Mã Giám Sinh mua Kiều
(trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
Nội dung.
Gần miền có một mụ nào,
Đưa người viễn khách[1] tìm vào vấn danh[2].
Hỏi tên, rằng: “Mã Giám Sinh[3]”,
Hỏi quê, rằng: “Huyện Lâm Thanh cũng gần”.
Quá niên trạc ngoại tứ tuần[4],
Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao.
Trước thầy sau tớ lao xao,
Nhà băng đưa mối rước vào lầu trang.
Ghế trên ngồi tót sỗ sàng,
Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra…
Nỗi mình nên tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
Ngại ngùng dợn gió[5] e sương,
Ngừng[6] hoa bóng thẹn trông gương mặt dày.
Mối càng vén tóc bắt tay,
Nét buồn như cúc điệu gầy như mai[7].
Đắn đo cân sức cân tài,
Ép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ[8].
Mặn nồng một vẻ một ưa,
Bằng lòng khách mới tuỳ cơ dặt dìu.
Rằng: “Mua ngọc đến Lam Kiều[9],
Sính nghi[10] xin dạy bao nhiêu cho tường?”
Mối rằng: “Giá đáng nghìn vàng,
Dớp nhà[11] nhờ lượng người thương dám nài!”
Cò kè bớt một thêm hai,
Giờ lâu ngã giá vâng[12] ngoài bốn trăm.
[1] Viễn khách: khách ở xa đến.
Chú thích.
[2] Vấn danh: trong tục lệ hôn nhân ngày xưa, khi hai họ đã ưng thuận thì nhà trai phải tiến hành một loạt nghi lễ cho đến khi làm lễ cưới. Một trong những lễ ấy là vấn danh, tức lễ ăn hỏi (vấn danh là hỏi tên). Trong lễ ăn hỏi, nhà gái phải cho biết rõ tên tuổi người con gái. Đây dùng với nghĩa rộng là hỏi xin cưới.
[3] Mã Giám Sinh: Giám Sinh họ Mã. Giám sinh là tên gọi học trò ở Quốc tử giám, trường lớn ở kinh đô thời xưa. Giám sinh cũng có khi chỉ chức giám sinh người ta mua của triều đình.
[4] Tứ tuần: bốn mươi tuổi. Ý câu thơ: người đã đứng tuổi, ngoài bốn mươi.
[5] Dợn gió: có cảm giác ngại gió, sợ gió.
[6] Ngừng (tiếng cổ): nhìn, ngắm.
[7] Hai hình ảnh dùng để tả người phụ nữ đẹp lúc buồn rầu.
[8] Ép cung cầm nguyệt: ép gảy đàn; thử bài quạt thơ: thử tài làm thơ của Kiều khi yêu cầu nàng đề thơ trên quạt.
[9] Mua ngọc đến Lam Kiều: Lam Kiều là tên một cái cầu ở huyện Lam Điền, tỉnh Thiểm Tây, Trung Quốc. Huyện Lam Điền là nơi sản xuất ngọc quý. Câu này ý nói: đến đây cốt để mua được người đẹp.
[10] Sính nghi: đồ dẫn cưới. Theo tục lệ cũ, nhà gái buộc nhà trai phải đưa nhiều đồ lễ đến mới cho cưới, đồ lễ ấy gọi là đồ dẫn cưới.
[11] Dớp nhà: nhà gặp vận đen, nhà đang mắc gian truân.
[12] Chữ này, Đào Duy Anh trong quyển Từ điển truyện Kiều (in lần thứ hai năm 1989) ở phần mục từ và phần văn bản đều là in là vâng. Phần lớn các bản Kiều Nôm và các bản quốc ngữ cũng chép là vâng. Tuy nhiên, cũng có bản chép là vàng.
Đoạn trích nằm ở đầu phần thứ hai (Gia biến và lưu lạc). sau khi gia đình Kiều bị vu oan, Kiều quyết định bán mình để lấy tiền cứu cha và gia đình khỏi tai hoạ. Đoạn này nói về việc Mã Giám Sinh đến mua Kiều.
(Lưu ý: Sự việc ở đây xảy ra trước việc Kiều bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích, nhưng vì là bài tự học có hướng dẫn nên người biên soạn đặt sau)
LUYỆN TẬP.
Câu 1: Phân tích những nét về ngoại hình, tính cách để làm nổi bật bản chất xấu xa của Mã Giám Sinh.
Câu 2: Cảm nhận của em về hình ảnh Thúy Kiều.
Câu 3: Tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du qua đoạn trích.
* Soạn bài:
Mã Giám Sinh mua Kiều
(trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
Câu 1:
– Ngoại hình: Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao
– Cử chỉ, hành động, cách nói năng: Ghế trên ngồi tót sỗ sàng; Đắn đo cân sắc cân tài, ép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ; Cò kè bớt một thêm hai,…
– Tính cách: thể hiện bản chất con buôn, bất nhân, xem con người chỉ như một món hàng hoá có thể mua bán, thậm chí cò kè bớt xén; giả dối từ việc giới thiệu lí lịch cho đến trình bày mục đích mua Kiều: “Rằng: “Mua ngọc đến Lam Kiều – Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường?”…
Câu 2:
Thuý Kiều ở vào tình cảnh tội nghiệp, phải bán mình, chấp nhận hi sinh tình duyên với chàng Kim:
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng.
– Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng, Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai. Đó là nỗi đau đớn đến tột cùng. Từ một cô gái khuê các, sống trong cảnh “trướng gấm màn che” bỗng dưng nàng bị ném vào cuộc đời ô trọc, bầm dập.
– Trong lòng nàng lúc bấy giờ đang ngổn ngang trăm mối tơ vò: tình duyên đứt đoạn, cha và em bị đánh đập, cửa nhà tan nát thế nhưng nàng phải đánh đàn, phải làm thơ để cho Mã Giám Sinh vừa lòng, trong lòng thì lại chất chứa lo lắng vì số phận sắp tới của mình.
Câu 3:
Đoạn trích thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc của Nguyễn Du:
– Tấm lòng cảm thương, xót xa trước thân phận nhỏ nhoi của con người, giá trị con người bị chà đạp;
– Vạch trần thực trạng xã hội đen tối, thế lực và đồng tiền lộng hành; Gián tiếp lên án thế lực phong kiến đã đẩy con người vào tình cảnh đau đớn, lên án thế lực đồng tiền bất nhân;
– Bày tỏ thái độ căm phẫn, khinh bỉ trước bọn buôn người giả dối, bất nhân.
Cảm nhận hình ảnh nhân vật Thúy Kiều qua đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều
