Soạn bài: “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu” của Nguyễn Ái Quốc
Nói đến Phan Bội Châu là nói đến anh hùng cứu nước rất dũng khí, một tấm lòng sáng ngời, nhân cách thanh cao. Khi đi tìm đường cứu nước, cụ bị bắt từ TQ giải về nước, xử tù chung thân. Với phong trào nhân dân cả nước đấu tranh đòi thả PBC. Va-ren là Đảng viên Đảng xã hội Pháp trước ngày sang Đông Dương nhận chức tuyên bố sẽ quan tâm đến vụ PBC và ngay lập tức Nguyễn Ái Quốc viết tác phẩm này. Để thấy rõ bản chất của Va-ren và hiểu thêm về Phan Bội Châu
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả, tác phẩm:
Nguyễn Ai Quốc là tên của chủ tịch Hồ Chí Minh trên đất Pháp 1922-1925, bút danh NAQ gắn kiền với tờ báo “Người cùng khổ” và nhiểu tác phẩm xuất sắc khác trong đó có “Những trò …lịch sử.
Đọc: Giọng rõ ràng, mạch lạc, chậm rãi và sâu lắng; …
Tóm tắt:
2. Tác giả, tác phẩm, cách đọc văn bản
Trình bày những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
Nguyễn Ai Quốc là tên của chủ tịch Hồ Chí Minh trên đất Pháp 1922-1925, bút danh NAQ gắn kiền với tờ báo “Người cùng khổ” và nhiểu tác phẩm xuất sắc khác trong đó có “Những trò lố hay là Va-ren và PBC” viết năm 1925 ra đời từ một hiện tượng lịch sử.
Hãy tóm tắt nội dung của tác phẩm?
– Kể theo chặng đường đi của Va-ren.. Va-Ren chuẩn bị sang Đông Dương nhận chức toàn quyền với lời hứa “nửa chính thức sẽ chăm sóc vụ PBC”.
– Cuộc gặp gỡ giữa PBC và Va-ren tại nhà tù Cửa Lò – Hà Nội.
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:
1. Ý nghĩa nhan đề:
Đây là tác phẩm ghi chép sự thật hay tưởng tượng hư cấu?
– Đây là truyện ngắn, hình thức có vẻ như bài kí sự nhưng thực tế là câu chuyện hư cấu. Vì truyện được viết khi Va-ren sang Đông Dương nhận chức và thực tế khi sang Đông Dương cũng không có chuyện gặp Phan Bội Châu ở Hà Nội.
Hãy giả thích cụm từ “Những trò lố”?
– Có nghĩa là những trò hề nhảm nhí, tồi tệ, kịch cõm mà người làm trò càng diễn càng bộc lộ sự vô duyên và lố bịch, tức cười.
Nhan đề truyện có tác dụng gì?
– Hé trước với người đọc rằng trò cuối cùng và hấp dẫn mà Va-Ren kiêm tới mấy vai diễn: biên dịch, đạo diễn, kép chính. Đoạn trích học cũng là trò lố cuối cùng.
Vậy mục đích của tác phẩm này là gì?
– Vạch rõ chủ trương bịp bọm của nhà cầm quyền Pháp bộ mặt xảo trá, phản động của toàn quyền Va-Ren.
– Góp một tiếng nói vào phong trào đấu tranh đòi thả chiến sĩ cách mạng lừng danh Phan Bội Châu bị kết án tù chung thân.
– Ngợi ca nhà yêu nước, nhà cách mạng, vị anh hùng của dân tộc Phan Bội Châu.
2. Nhân vật Toàn quyền Va-Ren.
Đoạn văn này miêu tả nhân vật nào?
– Nhân vật toàn quyền Va-ren.
Va-ren hứa gì về vụ PBC? Thực chất lời hứa đó là gì?
– Hứa sẽ chăm sóc vụ PBC nhưng đó là lời hứa dối trá, hứa để vuốt ve, để trấn an Việt Nam đang đòi thả PBC.
Trong 4 tuần lễ, khi toàn quyền Va-ren trên đường sang Đông Dương nhận chức thì cụ PBC ở đâu?
– Màn kịch của tác giả xếp đặt để Va-ren cố tình kéo dài cuộc hành trình kéo dài đến 4 tuần lễ. Tất nhiên trong thời gian cụ PBC vẫn phải ở trong tù.
Việc Va-ren hứa nửa chính sẽ chăm sóc vụ PBC có ý nghĩa gì?
– Tính hài hước toát ra chi tiết này, hứa nhưng chỉ hứa một nửa, nghĩa là vẫn có thể thay đổi lời hứa. Y hứa vì sự ép buộc của dư luận ở Pháp cũng như ở Đông Dương và đây cũng tạo uy tín chính trị bản thân à Là thủ đoạn xảo trá – tính chất cơ hội của Y được bộc lộ.
– Sự hài hước tăng lên nhưng thái độ châm biếm vẫn còn kín khi tác giả thuyết bình luận: “Giả thử cứ cho rằng … làm sao” Sgk/89 nghĩa là các toàn quyền Pháp chuyên nuốt lời hứa. Điều này chứng minh ở Toàn quyền An-bexa-xô đương nhiệm. Nhưng màn kịch được căn hơn khi tác giả để Va-ren kéo dài chuyến đi mất 4 tuần. Cố tình kéo dài thời gian để muốn chính quyền Pháp ĐD xử tử PBC trước khi Va-ren sang nhận chức.
– Va-ren tự mình gây ra trò lố trước khi dư luận rộng rãi ở Pháp để kiếm thêm tình cảm và uy tín trước khi sang ĐD nhận chức.
– Bằng nghệ thuật tương phản, đối lập và qua lời lẽ ngôn ngữ, tác giả đã khắc hoạ Va-ren là viên Toàn quyền, là kẻ bất lương tìm mọi cách vuốt ve dụ dỗ lừa bịp nhà cách mạng PBC một cách trắng trợn, trơ trẽn và lố bịch.
3. Hình tượng nhân vật Phan Bội Châu:
Đọc “Nhưng chúng ta … không hiểu PBC” Sgk/90,91.
Trong đoạn văn có hai nhân vật được xây dựng theo quan hệ tương phản, đối lập như thế nào?
– Một là kẻ thống trị bất lương còn một là nhà cách mạng vĩ đại nhưng thất bại và bị đàn áp.
Số lượng từ và hình thưc ngôn ngữ mà tác giả sử dụng trong việc khắc họa tính cách nhân vật như thế nào?.
– Tác giả đã dành một số lượng từ khá lớn, hình thức ngôn ngữ trần thuật để khắc họa tính cách Va-ren. Còn Phan Bội Châu là dung sự im lặng làm phương thức đối lập. Đây là một bút pháp, một cách viết vừa tả vừa gợi rất thâm thuý, sinh động, lí thú châm biếm sâu sắc.
Lời lẽ của Va-ren khi gặp cụ Phan Bội Châu mang hình thức ngôn ngữ gì?
Đó là hình thức đối thoại đơn phương gần như độc thoại. Tự nói một mình, vì cụ Phan Bội Châu không nói lại một điều gì.
Qua ngôn ngữ gần như độc thoại thì động cơ tính Va-ren được bộc lộ như thế nào?
– Thể hiện sự vuốt ve, dụ dỗ, bịp bợm trắng trợn, trơ trẽn.
– Hắn vào nhà giam hứa trả tự do cho PBC nhưng buộc cụ phải trung thành với nước Pháp. Hắn giả vờ tán dương tâm hồn cao thượng, sự hi sinh nguy nan của cụ, dụ dỗ rằng cụ sẽ được tất cả nhất là cho bản thân. Hắn còn trân tráo chứng minh sự phản bội của hắn mang lại chức quyền ra sao và còn nêu gương của bạn hắn nữa.
Cụ Phan Bội Châu đã ứng xử với Va-Ren như thế nào?
– Im lặng, phớt lờ, coi như không có Va-ren.
Qua đó ta thấy cụ tỏ thái độ gì?
– Khinh bỉ và tỏ ra bản lĩnh kiên cường trước kẻ thù. Nhờ đó ta thấy được giọng điệu hóm hỉnh, mỉa mai của tác giả đã góp phần làm rõ thái độ tính cách cụ.
Cụ hoàn toàn im lặng có phải cụ không hiểu Va-ren?
– Không. Ở đây cụ tiếp đón hắn sâu cay hơn bằng cách nhìn nghiêm chỉnh và khinh bỉ à đó là cái nhìn phán xử. Không phải cụ không hiểu Va-ren, không phải cụ không hiểu tiếng Pháp. Cụ không trả lời là vì 2 con người là 2 kiểu người khác nhau, là kẻ thù không đội trời chung.
Chi tiết anh lính giõng nhìn thấy “Cái đôi ngọn râu mép nhếch lên rất nhẹ và chỉ một lần của cụ có ý nghĩa gì?
– Thể hiện thái độ khinh bỉ kín đáo cao hơn. Còn thể hiện sự tinh tế quan sát và tưởng tượng của tác giả.
Thảo luận bàn, trình bày, nhận xét.
– Nhân chứng thứ 2: Cụ nhổ vào mặt Va-ren có ý nghĩa gì?
– Đây là hành động quyết liệt hơn. Với kẻ thù cụ đã tỏ thái độ dửng dưng chưa đủ mà còn phải nhổ vào mặt nó. Phần tái bút kết hợp với phần kết làm câu chuyện rõ ràng, hóm hỉnh, thú vị, tăng thái độ khinh bỉ hơn.
Qua phân tích, em thấy PBC và Va-ren là 2 người như thế nào?
Nêu vài nét về nội dung và nghệ thuật?
Đọc ghi nhớ Sgk/95.
III. LUYỆN TẬP:
Câu 1. Trả lời ngắn:
– Văn bản Những trò lố hay là Va – ren và Phan Bội Châu thuộc thể loại nào?
– Tác giả viết Những trò lố hay là Va – ren và Phan Bội Châu nhằm mục đích chính là gì ?
– Hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu có mối quan hộ như thế nào?
– Ngôn ngữ của Va-ren trong truyện thuộc hình thức ngôn ngữ nào?
– Nhân vật Va-ren có tính cách như thế nào ?
– Sự im lặng, dửng dưng của Phan Bội Châu đã thể hiện điều gì?
– Phần tái bút trong văn bản có tác dụng như thế nào?
Câu 2. Em hãy nêu ý nghĩa nhan đề của tác phẩm Những trò lố hay là Va- ren và Phan Bội Châu.
Câu 3: Cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu có diễn ra trong thực tế hay không? Tác giả dựng lên cảnh tượng ấy để làm gì? Từ đó, em hãy thử rút ra đặc điểm chung của truyện.
Câu 4: Trong truyện Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu, tác giả đã sử dụng thủ pháp tương phản để khắc họa sự đối lập gay gắt giữa hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu, em hãy làm rõ sự đối lập đó.
Câu 5. Bản chất của nhân vật Va-ren đã được bộc lộ như thế nào qua chi tiết sau:
“Tôi đem tự do đến cho ông đáy! Va-ren tuyên bô’ vậy, tay phải giơ ra bắt tay phan Bội Châu, còn tay trái thì nâng cái gông to kệch đang xiết chặt Phan Bội Châu trong nhà tù ảm đạm.”
Câu 6. Để khắc họa tính cách Va-ren, tác giả đã sử dụng hình thức ngôn ngữ gì? Tác dụng của việc sử dụng hình thức ngôn ngữ đó?
Câu 7. Bản lĩnh của Phan Bội Châu thể hiện như thế nào trong văn bản Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu?
Câu 8. Chỉ ra phép tăng cấp trong đoạn kết của truyện và nêu ý nghĩa.
