Truyện tiếu lâm là gì?

»» Nội dung bài viết:

Truyện tiếu lâm.

Khái niệm truyện tiếu lâm.

Truyện tiếu lâm là một thể loại truyện cười dân gian. Tiếu lâm trong tiếng Trung Quốc nghĩa là “rừng cười” (còn gọi là tiếu thoại). Truyện tiếu lâm là một lĩnh vực truyện kể dân gian rộng lớn, đa dạng, phức tạp bao gồm những hình thức được gọi bằng những danh từ khác nhau như truyện cười, truyện khôi hài, truyện trào phúng, truyện trạng, giai thoại hài hước…

Trước Cách mạng tháng Tám (1945), tiếu lâm được dùng phổ biến ở nước ta chỉ “toàn bộ truyện cười dân gian” (không kể truyện thanh hay tục). Từ Cách mạng tháng Tám về sau, nó dần dần được thay thế bằng truyện cười dân gian (hay gọi tắt là truyện cười) và khái niệm “tiếu lâm” cũng bị thu hẹp.

Hiện nay danh từ tiếu lâm vẫn đang tồn tại với hai nghĩa chính:

– Nghĩa rộng: đồng nghĩa với truyện cười dân gian.

– Nghĩa hẹp: là bộ phận truyện cười dân gian có mang yếu tố tục (ví dụ: những truyện: Lạy cụ đề ạ, Cái tăm quan huyện, Trời sinh ra thế, Thơm rồi lại thối).

Đặc điểm tiếng cười trong truyện tiếu lâm.

– Tiếng cười trong sinh học mang tính bản năng, vô thức phát ra do phản ứng của cơ thể một cách đơn thuần. Trong khi, tiếng cười tâm lý xã hội biểu thị thái độ, bộc lộ tư tưởng, tình cảm con người. Tiếng cười tâm lý xã hội có hai loại nhỏ: tiếng cười tán thưởng và tiếng cười phê phán.

– Tiếng cười tán thưởng biểu thị niềm vui, sự yêu mến. Tiếng cười phê phán biểu thị sự khinh ghét, sự phủ nhận.

– Tiếng cười phê phán là cái cười trong truyện cười. Cái cười phát ra từ cái đáng cười. Cái đáng cười chứa đựng cái hài hiểu theo nghĩa triết học, nghĩa là có mâu thuẫn bên trong. Ðó là mâu thuẫn giữa cái xấu và cái đẹp, giữa hình tượng và ý niệm, giữa sinh động và máy móc.

Mục đích tiếng cười trong truyện tiếu lâm:

1. Tiếng cười mua vui giải trí: nhằm mục đích giải trí là chủ yếu, song nó cũng có tính chất phê phán nhẹ nhàng những thói xấu của người bình dân, những lầm lẫn, hớ hênh, những tình huống trớ trêu: (Tay ải tay ai, Thấy dễ mà thèm, Ăn vụng gặp nhau…) như các giai thoại về Bác Ba Phi

2. Tiếng cười phê bình giáo dục: phê bình thói hư tật xấu của người chung quanh trong xã hội đương thời: Hội sợ vợ, Áo mới lợn cưới, Sợ quá nói liều…

3. Tiếng cười đả kích: vạch trần cái ác, cái xấu có tính bản chất của giai cấp thống trị, lãnh đạo. Truyện trào phúng đả kích từ vua chúa, quan chức đến địa chủ cường hào, thầy đồ, thầy chùa, thầy pháp, thầy lang, nhà giàu mới, ông bà chủ, xếp… (Quan huyện thanh liêm, Thần bia trả nghĩa, Nó phải bằng hai mày, Nam mô… boong, Thầy đồ liếm mật, Chỉ có một con ma…). Hệ thống truyện trạng (tiêu biểu là truyện Trạng Quỳnh, Truyện ông Ó), Ba Giai Tú Xuất,…