Cảm nhận bài thơ Ngậm ngùi của Huy Cận
Huy Cận bắt đầu nhận ra buổi chiều trong ánh nhìn thật riêng nhất, mang đầy tính hiện thực, chân dung của thiên nhiên được lồng vào cảm xúc con người. Hình ảnh trong trạng thái khép mình trước dòng trôi chảy của thời gian. Ánh chiều nghiêng nghiêng như chia đôi trên bãi. Vườn hoa cũng xếp mình chuẩn bị cho sụ nghỉ ngơi cuối ngày. Và rõ ràng hơn, con nhện bắt dầu giăng tơ buồn vươn khắp lối. Tất cả đã sẵn sàng bước vào đêm. Thiên nhiên từng bước chuyển mình chậm rãi.
Cái hay của Huy Cận đã hòa nhập mình cùng với thiên nhiên đồng cảm với nhau trong cái ưu trầm, sâu kín của đời, cất lên tiếng nhỏ nhẹ với nỗi buồn như thế:
“Em ơi hãy ngủ anh hầu quạt đây.”
Câu thơ chứa đầy nghịch lí. Trời vừa chiều, đêm chưa đến mà sao lại mời cô gái đi ngủ. Mà lam sao có thể ngủ vào lúc này được chứ khi những công việc của chiều hôm chưa xong xuôi, gọn gàng. Hay đây là một giấc mộng mà chàng trai ngộ nhận trong mơ đang nói vu vơ những lời vô nghĩa. Nhưng không phải vậy. Hãy xem cảnh chiều được miêu tả, nắng chậm rãi đi, vườn cây khép lá, con nhện giăng tơ. Đó là khoảng thời gian của chờ đợi. Chàng trai đã chờ đợi quá lâu cho nên khi chiều sắp tàn chàng muốn mau đến để cùng tâm sự tỏ bày đấy thôi. Anh đến hầu quạt chỉ là cái cớ, muốn được gần gũi mới là lí do:
“Lòng anh mở với quạt này;
Trăm con chim mộng về bay đầu giường.
Ngủ đi em, mộng bình thường!
Ru em sẵn tiếng thùy dương mấy bờ…”
Lòng anh cũng rộng mở trong giấc em mơ. Anh luôn ở cạnh để trông em ngủ. Ru em có gió của quạt, có giấc mộng yên bình, có tiếng gió của hàng dương xào xạc. lòng anh là trăm con chim một về ru em giấc ngủ say. Những con chim mộng đến từ thiên đường của ánh sáng.
Câu thơ dội lên như khát vọng đang cuộn trào trong lòng chàng trai trẻ. Lời ru ngọt ngào tựa gió cuốn mây bay, muôn hoa khoe sắc, ong bướm rập rờn. Gió từ tay quạt như gió từ trăm phương đổ tới mát lành, hiền dịu. Hãy ngủ đi em và mơ giấc mơ bình thường. Bởi có anh đang kề cận, đang ở rất gần em. Không có bão tố nào có thể làm em sợ hãi. Không có ai có thể làm phiền em lúc này. Câu thơ vang vọng như tiếng lòng đang run, như lời cuối ly biệt:
“Cây dài bóng xế ngẩn ngơ…
– Hồn em đã chín mấy mùa thương đau?
Tay anh em hãy tựa đầu,
Cho anh nghe nặng trái sầu rụng rơi…”
Có lẽ đó là một lời tự cảm, ru em cũng là ru chính mình. Câu thê trĩu nặng ưu tư, buồn bã đến nao lòng. Huy Cận ngậm ngùi nhìn dòng đời trôi, đau khổ, tuyệt vọng muốn đem gửi tất cả vào trong giấc mộng, muốn mang đến cho em tất cả những gì tốt đẹp nhất trên cõi đời này. Và khi trong cuộc sống thực ta không thể làm được điều đó thì trong giấc mộng ông muốn hiến dâng đến tận cùng. Tay anh là nơi tin cậy để em tựa đầu êm giấc ngủ. Từ mái đầu ấy anh có thể cảm nhận được nỗi sầu trĩu nặng trong trái tim em mà sót thương, đồng cảm.
Lời thơ nhẹ nhàng, êm ái như không có chuyện gì nhưng ẩn chứ một niềm đau thầm kín. Thực và mơ, tỉnh và mộng cứ đan cài hòa làm người đọc thêm bối rối. Có lẽ chính nhà thơ cũng không thể biết được đó là mơ hay là thực nữa. Lớp lớp ngôn từ cứ thế mà xô đẩy tới, tràn trào trong cơn mộng mị đến câu cuối cùng thực sự rơi vào thinh không. Cuối cùng là giọt nước mắt.
Xuân Diệu từng nhận xét về Huy Cận: “Thơ ông như nụ mùa xuân, như trái mùa hè, gói gắm lại, nhưng đầy căng nhựa thơm và mật ngọt. Ông không làm mê ta bằng màu sắc và âm điệu; ông có một sức quyến rũ lạ lùng hơn, khó hiểu hơn: là mùi thơm. Thơ ông phô bày một cái gì thầm kín, rạo rực; thơ ông không phải là rượu đã rót vào chén, thơ ông là men đương lên; thơ ông không phải hoa sẵn trên cành, thơ ông là dòng nhựa đương chuyển. Ông cảm nghe sức sống, cái nao nức của cảnh vật, cái tình ý của thiên nhiên”. Điều đó thật đúng với bài thơ này.
