Phân tích hình ảnh nhân vật Phương Định trong Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê
- Mở bài:
Lê Minh Khuê là một trong những nhà văn trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Sau khi đất nước giải phóng, cô có những đóng góp tích cực trong việc đổi mới nền văn học nước nhà. Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi là tác phẩm đầu tay xuất sắc của Lê Minh Khuê. Tác phẩm đã khắc họa thành công vẻ đẹp tâm hồn của các cô gái trinh sát mặt đường tại một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt. Họ đều là những nữ thanh niên xung phong đáng yêu đáng mến. Nhưng có lẽ để lại ấn tượng sâu đậm nhất trong lòng người đọc chính là nhân vật Phương Định, một cô gái trẻ trung hồn nhiên, tươi tắn, tâm hồn lãng mạn, bay bổng và đặc biệt có tinh thần chiến đấu vô cùng dũng cảm.
- Thân bài:
Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê kể về cuộc sống, cuộc chiến đấu của ba cô gái còn rất trẻ đó là Nho, Thao và Phương Định. Họ làm thành tổ trinh sát mặt đường tại một cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc hằng ngày của họ là “đo khối lượng đẩt đá san lấp những hố bom, đếm số bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom”. Công việc vô cùng khó khăn nguy hiểm ngày ngày họ phải đối mặt với Thần chết luôn ẩn mình trong ruột những quả bom.
Phương Định được giới thiệu là một cô gái trẻ, que ở Hà Nội. Những lúc ngồi một mình, cô thuoqngf nghĩ về Hà nội. Cô thả hồn mình về với góc phố nhỏ bình yên ngay trong lòng thủ đô, cô nhớ nhà, nhớ mẹ… Nỗi nhớ thật dịu êm. Đặc biệt, cơn mưa gợi về miền tuổi thơ trong sáng, êm đềm; mưa đá đã đưa cô về với dòng sông kỉ niệm. Nỗi nhớ thật mông lung, nhẹ nhàng nhưng da diết. Nơi có mẹ, có hoa công viên, có con đường loang loáng nước sau cơn mưa, cô gái nhớ cả tiếng rao của bà bán xôi, nhớ những quả bóng sút vô tội vạ của những đứa trẻ và cả những ngôi sao to trên bầu trời thành phố. Mỗi chi tiết trong nỗi nhớ ấy gắn liền với những kỉ niệm thời thơ ấu thần tiên, ngọt ngào bên mẹ, bên cạnh bạn bè, những con người thân quen yêu dấu… mà cô đã tạm rời bỏ để lên đường tham gia chiến đấu. Có thể nói chính những tình cảm gia đình, những kỉ niệm hồi ức đẹp đẽ của tuổi thiếu thời bên cạnh những người thân yêu ruột thịt đã tiếp thêm niềm tin, sức mạnh giúp cho Phương Định và những người chiến sĩ ngày đó có thể vượt qua mọi khó khăn, thử thách, mọi gian khổ, hiểm nguy thậm chí là hy sinh mạng sống của mình để bảo vệ Tổ quốc. Bởi họ biết rằng cuộc chiến đấu của họ hôm nay không chỉ để bảo vệ độc lập tụ do của Tổ quốc mà còn là bảo vệ cho những người thân yêu ruột thịt ở quê nhà.
Phương Định là cô gái có vẻ bề ngoài vô cùng xinh đẹp. Chính cô cũng luôn ý thức về vẻ đẹp của bản thân mình và tự nhận mình là một “cô gái khá” với “hai bím tóc dày tương đối mềm”, “cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn”, “đôi mắt nâu dài” và “có cái nhìn sao mà xa xăm” như một anh lính lái xe nào đó đã từng nhận xét. Mặc dù có vẻ bề ngoài xinh đẹp, được biết bao chàng trai pháo thủ, những anh lính lái xe để ý nhưng Phương Định vẫn chưa dành riêng tình cảm của mình cho ai. Khác với đồng đội, cô không săn sóc, vồn vã với bất kì ai. Trái lại, cô rất kín đáo, không hề biểu lộ tình cảm của mình. Tất cả những chi tiết đó cho ta hình dung Phương Định là một cô gái xinh đẹp, đoan trang, đài các và có một chút gì đó rất kiêu kì, rất đặc trưng của người con gái Hà Nội.
Không chỉ đẹp ở hình thức, Phương Định còn có một tâm hồn trẻ trung, hồn nhiên, tươi tắn, luôn lạc quan, yêu đời yêu cuộc sống. Cái làm cho nhân vật Phương Định trở nên sống động và để lại một ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc không phải là vẻ đẹp kiêu sa của một thiếu nữ xuất thân nơi Hà thành hoa lệ mà là vẻ đẹp của một cô gái có chiều sâu tâm hồn, có lí tưởng sống cao đẹp, lúc nào cũng lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống, tâm hồn lãng mạn bay bổng. Dù cuộc sống ở chiến trường có gian khổ hiểm nguy, các cô gái vẫn giữ cho mình một tâm hồn lạc quan, yêu đời yêu cuộc sống.
Sau những giờ phút căng thẳng đối mặt với Thần chết luôn ẩn mình trong ruột những quả bom, Phương Định lại trở về với cuộc sống đời thường với nụ cười hồn nhiên, tươi tắn, với những lời ca câu hát mượt mà, trong trẻo, với những suy nghĩ, những ước mơ lãng mạn, bay bổng. Sống ở chiến trường nơi đạn bom ác liệt nhưng cô vẫn giữ cho mình sự hồn nhiên trong sáng. Cô vẫn thích ngồi bó gối mơ màng hát những bài “dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng”, “những bài Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô”, “những bài dân ca Ý trữ tình giàu có”.
Sống ở chiến trường nơi bom đạn kẻ thù liên tiếp dội xuống, nơi mạng sống của con người trở nên mỏng manh như sợi tóc thì Phương Định cũng như bao người lính ngày đó cũng đã từng nghĩ tới cái chết. Nhưng đó là một cái chết mờ nhạt, xa xăm, không cụ thể. Nó chỉ thoáng qua chứ không đủ sức khiến con người trở nên mềm yếu, khuất phục. Cô vẫn sống lạc quan, yêu đời yêu cuộc sống, vẫn yêu thích công việc của mình, một công việc tuy nguy hiểm nhưng có cái thú của nó. Cô vẫn tin tưởng vào cuộc chiến đấu, vào con đường mình đã chọn, vẫn vui khi nhìn lại quãng đường đã qua rồi thở phào nhẹ nhõm sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Phương định có tinh thần trách nhiệm với công việc, chiến đấu anh dũng, sẵn sàng hi sinh mạng sống của mình để hoàn thành nhiệm vụ: Không hề rời bỏ cuộc sống đầy gian khổ và nguy hiểm dưới chân cao điểm nơi bom đạn kẻ thù liên tiếp dội xuống, không khí đượm mùi chiến tranh, chết chóc. Hiện thực chiến tranh vô cùng tàn khốc. Tử thần luôn rình rập, đe dọa mạng sống của con người nhưng cô vẫn không hề sợ hãi, quyết tâm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Công việc hằng ngày luôn đối diện với nguy hiểm. Ngày ngày phải chạy trên cao điểm, trên đầu cầu là máy bay địch có thể bất ngờ ập tới, dưới đất là những trái bom chưa nổ. Đó luôn là một mối hiểm họa: “có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ”. Con người phải luôn sống trong trạng thái “thần kinh lúc nào cũng căng như chão, tim đập bất chấp nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết xung quanh mình là những quả bom chưa nổ”. Tính mạng lúc nào cũng có thể bị đe dọa: “một ngày chúng tôi phải phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần”.
Vậy đó, con người phải thường xuyên đối mặt với cái chết, đối diện với sự hủy diệt tàn khốc. Thế nhưng Phương Định cũng như những cô gái thanh niên xung phong ngày đó vẫn sẵn sàng chấp nhận tất cả. Chưa bao giờ họ nản chí. Vì họ mang trong mình một tình yêu nước nồng nàn, tha thiết, sẵn sàng hi sinh mạng sống của mình vì hạnh phúc của nhân dân, vì độc lập tự do của Tổ quốc:
Ta chịu đau mà sinh hạ các bài ca
Thế hệ hôm nay chịu đau để thế hệ sau nghe hát
Miền Bắc chịu đau cho miền Nam sống những ngày độc lập
Những phút nhìn trời ta đâu tiếc thịt xương ta.
Tinh thần dũng cảm của Phương Định được thể hiện rõ nhất trong một lần phá bom. Tác giả đã tỏ ra rất tinh tế và sâu sắc khi miêu tả một cách vô cùng cụ thể, chân thật từng cảm giác, ý nghĩ của Phương Định dù chỉ thoáng qua trong giây lát trong khi cô đang tiến gần đến quả bom. Mặc dù công việc phá bom đã trở nên quen thuộc nhưng mỗi lần phá bom, Phương Định vẫn có những cảm giác căng thẳng, hồi họp và lo sợ. Cô tiến chậm chạp, người hơi cúi nhưng nghĩ có biết bao anh lính cao xạ đang quan sát, dõi mắt nhìn mình bởi các anh “có cái ống nhòm có thể thu cả trái đất vào tầm mắt”. Thế nên dù sợ hãi, Phương Định cũng cố trấn tĩnh bước đến gần quả bom một cách đường hoàng, không đi khom lưng nữa bởi cô biết rằng “các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể đường hoàng mà bước tới” Đi khom là tỏ ra yếu đuối hèn nhát. Đó là điều tối kị đối với những người lính. Đã là lính thì chỉ có thể chết chứ không được hèn yếu. Có những cử chỉ hèn nhát, nhu nhược ấy ta sẽ làm nhụt ý chí chiến đấu của đồng đội. Điều không thể nào chấp nhận được.
Tuy nói là thế nhưng đối mặt với quả bom, với cái chết sẽ đến với mình trong gang tấc thì nỗi sợ hãi vẫn xâm chiếm tâm hồn: “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắt đến gai người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm… Vỏ quả bom nóng, một dấu hiệu chẳng lành”. Con người vẫn thấy rùng mình sợ hãi khi chẳng may lưỡi xẻng chạm vào quả bom bởi không ai có thể nói trước được điều gì sẽ xảy ra sau đó. Chỉ cần một chút mảy may sơ xuất là con người có thể trả giá bằng chính mạng sống của mình.
Có thể nói những giờ phút phá bom là những giờ phút vô cùng căng thẳng, tuy biết rằng vẫn có đồng đội đứng quanh đây luôn sẵn sàng yểm trợ, bảo vệ cho mình nhưng thật ra chỉ có mình đối mặt với quả bom ấy. Cô hoàn toàn đơn độc và nỗi sợ hãi là một điều rất thực. Nhưng điều quan trọng ở đây mà nhà văn muốn nói tới ngay cả trong những giờ phút vô cùng nguy hiểm khi mạng sống bị đe dọa thì những người lính với một tinh thần chiến đấu vô cùng dũng cảm. Chính những phút giây ấy đã làm con người đẹp đẽ lạ thường. Nó làm nổi bật những phẩm chất tốt đẹp của người lính, lòng quả cảm, tinh thần yêu nước nồng nàn, ý thức trách nhiệm đối với công việc, với đồng đội. Nhà văn đã rất tinh tế khi phát hiện ra rằng ngay trong những giờ phút căng thẳng ấy những người lính nỗi sợ hãi. Một nỗi sợ hãi rất đời thường. Nhưng điều quan trọng là con người đã chế ngự được nỗi sợ hãi ấy. Họ vẫn giữ cho mình những phẩm chất tốt đẹp của người lính, luôn biết đặt lợi ích của quốc gia dân tộc lên trên lợi ích của cá nhân mình, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, yêu nước, anh hùng, kiên cường, dũng cảm.
Ở Phương Định còn tỏa sáng tinh thần đồng đội, đồng chí thiêng liêng, keo sơn, gắn bó, luôn biết yêu thương, quan tâm, chăm sóc lẫn nhau. Với đồng đội, cô yêu thương và gắn bó như chị em. Trong cuộc sống, cô hòa mình trong đời sống chung của người chiến sĩ. Cô vui vẻ hát hò, nói chuyện và trêu đùa cùng hai người đồng đội. Với các chiến sĩ khác, cô cũng hết sức quan tâm. Cô hiểu rõ tính tình của từng người trong đơn vị. Mặc dù chị Thao đã cố che dấu bằng việc bảo cô hát, cô biết tâm trạng lo lắng của Thao khi Nho bị thương. Với đại đội trưởng, chỉ tiếp xúc qua điện thoại nhưng biết rõ từ cách ăn nói đến đặc điểm riêng. Cô quý trọng và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô đã gặp trên tuyến đường Trường Sơn. Trong nhiệm vụ, cô luôn kề vai sát cánh, gắn kết trong nhiệm vụ, cùng sống cùng chết bên cạnh đồng đội của mình. Cô luôn lo lắng và lo sợ nếu mình sơ xuất trong công việc phá bom sẽ khiến cho đồng đội phải hi sinh. Kho Nho bị thương, cô tận tình chăm sóc. Nhìn thấy nho khỏe mạnh lên, vết thương bắt đầu lành lại, cô vô cùng hạnh phúc. Chính đồng đội là nguồn hành phúc lớn lao và duy nhất của cô lúc này.
Hình ảnh nhân vật Phương Định là đại diện sinh động cho tuổi trẻ Việt Nam yêu nước. Lê Minh Khuê đã khắc họa thành công hình ảnh người nữ thanh niên xung phong giàu lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu dũng cảm, sẵn sàng hi sinh mình vì nghĩa lớn. Họ là những cô gái có lí tưởng sống cao đẹp, yêu nước, anh hùng đó là hiện thân cho một thế hệ những người thanh niên Việt Nam yêu nước ngày ấy, là ngọn nguồn sức mạnh của dân tộc ta trong mọi cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù.
Nghệ thuật trần thuật theo ngôi thứ nhất làm cho câu chuyện trở nên chân thật, sống động đến từng chi tiết. Nghệ thuật miêu tả, phân tích tâm lý nhân vật sắc sảo, vốn sống sự am hiểu sâu sắc của tác giả về cuộc sống của những người lính ở chiến trường.
- Kết bài:
Qua nhân vật Phương Định và các cô thanh niên xung phong, Lê Minh Khuê đã có cái nhìn thật đẹp, thật lãng mạn về cuộc sống chiến tranh, về con người trong chiến tranh. Chiến tranh là đau thương mất mát song chiến tranh không thể hủy diệt được vẻ đẹp tâm hồn rất tươi xanh của tuổi trẻ, của con người. Chính từ những nơi gian lao, quyết liệt ta lại thấy ngời sáng vẻ đẹp của tuổi trẻ, của chủ nghĩa anh hùng Cách mạng Việt Nam.
Phân tích truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê
