Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình trong đoạn thơ sau và nhận xét về ý nghĩa nhân đạo được thể hiện:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng vóng xế khuyết chưa tròn.
Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn”.
(Tự tình – Hồ Xuân Hương)
* Gợi ý làm bài:
1. Nội dung:
– Đoạn thơ là lời tự bạch nỗi cô đơn, buồn đau chất chứa của người phụ nữ về duyên phận bẽ bàng.
– Cái tôi nội cảm của nhân vật trữ tình là cái tôi đau xót, tê tái khi cảm nhận thấm thía bi kịch thân phận của chính mình:
“Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng vóng xế khuyết chưa tròn”
– Nữ sĩ tài hoa hơn người, mà cuộc đời oái oăm, trớ trêu chỉ dành cho cay đắng, chua chát: Tình duyên lỡ dở, duyên phận bẽ bàng. Đó cũng là khát vọng muốn bứt phá, nổi loạn để vươn lên:
“Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám,
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn”
– Trong tận cùng nỗi đau và sự phản ứng của Hồ Xuân Hương chính là niềm cháy khát tình yêu và hạnh phúc.
– Ý nghĩa nhân đạo: Tâm sự riêng tư của nữ sĩ cũng là tiếng lòng đồng cảm sâu sắc với nỗi niềm người phụ nữ xưa. Đó là tiếng nói cảm thương và khẳng định khát vọng sống của con người.
– Nghệ thuật: Phép đối nhuần nhuyễn, hình ảnh sống động, từ ngữ tạo hình sắc sảo… rất cá tính
* Tâm trạng chán chường, buồn tủi được thể hiện rõ ở cuối bài thơ:
Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con!
– “Ngán” là chán ngán, là ngán ngẩm khi xuân đi rồi xuân lại lại, tạo hóa đang chơi một vòng quay nhàm chán như chính chuyện tình duyên của con người vậy.Hai từ « lại » trong cụm từ « xuân đi xuân lại lại » nhấn mạnh hơn cảm giác chán chường ấy.
– Nghệ thuật tăng tiến làm cho nghịch cảnh của nhân vật trữ tình càng éo le hơn : mảnh tình – san sẻ – tí – con con. Mảnh tình – vốn đã ít, đã bé, đã không trọn vẹn lại còn phải « san sẻ » thành ra gần như chẳng còn gì (tí con con) nên càng xót xa, tội nghiệp.
