Nghĩa của câu.
I. Hai thành phần nghĩa của câu.
1. Nghĩa sự việc.
– Nghĩa sự việc của câu: Ứng với sự việc được đề cập đến trong câu. Nó thường được biểu hiện nhờ các từ ngữ đóng vai trò chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.
– Một số loại sự việc phổ biến:
+ Câu biểu hiện hành động.
+ Câu biểu hiện trạng thái, tính chất, đặc điểm.
+ Câu biểu hiện quá trình.
+ Câu biểu hiện tư thế.
+ Câu biểu hiện tồn tại.
+ Câu biểu hiện quan hệ.
+ Các sự việc nêu trên, xem các ví dụ trong sách giáo khoa.
– Nghĩa sự việc của câu thường biểu hiện nhờ các từ ngữ đóng vai trò thường được biểu hiện nhờ các từ ngữ đóng vai trò: chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.
2. Nghĩa tình thái:
– Nghĩa tình thái: Bày tỏ thái độ , sự đánh giá của người nói đối với sự việc hoặc đối với người nghe.
– Các trường hợp biểu hiện của nghĩa tình thái:
(1) Sự nhìn nhận, đánh giá và thái độ của của người nói đối với sự việc được đề cập đến trong câu:
– Khẳng định tính chân thực của sự việc .
– Phỏng đoán sự việc với độ tin cậy cao hoặc với độ tin cậy thấp .
-Đánh giá về mức độ hay số lượng đối với một phương diện nào đó của sự việc .
– Đánh giá sự việc có thực hay không có thực, đã xẩy ra hay chưa xẩy ra.
-Khẳng định tính tất yếu , sự cần thiết hay khả năng của sự việc.
– Lưu ý: Xem các ví dụ trong sách giáo khoa.
(2) Tình cảm thái độ của người nói đối với người nghe:
– Tình cảm thân mật , gần gũi
– Thái độ bực tức, hách dịch
– Thái độ kính cẩn
– Lưu ý: Xem các ví dụ trong sách giáo khoa.
BÀI TẬP VẬN DỤNG.
1/ “…Khốn nạn …Ông giáo ơi!… Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy về vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục …tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. Cứ thế, thằng Mục với thằng Xiên, hai thằng chúng nó chỉ loay hoay một lúc đã trói chặt bốn chân nó lại. Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!” (Lão Hạc – Nam Cao)
Hãy phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu sau:
“Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!”
(Gợi ý: Nghĩa sự việc: Con chó vàng biết mình chết.
Nghĩa tình thái: Lão Hạc cảm thương con vật yêu quý của mình)
2/ Xác định nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong câu sau:“Tiếng trống thu không trên cái chòi canh của phố huyện. Từng tiếng một vang xa gọi buổi chiều”
3/ Viết đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ cảm nhật chi tiết bát cháo hành trong truyện Chí Phèo (Nam Cao). Chú ý có sử dụng nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong quá trình lập luận.
(Ngoài ra làm những bài tập ở phần luyện tập SGK)
