»» Nội dung bài viết:
Đọc hiểu văn bản:
Đấu tranh cho một thế giới hoà bình
(Mác-két)
I. Đọc hiểu chú thích:
1. Tác giả:
– Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két (1928 – 2014), nhà văn nổi tiếng, một nhà báo và là một nhà hoạt động chính trị người Colombia. Ông là tác giả của nhiều tiểu thuyết và tập truyện ngắn theo khuynh hướng hiện thực huyền ảo.
2. Tác phẩm:
– Xuất xứ: Tháng 8 năm 1986, nguyên thủ sáu nước Ấn Độ, Mê-hi-cô, Thụy Điển, Ác-hen-ti-na, Hi Lạp, Tan-da-ni-a họp lần thứ hai tại Mê-hi-cô, đã ra một bản tuyên bố kêu gọi chấm dứt chạy đua vũ trang, thủ tiêu vũ kí hạt nhân để đảm bảo an ninh và hòa bình thế giới. Nhà văn Mác-két được mời tham dự cuộc gặp gỡ này. Văn bản trên được trích từ bài tham luận của ông.
– Bố cục gồm 3 phần:
+ Phần 1 (từ đầu đến… “mất đi khả năng sống tốt đẹp hơn”): nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe doạ toàn thể sự sống trên trái đất.
+ Phần 2 (tiếp theo đến… “trở lại điểm xuất phát của nó”): sự tốn kém và tính chất phi lí của chạy đua vũ trang.
+ Phần 3 (còn lại): nhiệm vụ cấp bách của toàn nhân loại đó là phải kiên quyết ngăn chặn nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đấu tranh vì một thế giới hòa bình.
– Nội dung: Đấu tranh cho một thế giới hòa bình nêu lên vấn đề nóng bỏng nhất hiện nay đó là cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân. Sự hiện hữu của nó sẽ đe dọa thế giới trên mọi phương diện: kinh tế, y tế, giáo dục… Chạy đua vũ trang không những đi ngược lại với lý trí của con người mà còn đi ngược lại cả lý trí tự nhiên. Chính vì vậy, con người cần phải cố gắng để chống lại việc xảy ra chiến tranh vũ trang để xây dựng một thế giới hòa bình, công bằng.
– Ý nghĩa: Đấu tranh cho hòa bình, ngăn chặn và xóa bỏ nguy cơ chiến tranh hạt nhân là nhiệm vụ thiết thân và cấp bách của toàn thể loài người.
II. Đọc hiểu văn bản:
1. Nguy cơ chiến tranh hạt nhân:
Tác giả đưa ra những dẫn chứng hết sức cụ thể với những con số chính xác:
– Ngày 8/8/1986, hơn 50000 đầu đạn hạt nhân được bố trí khắp trên hành tinh.
– Mỗi người, không trừ trẻ con đều đang ngồi trên một thùng 4 tấn thuốc nổ. Tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến mất tất cả, không phải một lần mà mười hai lần sự sống trên trái đất.
→ Sự tàn nhẫn, máu lạnh của vũ khí hạt nhân.
– Về lý thuyết có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh xoay quanh mặt trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa – tức là sẽ phá hủy thế thăng bằng của hệ mặt trời.
– Ngành công nghiệp hạt nhân là ngành tiến bộ nhanh nhất.
→ Cách vào đề trực tiếp, thẳng thắn khi nói ra những nguy cơ mà chiến tranh hạt nhân đe dọa đến con người.
2. Chạy đua vũ trang gây ra sự tốn kém cũng như đi ngược lại với sự tiến bộ của xã hội:
– Chạy đua vũ trang ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của con người:
+ Số tiền bỏ ra cho 100 máy bay ném bom chiến lược B.1B của Mỹ và cho dưới 7000 tên lửa vượt đại châu là 100 tỷ đô la.
+ Giá của 10 chiếc tàu sân bay mang vũ khí hạt nhân kiểu tàu Ni-mít – đủ để thực hiện một chương trình phòng bệnh trong 14 năm, bảo vệ cho hơn 1 tỷ người khỏi bệnh sốt rét và cứu hơn 14 triệu trẻ em.
+ Số lượng calo trung bình cần thiết cho mỗi người – tốn kém không bằng 149 tên lửa MX.
Hai tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân – đủ xóa mù chữ cho toàn thế giới.
→ Qua cách so sánh này, tác giả muốn nhấn mạnh sự hoang phí, tốn kém của vũ khí hạt nhân. Nó khiến cho cuộc sống của toàn nhân loại không thể tốt đẹp hơn.
– Chiến tranh vũ trang cũng đi ngược lại với lý trí con người và tự nhiên:
– Sự hình thành của tự nhiên cũng như con người phải trải qua hàng trăm triệu năm: 380 triệu năm con bướm mới bay được, 180 triệu năm bông hoa mới nở, bốn kỉ địa chất, con người mời hát hay hơn chim… Nhưng chỉ cần “một cái bấm nút” là đưa cả quá trình “vĩ đại và tốn kém” đó trở lại điểm xuất phát.
→ Vũ khí hạt nhân có sức phá hủy nhanh chóng và ghê gớm hơn bất cứ thứ gì.
3. Nhiệm vụ của chúng ta để tránh xảy ra chiến tranh hạt nhân:
– Con người ‘hãy tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một cuộc sống không có vũ khí và một cuộc sống hòa bình”
– Cần mở một nhà băng lưu trữ trí nhớ có thể tồn tại được sau thảm họa hạt nhân. Để cho nhân loại biết đến những đau khổ, bất công mà con người phải chịu đựng trong cuộc chiến tranh này. Và cũng ghi nhớ đến những tên thủ phạm đã gây ra lo sợ cho con người.
III. Tổng kết:
1. Nội dung:
– Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe dọa toàn thể loài người và sự sống trên trái đất.
– Cuộc chạy đua vũ trang vô cùng tốn kém đã cướp đi của thế giới nhiều điều kiện để phát triển, để loại trừ nạn đói, nạn thất học và khắc phục nhiều bệnh tật cho hàng trăm triệu người.
– Đấu tranh cho hòa bình, ngăn chặn và xóa bỏ nguy cơ chiến tranh hạt nhân là nhiệm vụ thiết thân và cấp bách của toàn thể loài người.
2. Nghệ thuật:
– Bài viết của Mác-két đã đề cập đến vấn đề cấp thiết nói trên với sức thuyết phục cao bởi lập luận chặt chẽ, chứng cớ phong phú, xác thực, cụ thể.
* Trả lời câu hỏi SGK
Trả lời câu 1 (trang 20 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Hãy nêu luận điểm và hệ thống luận cứ của văn bản
Trả lời:
– Luận điểm: Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe doạ toàn thể loài người và sự sống trên trái đất, vì vậy đấu tranh cho hoà bình, ngăn chặn và xoá bỏ nguy cơ chiến tranh hạt nhân là nhiệm vụ thiết thân và cấp bách của mỗi người, toàn thể loài người.
– Hệ thống luận cứ:
+ Số lượng vũ khí hạt nhân đang tàng trữ có thể tiêu diệt tất cả các hành tinh đang xoay quanh Mặt Trời, cộng thêm bốn hành tinh khác nữa và phá huỷ thế thăng bằng của hệ Mặt Trời;
+ Cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân làm mất đi khả năng sống tốt đẹp hơn của toàn thế giới. Dẫn chứng: so sánh giữa chi phí cho các lĩnh vực xã hội, cứu trợ y tế, hỗ trợ phát triển sản xuất lương thực, thực phẩm, giáo dục… với chi phí khổng lồ cho việc chạy đua vũ trang, vũ khí hạt nhân từ đó chứng tỏ tính chất điên cuồng, phi lí của các hoạt động này;
+ Chạy đua vũ trang không những là đi ngược lại lí trí của loài người mà còn đi ngược với quy luật tiến hoá của tự nhiên, phi văn minh, phản lại sự tiến bộ của xã hội loài người;
+ Vì vậy phải chống lại chạy đua vũ trang, đấu tranh vì một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hoà bình, công bằng.
Trả lời câu 2 (trang 20 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Trong đoạn đầu văn bản, nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe dọa loài người và toàn bộ sự sống trên trái đất đã được tác giả chỉ ra rất cụ thể bằng cách lập luận như thế nào?
Trả lời:
Nguy cơ chiến tranh hạt nhân đang đe doạ loài người và toàn bộ sự sống trên Trái Đất. Tác giả đã làm rõ tính nghiêm trọng của nguy cơ này bằng cách lập luận chứng minh:
– Xác định thời điểm cụ thể của thông tin: ngày 8 – 8 – 1986;
– Đưa ra số liệu cụ thể về trữ lượng đầu đạn hạt nhân: 50 000 đầu đạn hạt nhân trên khắp hành tinh;
– Giải thích về khả năng huỷ diệt của nó: mỗi người như đang ngồi trên 4 tấn thuốc nổ, có khả năng huỷ diệt 12 lần toàn bộ sự sống trên Trái Đất, có khả năng tàn phá tất cả các hành tinh đang xoay quanh Mặt Trời, cộng thêm bốn hành tinh khác nữa và phá huỷ thế thăng bằng của hệ Mặt Trời.
→ Tác giả đã sử dụng phương pháp nêu số liệu, giải thích dựa trên những tính toán lí thuyết khoa học, chính xác, cụ thể hoá để trình bày về nguy cơ của vũ khí hạt nhân.
Trả lời câu 3 (trang 20 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Sự tốn kém và tính chất vô lí của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân đã được tác giả chỉ ra bằng những chứng cứ nào?
Trả lời:
Bằng lập luận chặt chẽ, chứng cứ rõ ràng, xác thực, tác giả đã chỉ ra sự tốn kém và tính chất phi lí của chạy đua vũ trang. Cụ thể:
– Lí lẽ: “Chỉ sự tồn tại của nó không thôi, cái cảnh tận thế tiềm tàng trong các bệ phóng cái chết cũng đã làm tất cả chúng ta mất đi khả năng sống tốt đẹp hơn.”
+ Dẫn chứng về chương trình không thực hiện được của UNICEF vì thiếu kinh phí;
+ Dẫn chứng về y tế.
+ Dẫn chứng về tiếp tế thực phẩm.
+ Dẫn chứng về giáo dục.
– Điều quan trọng là: trong mỗi dẫn chứng, tác giả đã đưa ra sự so sánh cụ thể để làm nổi bật tính phi lí của chạy đua vũ trang. Những số liệu cụ thể tự nó có sức thuyết phục mạnh mẽ.
Trả lời câu 4 (trang 20 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Vì sao có thể nói: “Chiến tranh hạt nhân “không những đi ngược lại lí trí con người mà còn đi ngược lại cả lí trí tự nhiên nữa?” Em có suy nghĩ gì trước cảnh báo của nhà văn Mác-két về nguy cơ hủy diệt sự sống và nền văn minh trên trái đất một khi chiến tranh hạt nhân nổ ra?
Trả lời:
– Mác-két đã cảnh báo về nguy cơ huỷ diệt sự sống và nền văn minh một khi chiến tranh hạt nhân xảy ra, rằng chiến tranh hạt nhân không những đi ngược lại lí trí con người mà đi ngược lại cả lí trí tự nhiên. Để hiểu được nội cảnh báo này, cần phải cắt nghĩa được “lí trí con người” và “lí trí tự nhiên” ở đây là gì. Có thể hiểu “lí trí con người” là quy luật phát triển của văn minh loài người và “lí trí tự nhiên” là quy luật tiến hoá tất yếu của tự nhiên, sự sống.
– Từ đó để hiểu: chiến tranh hạt nhân xảy ra sẽ phá huỷ, xoá sạch những thành quả tiến hoá của văn minh loài người cũng như tiến trình tiến hoá của sự sống, tự nhiên trên Trái Đất. Luận cứ cảnh báo này được làm sáng tỏ bằng những chứng cứ với số liệu cụ thể về thời gian tiến hoá của sự sống con người và tự nhiên trong thế đối sánh với sức tàn phá của chiến tranh hạt nhân.
– Lời cảnh báo của nhà văn G.Macket đã đặt ra trước toàn thể nhân loại một nhiệm vụ cấp bách. Đó là chúng ta phải đoàn kết, kiên quyết ngăn chặn nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đấu tranh cho một thế giới hòa bình.
Trả lời câu 5 (trang 20 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Theo em, vì sao văn bản này lại được đặt tên Đấu tranh cho một thế giới hòa bình?
Trả lời:
Văn bản được đặt tên là: Đấu tranh cho một thế giới hòa bình, vì chủ đích của người viết không phải chỉ là chỉ ra mối đe dọa hạt nhân, mà muốn nhấn mạnh vào nhiệm vụ đấu tranh để ngăn chặn nguy cơ ấy. Nhan đề ấy thể hiện luận điểm cơ bản của bài văn, đồng thời như một khẩu hiệu, kêu gọi, hướng nhân loại tới một thái độ đấu tranh tích cực.
Vì sao có thể nói: Chạy đua vũ trang là đi ngược lại với lí trí?
