

Những suy tư và cảm nhận của Nguyễn Đình Thi về đất nước.

Đất nước đau thương:

Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều

Hình ảnh thơ vừa cụ thể, vừa khái quát; vừa hư vừa thực. Từ một hình ảnh thực do quan sát được trong một chiều hành quân, nhà thơ đã nâng lên thành một hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng khái quát về sự đau thương của đất nước trong chiến tranh. Trong ánh chiều tà, những hàng dây thép gai rào quanh đồn bốt giặc giăng tua tủa như đâm nát cả bầu trời quê hương; ráng đỏ của buổi chiều tà chiếu xuống những rãnh cày làm cho cánh đồng vùng vành đai trắng đỏ rực lên như đang chảy máu

Đây còn là một hình ảnh ẩn dụ (cánh đồng trời chiều). Đất nước đau thương bị tàn phá dưới tội ác của kẻ thù. Câu thơ trĩu nặng đau buồn, ẩn chứa một sự xót xa, một tình yêu tha thiết đối với đất nước, yêu những gì thân thương với cuộc sống con người: bầu trời, cánh đồng, lòng căm thù kẻ thù xâm lược.

Bát cơm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi miệng ta
Thằng giặc Tây, thằng chúa đất
Ðứa đè cổ, đứa lột da…

Nhịp thơ ngắn, các câu thơ như một bản cáo trạng đanh thép về tội ác kẻ thù → cảm xúc trào dâng lòng căm thù giặc

Đất nước anh hùng:

Từ những năm đau thương chiến đấu
Ðã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Ðã bật lên những tiếng căm hờn

Hình ảnh có tính biểu tượng của  một đất nước quật khởi, con ng­ười vùng lên chống xâm lược.

Xiềng xích chúng bay không khoá được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà!

Những hình ảnh đối lập, cấu trúc nhấn mạnh khắc sâu tinh thần quật khởi, quyết chiến của dân tộc: Đó là hình ảnh sinh động về con người anh hùng cách mạng Việt Nam, những người anh hùng áo vải, những nông dân áo lính đứng lên chiến đấu bảo vệ đất nước .

Ôm đất nước những  người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng

“Ôm” thể hiện tình yêu trìu mến, thiết tha của những con người Việt Nam đối với tổ quốc. Hình ảnh thơ chân thực mà phi thường.

Súng nổ rung trời giận dữ.
Ng­ười  lên như  nước vỡ bê
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rò  bùn đứng dậy sáng lòa

Nhịp thơ chắt khoẻ, hình ảnh ấn tượng, đoạn thơ diễn tả sức mạnh như vũ bão của quân dân ta trong trận Điện Biên Phủ. Từ hình ảnh thực tác giả khái quát hành hình ảnh cả dân tộc anh hùng đã rũ bỏ “vết nhơ nô lệ đứng lên giành  độc lập tự do về tổ quốc” đất nước sáng loà.

• Kết bài:

Từ mùa thu của thiên nhiên, nhà thơ thể hiện niềm vui sướng, tự hào của con người làm chủ đất nước và khẳng định sức sống của dân tộc.

• Đọc – hiểu văn bản: “Đất nước” (Nguyễn Đình Thi)
• “Đất Nước của nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại” trong đoạn trích Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm
• Phân tích hình tượng nhân vật Tnú để làm sáng tỏ câu nói của cụ Mết: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo” (Rừng xà nu – Nguyễn Trung thành)
• Cảm nhận đoạn thơ: “Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình…”  (Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm)
• So sánh hình ảnh đất nước trong bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi và đoạn trích”Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm để làm nổi bật cảm hứng chung và sự sáng tạo của mỗi nhà thơ.
• Cảm nhận niềm tự hào về Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm qua đoạn trích “Đất nước” (trích trường ca Mặt đường khát vọng)