Sanh diệt vô thường
Phật dạy rằng: “Tất cả những gì trong thế gian đã là biến đổi, hư hoại, đều là vô thường”. Nghĩa là vạn vật biến đổi không ngừng, không có khởi đầu cũng không có kết thúc.
Phật cũng dạy rằng: “Nhất thiết duy tâm tạo”. Nghĩa là tất cả đều do tâm mà ra. Sinh, lão, bệnh, tử đều có tính chất như nhau, vật tốt hay xấu, đời người ngắn hay dài là do tâm ta có sự phân biệt. Tất cả đều là vô thường.
Vô thường có nghĩa là không bình thường. Cuộc sống xung quanh ta luôn biến đổi theo quy luật của nó. Tất cả đều phải vận động để tồn tại, không có gì có thể đứng yên cũng không có gì có thể trường tồn mãi mãi. Sự thay đổi về không gian, thời gian hay hình thái là quá trình tồn tại tích cực. Các giai đoạn này được gọi là tứ tướng: thành, trụ, hoại, diệt hay sanh, trụ, dị, diệt.
– Sanh hay là sự tồn tại của mọi sự vật chuyển đến một trạng thái từ hiện tại đến tương lai. Sanh có thể hiểu là khởi đầu của sự sống hay là sự sinh thành của vạn vật.
– Trụ, cũng tồn tại, cái mà tạo nên tất cả sự vật trong thực tế hoặc là trạng thái nhận biết ngay khi một vật xuất hiện từ tương lai trở về hiện tại do ảnh hưởng của sanh. Trụ có thể hiểu là sự trưởng thành của sanh, kéo dài từ lúc khởi sanh cho đến tuổi già.
– Dị là cái gì mà con người kéo dài sự sống trở nên nhợt nhạt của tuổi già, đang có mặt sự hoại diệt. Dị được xem là giai đoạn kết của trụ, lúc mà sự hủy hoại bắt đầu xuất hiện và xâm lấn.
– Diệt là yếu tố cuối cùng đưa đến sự hoại diệt, cái mà phá hoại tất cả sự vật chuyên chở nó đến quá khứ. Diệt đồng nghĩa với sự chấm hết của sự tồn tại bắt đầu quá trình chuyển hóa của vạn vật.
Tứ tướng này tương ứng với bốn tướng Sinh, lão, bệnh, tử.
Có khởi sanh ắt có khởi diệt, đó là quy luật của vạn vật tồn sinh. Sinh chưa hẳn là khởi đầu, diệt chưa hẳn là kết thúc. Diệt của giai đoạn này là sinh của giai đoạn khác. Sự tồn tại cư thế trung trùng biến diễn. Dù là vật vô tình hay hữu tình đều nằm trong quy luật ấy cả, không trừ một thứ chi.
Phàm là đời người, đã biết là vô thường thì nên sống sao cho có ý nghĩa. Bốn tướng sinh, lão, bệnh, tử tuy có phân biệt song đều cùng một lúc tiến diễn. Nếu tính từ sinh đến diệt là một khoảng thời gian hữu hạn thì khởi sinh là khởi diệt. Quá trình sống từng ngày là ta đang đi hết một đoạn thời gian về với sự hủy diệt. Cát bụi, cây cỏ cũng thế.
