Thuyết minh về di tích cột cờ thành Hưng Hóa tỉnh Phú Thọ.
Cột cờ còn gọi là kỳ đài được xây dựng tại trung tâm thành Hưng Hóa, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. Cột cờ Hưng Hóa là 1 trong 4 cột cờ lớn nhất, cổ nhất của Việt Nam, biểu tượng của truyền thống chống giặc ngoại xâm, một công trình văn hóa đã thấm đẫm tinh thần yêu nước, xả thân vì nghĩa lớn của Danh nhân Văn hóa Nguyễn Quang Bích và các sỹ phu yêu nước.
Thành Hưng Hóa xưa là thủ phủ của đạo Thừa Tuyên Hưng, sau là trấn Hưng Hóa. Thành do Nguyễn Quang Bích trấn thủ có một vị trí chiến lược quan trọng, từ đây có thể đi ngược, về xuôi, triển khai lực lượng chiến đấu rất thuận tiện. Trong thành có Cột cờ (còn gọi là kỳ đài), xây dựng năm Thiệu Trị thứ 3 (1842). Cột cờ thành Hưng Hóa là biểu tượng hùng thiêng của người tỉnh Hưng và trở thành biểu tượng tinh thần quật cường chống Pháp của Nguyễn Quang Bích và nghĩa quân Cần Vương vùng Tây Bắc.
Trải qua thời gian và sự tàn phá của các cuộc chiến tranh, công trình này gần như bị phá hủy hoàn toàn. Sau ngày hòa bình lập lại (1954), dấu tích thành xưa Hưng Hóa chúng ta chỉ được biết đến vết tích chân thành còn lại chạy dọc theo phố Tân Hưng và phần bệ của cột cờ nằm trong khu vực doanh trại quân đội (Lữ đoàn 543) ở trung tâm thị trấn Hưng Hóa. Bóng dáng tòa thành cổ, Cột cờ và cả Văn miếu tỉnh Hưng đều đã đi vào dĩ vãng. Tất cả đều bị phá trong những năm đầu… kháng chiến chống Pháp (năm 1947). Năm 2009, bằng sự nỗ lực của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Phú Thọ nói chung, huyện Tam Nông nói riêng; Cột cờ thành Hưng Hóa được khôi phục lại trên nền móng cũ.
Về tổng thể, cột cờ gồm 3 tầng, có hình bát giác, tổng chiều cao từ đế lên ngọn cột cờ là 23,84m:
- Tầng 1 còn gọi là đế lớn, hình vuông, mỗi cạnh dài 17,52m, cao 2,4m.
- Tầng 2 còn gọi là đế nhỏ cũng là hình vuông, mỗi cạnh dài 11,4m, cao 3,1m.
- Tầng 3 còn gọi là cột cờ, hình bát giác thon dần, cao 18,34m, bên trong có 55 bậc xây hình xoáy trôn ốc lên đỉnh; có cửa sổ kiểu vọng đài; trên cùng có trụ tròn (cán cắm cờ).
Cột cờ thành Hưng Hóa đã gắn liền với sự nghiệp Cần Vương của Nguyễn Quang Bích ( có người gọi khởi nghĩa Nguyễn Quang Bích), một sĩ phu yêu nước giương cao ngọn cờ Cần Vương chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp những năm cuối thế kỷ XIX.
Cột cờ Hưng Hóa là nơi đã ghi dấu những sự kiện oanh liệt của ông và các sỹ phu yêu nước. Ngày nay, dù đã không còn nguyên vẹn như xưa, di tích cột cờ thành Hưng Hóa với những giá trị nhân văn cao cả, to lớn, bền vững, truyền thống tốt đẹp của dân tộc đã được lưu giữ và trao truyền lại cho các thế hệ. Di tích mãi mãi là niềm tự hào lớn lao của nhân dân vùng rừng núi của miền Tây Bắc và của toàn thể dân tộc Việt nam ta.
Giữ gìn, tôn tạo di tích cột cờ thành Hưng Hóa để các thế hệ người Việt nam hôm nay và mai sau luôn tự hào về truyền thống cách mạng, ý chí kiên cường, bất khuất, đấu tranh dựng nước và giữ nước của ông cha, là nơi để con cháu muôn đời hội tụ, kính cẩn tưởng nhớ tới công ơn to lớn của các bậc tiền nhân, là tấm gương tiêu biểu mãi mãi soi sáng cho các thế hệ con cháu trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt nam.
