Nghĩ về thơ, Thanh Thảo tâm sự: “Kỳ lạ, là thơ. Lúc ta cất công tìm nó, thì nó chạy đi đâu, còn lúc tình cờ, ta chợt nghe trong mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào ai, không rõ bắt đầu, không định kết thúc”.
Bằng những hiểu biết về các tác phẩm thơ anh/chị hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.
1. Giải thích:
– “Lúc cất công tìm nó thì nó chạy đi đâu”: Lúc người nghệ sĩ gò câu ép chữ, gượng mình viết thơ. Cảm xúc không chân thật, sản phẩm viết ra chỉ là một sáng tác mang tính hô hào, cổ động, đó chỉ là sản phẩm mang hình thức thơ, thiếu cảm xúc hoặc cảm xúc nhạt nhẽo, vô vị, người ta đọc rồi quên ngay. Đó là những xác chữ không hồn nằm thẳng đơ trên trang giấy. Thơ không phải là sự ghi chép, lắp ghép câu chữ, dụng công sáng tác.
– “Lúc tình cờ, ta chợt nghe trong lòng mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào, không rõ bắt đầu, không rõ kết thúc”: Thơ đến bất chợt trong giây phút, thôi thúc người nghệ sĩ cầm bút viết, viết như một sự hối thúc mà không biết đã bắt đầu như thế nào, kết thúc ra sao, cảm xúc dào dạt thăng hoa. Đó là những khoảnh khắc xuất thần của nhà thơ tạo nên những sáng tác
→ Khẳng định bản chất của ca, thơ bắt nguồn từ cảm xúc. “Thiếu tình cảm thì có thể trở thành người thợ làm những câu có vần chứ không làm được nhà thơ” (nhà thơ Cuba. Jose Martin)
2. Lí giải ý kiến:
a. Nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng là sản phẩm của cảm xúc.
– “Tình cảm là sợi dọc của văn. Còn lời văn là sợi ngang của tư tưởng. Cái sợi dọc có ngay thẳng thì cái sợi ngang mới kết thành được. (Lưu Hiệp trong “Văn tâm điêu long”)
– “Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói của tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư” (Lê Ngọc Trà)
– L.Tôn x tôi: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình yêu con người và ước mơ cháy bỏng vì một xã hội công bằng, bình đẳng bác ái”.
→ Tình cảm, cảm xúc làm cho nghệ thuật thăng hoa và có sức sống mãnh liệt.
b. Tình cảm, cảm xúc giữ một vị trí trọng yếu trong cảm hứng của người làm thơ.
– Từ muôn xưa Việt Nam đã dùng thơ ca để nói lên những nỗi vui, buồn, mừng giận, âu lo, ước mong thầm kín trong lòng mình.
+ Ngô Thì Nhậm “Tình cảm dồi dào thì thơ nảy sinh”.
+ Eliot: “Thơ là một lối thoát của cảm xúc”.
– Tình cảm đó còn lúc tình cờ, ta chợt nghe trong mình một tiếng nói, cứ như ai mượn ta hay nhập vào ai, không rõ bắt đầu, không định kết thúc. Cảm xúc trong thơ đến bất chợt tình cờ, không có ý sắp đặt, bởi cội nguồn của thơ ca là cảm xúc dồi dào mãnh liệt của tâm hồn nhà thơ khi va chạm với cuộc đời
– Nhưng những cảm xúc bất chợt đó không phải là những tình cảm dễ dãi mang tính bản năng mà là tình cảm được lắng đọng qua cảm xúc thẩm mĩ. Đó là những phút lóe sáng khi tâm hồn nghệ sĩ đạt đến độ chín nhất “thơ là sự chín đỏ trong cảm xúc” (vận dụng kiến thức lí luận về thơ ca)
– Những cảm xúc bất chợt đến đã toát lên tư tưởng sâu sắc, mới mẻ. Thơ không chấp nhận những triết lý khô khan, giáo điều. Chính giây phút thăng hoa nhà thơ viết được những vần thơ có ý nghĩa, kết đọng ở bề sâu. Qua mỗi vần thơ ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ và những tư tưởng nhân văn tiến bộ hướng đến giá trị Chân – Thiện – Mĩ.
– Tiếng lòng thổn thức của nhà thơ phải được thể hiện qua thủ pháp nghệ thuật đa dạng phong phú “Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ”. Thế giới nghệ thuật đó luôn ẩn chứa cá tính sáng tạo, độc đáo của người nghệ sĩ.
3. Chứng minh ý kiến.
– Học sinh có thể vận dụng những hiểu biết của mình để làm sáng tỏ vấn đề:
+ Thơ Nguyễn Du hoặc Hồ Xuân Hương
+ “Đây thôn Vĩ Dạ”: Là sự thăng hoa của cảm xúc sau bao tháng ngày ấp ủ tình cảm với thôn Vĩ với người con gái xứ Huế. Khi nhận bức bưu thiếp của Hoàng Cúc, trái tim nghệ sĩ đã trào dâng cảm xúc mãnh liệt viết nên “Đây thôn vĩ Dạ”.
+ “Bên kia sông Đuống” của Hoàng Cầm.
+ “Tràng giang” của Huy Cận.
4. Đánh giá, Mở rộng.
– Nhận xét của Thanh Thảo đã đề cao vai trò của cảm xúc. Để có được những cảm xúc bất chợt đến và tạo nên sáng tác chứa đựng những tư tưởng cao đẹp người nghệ sĩ phải sống trọn vẹn từng khoảnh khắc với cuộc đời.
– Không có tài năng nghệ thuật đủ chín, câu chữ, tứ thơ non nớt, hình ảnh nhạt nhòa thì dù có trái tim có căng tràn nhựa sống, cảm xúc tuôn trào cũng không thể có thơ.
– Thái độ tiếp nhận của người đọc.
