Cảm nhận vẻ đẹp hình ảnh cô thanh niên xung phong Phương Định trong truyện Những ngôi sao xa xôi

Cảm nhận vẻ đẹp hình ảnh cô thanh niên xung phong Phương Định trong truyện Những ngôi sao xa xôi.

Mở bài:

Lê Minh Khuê là nữ nhà văn xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, bà đã để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng. Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi được viết năm 1971 là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của bà. Truyện đã khắc họa thành công hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa với một tinh thần dũng cảm, lạc quan yêu đời và giàu tình đồng đội. Tiêu biểu là nhân vật Phương Định.

Thân bài:

Mở đầu tác phẩm là hình ảnh cô thanh niên xung phong Phương Định – một cô gái Hà Nội xinh đẹp có ngoại hình khá. “Tôi là cô gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, cái cổ cao kiêu hãnh như đài hoa loa kèn và đôi mắt được các anh chiến sĩ khen là “có ánh nhìn sao mà xa xăm…” Chính vì vẻ đẹp đó mà cô rất được các anh pháo thủ để ý, dù rất gần nhau và ngày nào cũng gặp nhưng các anh vẫn cứ viết thư sang. Điều này khiến cô rất tự hào. Từng học một trường phổ thông ở Hà Nội, có lẽ Phương Định không khó khăn lắm khi tìm cho mình một vị trí trên giảng đường Đại học và cô sẽ có một tương lai xán lạn… Thế nhưng cô đã gác lại tất cả ước mơ hoài bão của mình để đi theo tiếng gọi của Tổ quốc mà như Bác Hồ đã từng nói “Dù hi sinh tất cả cũng phải đốt cháy dãy Trường Sơn, cũng phải thống nhất đất nước”.

Lòng yêu nước đã khiến cô hi sinh cả tuổi trẻ, tương lai của mình cho Tổ quốc. Bước chân vào chiến trường, hành trang duy nhất Phương Định mang theo là những kỉ niệm về những ngày tháng hồn nhiên của thời thiếu nữ bên gia đình trong “một căn nhà nhỏ” để rồi cô chợt nhớ nhà, nhớ mẹ,“nhớ những ngôi sao to trên bầu trời thành phố”, nhớ “cái vòm tròn nhà hát” hoặc “bà bán kem…”. Phải chăng chính những kỉ niệm hồn nhiên, trong sáng của thời thiếu nữ nơi quê nhà thân thương ấy đó làm dịu mát lòng cô ngay giữa chiến trường bom đạn ác liệt?

Vào chiến trường, Phương Định trở thành một con người dũng cảm, sẵn sàng hi sinh, không quản khó khăn, gian khổ hiểm nguy. Cô kể “chúng tôi có ba người ở dưới một cái hang dưới chân cao điểm…việc chúng tôi là ngồi đây khi có tiếng bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom”. Công việc đầy gian khổ, nguy hiểm như thế nhưng lại được cô nói ra một cách gọn gàng, khô khốc, tĩnh nhẹ như không, hơn thế cô lại cho công việc của mình như một cái thú, cô nói “có ở nơi nào như thế này không, đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ĩ xa dần. Thần kinh căng như chảo, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp chung quanh có nhiều quả bom chưa nổ, có thể nổ bây giờ, có thể nổ chốc nữa”. Ngày nào các cô cũng đối mặt với thần chết nhiều năm lần, ít ba lần nhưng có hề chi, đó là chuyện thường. Cũng có lúc các cô nghi đến cái chết nhưng là cái chết mờ nhạt.

Phải chăng, khi vào chiến trường Phương Định đã sẵn sàng đón nhận cái chết nhưng đó là cái chết vì sự hoà bình và thống nhất đất nước? Cũng như bao cô gái thanh niên xung phong khác, ở Phương Định nổi bật lên tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh vượt lên mọi hiểm nguy. Điều đó được thể hiện cụ thể qua một lần phá bom trên cao điểm ở Trường Sơn.

Sau những đợt thả bom của giặc, Phương Định cùng đồng đội chạy lên cao điểm để làm nhiệm vụ, nơi vẫn còn có những quả bom chưa nổ. Không gian lúc đó vắng lặng đến phát sợ. Lúc đến gần quả bom: Trong không khí căng thẳng và vắng lặng đến rợn người, nhưng rồi một cảm giác bỗng đến với cô làm cô không sợ nữa : “tôi đến gần quả bom. Cảm thấy ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới”. Lòng dũng cảm của cô như được kích thích bởi sự tự trọng.

Và khi đã ở bên quả bom, kề sát với cái chết có thể đến tức khắc, từng cảm giác của cô như cũng trở nên sắc nhọn hơn và căng như dây đàn: “thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người cứa vào da thịt tôi, tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí ! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành”. Thần chết nằm chực ở đó chờ phút ra tay. Cô phải nhanh hơn, mạnh hơn nó, không được phép chậm trễ một giây.

Cách miêu tả của tác giả vừa chân thật, vừa tỉ mỉ khiến cho người đọc có cảm giác như người trong cuộc và có thể cảm nhận được âm thanh của hai vật bằng sắt chạm vào nhau rồi lại cảm thấy rùng mình như Phương Định, càng thấy rõ hơn sự bình tĩnh, gan dạ của cô. Những lúc đối mặt với quả bom sắt lạnh lùng, cô cũng có nghĩ đến cái chết. “Nhưng một cái chết rất mờ nhạt, không cụ thể”.

Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom. Thật đáng sợ cái công việc chọc giận Thần Chết đó. Ai dám chắc là quả bom sẽ không nổ ngay bây giờ, lúc Phương định đang lúi húi đào đào, bới bới ấy. Thế mà cô vẫn không run tay, vẫn tiếp tục cái công việc đáng sợ : “tôi cẩn thận bỏ gói thuốc mình xuống cái lỗ đã đào, châm ngòi. Tôi khoả đất rồi chạy lại chỗ ẩn nấp của mình : liệu mìn có nổ, bom có nổ không ? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai. Nhưng quả bom nổ. Một thứ tiếng kì quái đến váng óc. Ngực tôi nhói, mắt cay mãi mới mở ra được. Mùi thuốc bom buồn nôn. Ba tiếng nổ nữa tiếp theo. Đất rơi lộp bộp, tan đi âm thanh trong những bụi cây. Mảnh bom xé không khí, lao và rít vô hình trên đầu. Bốn quả bom đã nổ. Thắng rồi ! Nhưng một đồng đội đã bị bom vùi ! Máu túa ra từ cánh tay Nho, túa ra, ngấm vào đất. Da xanh, mắt nhắm nghiền, quần áo đầy bụi… “.

Nhưng không ai được khóc trong giờ phút rất cần sự cứng cỏi của mỗi người. Cái công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim ấy không chỉ đến một lần trong đời mà đến hàng ngày : “Quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể”. Cảm xúc và suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm yêu mến và sự kính phục. Một cô nữ sinh nhỏ bé, hồn nhiên, giàu mơ mộng và nhạy cảm mà cũng thật anh hùng, thật xứng đáng với những kì tích khắc nghi trên những tuyến đường Trường Sơn bi tráng. Một ngày trong những năm tháng Trường Sơn của cô là như vậy. Những trang lịch sử Trường Sơn không thể quên ghi một ngày như thế. Một cô gái như muôn ngàn cô gái khác trên tuyến đường Trường Sơn, đang hàng giờ dệt nên những kì tích cho Tổ quốc thân thương: Những con đường bằng phẳng để các chuyến xe vượt Trường Sơn tiến vào Nam .

Phải là người trong cuộc, hiểu về công việc và hoàn cảnh của các cô gái trinh sát mặt đường mới có thể miêu tả một cách sinh động và cụ thể đến thế. Có được chứng kiến cảnh phá bom mới thấy hết được nỗi gian lao, vất vả và tinh thần dũng cảm của các cô. Dù chỉ là một đoạn văn ngắn miêu tả cảnh phá bom nhưng đã làm toát lên vẽ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng thế kỉ XX. Họ là những con người làm nên lịch sử như nhà thơ Tố Hữu đã viết:

“Trường Sơn Đông nắng Tây mưa
Ai chưa đến đó như chưa hiểu mình”

Công việc là thế nhưng Phương Định lại rất tự hào về mình: “Những người đẹp nhất, thông minh nhất, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc đồng phục và có ngôi sao trên mũ”.

Công việc bận rộn vất vả hiểm nguy là thế nhưng Phương Định và các đồng đội của mình luôn sống yêu đời và lạc quan, đoàn kết gắn bó yêu thương nhau. Chị Thao tuy không biết hát nhưng lại có đến ba quyển sổ chép bài hát, chị cũng rất thích thêu thùa, may vá còn Phương Định thì thích hát và mơ mộng. Cô đem cả lòng say mê hát của mình vào chiến trường ác liệt. Cô thích ca hát những hành khúc bộ đội, thích hát dân ca quan họ…chắc là giọng hát của cô phải hay lắm thì chị Thao mới mê đến thế. Phương Định còn có thể tự chế ra bài hát mà đến cô cũng bật cười.

Một điều bạn đọc rất ít chú ý đó là các cô ai cũng rất thích làm đẹp. Phương Định thì có đôi bím tóc dày đẹp, chị Thao thích tỉa lông mày và chiếc áo lót nào cũng thêu, Nho thì lại thích thêu thùa… Các cô vẫn vui đùa vẫn say mê đọc thư của những người lính trẻ. Phải chăng chính tinh thần lạc quan, yêu đời đã giúp các cô sống thật đẹp, thật vui ngay cả nơi hiểm nguy nhất – trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa? Thế mới biết cuộc sống của các cô không chỉ có chết chóc, không chỉ có đạn bom mà còn vang lên tiếng hát, nụ cười. Tiếng hát ấy, nụ cười ấy đã xoá tan mọi tiếng gầm rú của máy bay và bom đạn quân thù.

Ở Phương Định, ta còn thấy thường trực một tình cảm đồng đội, đồng chí nồng ấm. Cô luôn yêu thương trìu mến và quan tâm đến đồng đội. Cô lo lắng cho chị Thao lên cao điểm chưa về đến nỗi “nói như gắt vào máy” khi đại đội trưởng hỏi tình hình. Cô vỗ về và chăm sóc cho Nho tận tình như một cô y tá khi Nho bị thương lúc phá bom: “moi đất, bế Nho đặt lên đùi mình”, “rửa cho Nho bằng nước đun sôi trên bếp than”, “tiêm cho Nho” rồi “pha sữa trong cái ca sắt”. Sự chăm sóc tận tình của Định đã giúp Nho khỏe lại nhanh chóng.

Ba cô gái thanh niên xung phong tuy với tính cách khác nhau nhưng họ yêu thương nhau và đối xử với nhau như chị em ruột thịt. Cô còn dành tình cảm trân trọng, yêu mến của mình cho những người chiến sĩ đang trực tiếp cầm súng chiến đấu trên chiến trường. Trong suy nghĩ của cô, “những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ.” Tình đồng đội, đồng chí của Phương Định thật thiêng liêng, cao cả và đáng quý. Chính điều đó đã tiếp thêm sức mạnh cho cô để cô làm tốt nhiệm vụ của mình. Có được trang viết này cũng một phần xuất phát từ tâm hồn giàu tình cảm của cây bút Lê Minh Khuê.

Lần phá bom, Nho bị thương Phương Định và chị Thao lo cuống cuồng. Các cô đã chăm sóc Nho rất ân cần và chu đáo, dù rất thương đồng đội nhưng không ai rơi nước mắt. “rơi nước mắt những lúc này xem như một sự tự nhục mạ”. Chính sức mạnh của tình đoàn kết đã giúp các cô vượt lên mọi hoàn cảnh, vượt lên chính mình.

Cơn mưa đá của cuối truyện như một dụng ý nghệ thuật, cơn mưa ấy đó làm dịu cả bầu không khí ngột ngạt ở bên ngoài hang và cũng làm dịu mát tâm hồn ba côn gái sau những căng thẳng của một trận chiến đấu, nó đánh thức dậy sự hồn nhiên, vô tư của tuổi trẻ và gợi về những kỷ niệm tuổi thơ với những trận mưa nơi thành phố quê hương. Đến đây thì người đọc cảm nhận được trọn vẹn vẻ đẹp của Những ngụi sao xa xôi – vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng và tâm hồn trong sáng của những cô gái thanh niên xung phong ở nơi trọng điểm ác liệt trên đường Trường Sơn, cũng là tiêu biểu cho vẻ đẹp của cả thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ

Đọc “những ngôi sao xa xôi”, người đọc lại nghĩ đến những cô gái mở đường trong thơ Phạm Tiến Duật hay thơ của Lâm Thị Mỹ Dạ và gần gũi nhất là những cô gái Đồng Lộc hay Truông Bồn ngày nào. Cái tên Đồng lộc, Truông Bồn đã trở thành một địa danh lịch sử, một chứng tích cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thế kỉ XX. Thật cảm động biết bao khi các chị đã hi sinh cả tuổi trẻ của mình chi đất nước. Đó là những con người “khi Tổ quốc cần họ biết sống xa nhau” như lời thơ của Nguyễn Mĩ từng viết.

Kết bài:

Bằng cách sử dụng ngôi kể thứ nhất, miêu tả tâm lí nhân vật sâu sắc, sử dụng ngôn ngữ, giọng điệu phù hợp… qua hình ảnh cô thanh niên xung phong Phương Định, nhà văn Lê Minh khuê đã cho người đọc hiểu một cách sâu sắc về cuộc sống và chiến đấu của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn máu lửa trong những năm kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Trường Sơn là nơi thử thách ý chí, khí phách con người Việt Nam. Chính những con người như Phương Định, Thao, Nho đã xướng nên bài ca tuyệt đẹp của “những bông hoa trên tuyến lửa” anh hùng. Giữa sự ác liệt của chiến tranh, vẻ đẹp của họ vẫn tỏa sáng. Sức trẻ, lòng yêu nước, khát vọng hòa bình đã tạo nên sức mạnh cho cuộc kháng chiến gian khổ mà anh hùng. Họ vốn chỉ là những con người rất đỗi bình thường nhưng đã góp phần tạo nên những kì tích anh hùng cho dân tộc như Tố Hữu đã từng viết:

“Xẻ doc Trường Sơn đi cứu nước
Mà long phơi phới dậy tương lai”.