Thuyết minh về Khu di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo tỉnh Cao Bằng
- Mở bài:
Cao Bằng là vùng đất có truyền thống cách mạng lâu đời, là nơi cội nguồn của cách mạng Việt Nam. Tiêu biểu như khu di tích lịch sử cách mạng Pác Bó, nơi đây Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt chân về nước, sống và làm việc, lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành độc lập cho dân tộc từ năm 1941 đến 1945 và Khu di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo, nơi từng diễn ra sự kiện thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam vào ngày 22 tháng 12 năm 1944.
- Thân bài:
Rừng Trần Hưng Đạo nằm dưới chân đỉnh Slam Cao, ngọn núi cao nhất trong dãy núi Dền Sinh, Khau Giáng/Áng. Từ nhà bia trung tâm khu di tích lên đỉnh Slam Cao là lối đi gồm 505 bậc đá. Đỉnh núi có khuôn viên cho du khách nghỉ ngơi, nơi dựng cột cờ và tấm bia ghi dấu địa điểm từng đặt đài quan sát, theo dõi đồn Phai Khắt của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân.
Nơi đây vẫn giữ được cảnh quan của rừng nguyên sinh nhiệt đới với vẻ hoang sơ; khí hậu mát mẻ quanh năm. Rừng có nhiều cây cổ thụ, trong đó có cây sấu trên 300 năm tuổi được công nhận là cây di sản Việt Nam.
Các di tích lịch sử cách mạng trong khu rừng hiện có nhà bia tưởng niệm; dãy lán nghỉ và bếp ăn được tái hiện của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân 70 năm trước cách trung tâm nhà bia khoảng 30 mét; bức phù điêu bằng đá xanh nguyên khối trước lối vào khu rừng; nhà trưng bày xây dựng theo kiểu nhà sàn hai tầng trưng bày các hiện vật quý như lá cờ đỏ sao vàng được nhân dân xã Tam Kim giương cao trong cuộc mít tinh ở Lũng Chí, Hoa Thám năm 1942, các vật dụng sinh hoạt của đồng bào dùng để đùm bọc anh Văn-Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Rừng Trần Hưng Đạo là khu rừng có địa thế hiểm trở “Tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ”, thuận lợi cho việc đánh du kích và rút lui. Cụm di tích này bao gồm 4 địa điểm quan trọng:
Địa điểm thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (22/12/1944) là khu đất bằng – nơi ghi dấu sự kiện thành lập đội VNTTGPQ. Tại địa điểm này, năm 1994, đã dựng một nhà Bia trung tâm với 2 tầng 8 mái. Bia có 4 mặt, cao 1,3m, rộng 0,76m, khắc toàn văn Chỉ thị thành lập đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Tại đây, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã đọc lời tuyên thệ thành lập đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, sau này trở thành Quân đội nhân dân Việt Nam.
Địa điểm Lán nghỉ và bếp ăn của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân nằm cách nhà bia trung tâm khoảng 30m, mô phỏng lán trại cũ của Đội – hai dãy nhà xây theo kiểu nhà của người miền xuôi, bằng chất liệu bê tông cốt thép. Đối diện lán nghỉ là dãy nhà bếp ăn của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân.
Địa điểm mỏ nước phục vụ nước sinh hoạt đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân từ khu lán nghỉ – bếp ăn, theo con đường nhỏ xuống khoảng 50m, là một mỏ nước chảy liên tục, nơi đây là địa điểm để lấy nước sinh hoạt của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Tại đây, vẫn còn những cây sấu cổ thụ mà Đội Tuyên truyền đã dùng cho sinh hoạt hàng ngày.
Đỉnh Slam Cao là nơi đồng chí Võ Nguyên Giáp và Ban Chỉ huy Đội đặt trạm quan sát. Đây là đỉnh cao nhất của núi Dền Sinh. Từ đây, có thể quan sát các hướng: phía Tây Bắc là Đồn Phai Khắt, làng Phai Khắt và núi Thẳm Khẩu; phía Đông Bắc là Đồn Nà Ngần; phía Đông Nam là Đồn Benle, bên đường số 3B – trên đường đến đèo Cao Bắc.
Hang Thẳm Khẩu (xã Tam Kim) là một hang đá ở lưng chừng núi, nằm về phía Tây Bắc làng Phai Khắt. Hang sâu, khô, thoáng, có nhiều mô đá nhỏ, gồ ghề, có thể trú được khoảng 40 người. Đây là địa điểm bí mật, thuận lợi cho việc quan sát và nhận thông tin liên lạc. Bên phải hang còn có một phiến đá to, bề mặt tương đối bằng phẳng, từng được sử dụng làm bàn để vẽ sơ đồ chuẩn bị đánh Đồn Phai Khắt, Nà Ngần.
Đồn Phai Khắt (xã Tam Kim) nằm giữa trung tâm làng Phai Khắt. Đây là nơi diễn ra trận đầu ra quân của đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (25/12/1944). Tại đây, có trưng bày hình ảnh, hiện vật tái hiện buổi Lễ thành lập, những hoạt động của Đội và tình cảm chân thành, gắn bó, giúp đỡ về vật chất cũng như tinh thần của nhân dân các dân tộc địa phương với cán bộ, chiến sĩ Đội ngày ấy. Bốn phía Đồn có hàng rào bảo vệ; phía trong, hai bên khuôn viên trồng cây cảnh và một số cây ăn quả khác; phía sau, dựng mô phỏng trạm gác bảo vệ Đồn.
Đồn Nà Ngần (xã Hoa Thám) là nơi ghi dấu trận đánh thứ 2 giành thắng lợi của Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (26/12/1944). Đồn Nà Ngần nằm trên một đồi cao, địa thế hiểm trở, thuộc địa phận xóm Nà Ngần, xã Hoa Thám, huyện Nguyên Bình, vì thế địch biến thành một đồn lính. Sau khi ta chiếm đồn, vài tháng sau ông Phó lý Pảo đã chuyển hẳn ngôi nhà này sang một quả đồi khác. Hiện nay ngôi nhà cũ không còn, tại địa điểm này, đã được xây dựng một nhà bia ghi dấu chiến công oanh liệt của Đội.
Thung lũng Vạ Phá (xã Tam Kim) là một thung lũng rộng, tương đối bằng phẳng, ngay chân đồi Slam Khẩu. Tại đây, vào tháng 2 năm 1944, Tổng bộ Việt Minh Cao Bằng đã mở lớp huấn luyện bồi dưỡng cán bộ cho toàn tỉnh do đồng chí Võ Nguyên Giáp, Lê Thiết Hùng phụ trách. Lớp huấn luyện quân sự là bước chuẩn bị về lực lượng, góp phần tích cực vào việc thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Hiện nay, Vạ Phá còn lại dấu tích lán trại của lớp học quân sự.
Khu di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo có giá trị đặc biệt quan trọng trong hệ thống các di tích về lịch sử quân sự và cách mạng Việt Nam. Ngoài những giá trị lịch sử, văn hoá, Khu di tích này còn là thắng cảnh với sơn thuỷ hữu tình, thời tiết ôn hoà, là điểm đến của du khách trong và ngoài nước.
Với những giá trị đặc biệt của Khu di tích, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng Di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo (huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng) là di tích quốc gia đặc biệt (Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 09/12/2013).
- Kết bài:
Đến với Khu di tích Quốc gia đặc biệt rừng Trần Hưng Đạo chúng ta không những được tìm hiểu truyền thống lịch sử với nhiều điểm di tích mà còn được khám phá, chiêm ngưỡng vẻ đẹp của khu rừng nguyên sinh. Trải qua hơn 75 năm, những dấu tích từ thuở đầu thành lập Đội VNTTGPQ luôn được đồng bào các dân tộc tỉnh Cao Bằng trân trọng và gìn giữ, góp phần giáo dục tinh thần yêu nước và truyền thống cách mạng cho các thế hệ trẻ sau này. Khu rừng nguyên sinh rộng lớn xòe từng tán cây, bao bọc những di tích thiêng thiêng trong tháng ngày hoạt động cách mạng gian khó của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Đội VNTTGPQ.
