Cảm nhận ý nghĩa truyện Sống chết mặc bay của Phạm Duy Tốn
- Mở bài:
“Sống chết mặc bay” là tác phẩm thành công nhất của Phạm Duy Tốn. Tác phẩm là bức tranh phơi bày hiện thực đời sống tăm tối của người nông dân Việt Nam dưới ách thống trị của chế độ thực dân phong kiến. Đồng thời, là bản cáo trạng đanh thép tố cáo sự tàn nhẫn, bất nhân của bọn quan lại, đặc biệt là tên quan phụ mẫu, đối với cảnh lầm than, khốn khổ của dân chúng. Chủ đề tác phẩm được thể hiện ngay trong tiêu đề độc đáo Sống chết mặc bay.
- Thân bài:
Sống chết mặc bay nguyên là vế đầu của câu tục ngữ “Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi”. Câu nói này nói về thái độ vô trách nhiệm của loại thầy dỏm trong xã hội như thầy lang, thầy cúng, thầy phù thủy. Bọn này thường lợi dụng các gia đình có người đau bệnh, tìm đến để xin chữa bệnh. Nhưng chúng chẳng có tài gì, chỉ có những thủ đoạn dối trá, bịp bợm, trổ ra để moi tiền bạc của chủ nhân. Khi vơ được một số tiền kha khá thì tìm đường chạy nhanh bỏ mặc con bệnh nằm chờ thần chết đến mang đi. Bởi vậy mới có câu tục ngữ này.
Phạm Duy Tốn mượn vế đầu của câu tục ngữ trên để đặt cho truyện ngắn của mình là để tố cáo bộ mặt bọn quan lại giả nhân, gia nghĩa, chuyên làm tay sai cho Pháp đè ép dân lành. Nhan đề tác phẩm có hàm ý mỉa mai, khinh bỉ và căm ghét sự vô tâm, tắc trách của bọn quan lại.
Chúng mang danh là cha mẹ của dân, mẫu mực, ngay thẳng nhưng thực sự lại hết sức tham lam, vô tâm và tàn bạo. Vào thời ông đang sống phần lớn cũng chỉ là những kẻ vô lương tâm, vô trách nhiệm chẳng quan tâm đến nỗi khổ đau của dân chúng mà chỉ lo vơ vét nhiều tiền rồi lao vào các cuộc chơi đàng điếm, bài bạc để thỏa mãn dục vọng của bản thân.
Trong truyện này, bản chất hách dịch, vô trách nhiệm, vô lương tâm, tàn nhẫn, bất nhân của tên quan phụ mẫu đã được tác giả đẩy tới đỉnh cao. Trong khi dân chúng đang lăn lộn, sống chết dưới bùn nước rét lạnh, lấy thân mình làm cọc chắn để lo cứu đê, giữ lấy ruộng đồng, làng xóm và cuộc sống thì bọn quan lại thì đủng đủng đỉnh chơi bài nơi đình cao ấm áp và say sưa hút thuốc phiện.
Trong khi cuộc sống và tính mạng bao nhiêu người nông dân đang cơn nguy kịch thì bọn chúng, với cương vị là quan phụ mẫu, kẻ được điều về địa phương để hộ đê chỉ lo đi nước bài cho thắng ván. Trong khi hàng nghìn con người đang liều mạng bảo vệ cuộc sống sinh nhai, chắt chắt từng cơ hội thì bọn chúng lại tận hưởng cuộc sống xa hoa, lãng phí tột độ.
Đúng lúc cảnh đê vỡ, nước tràn lênh láng, nhà của băng trôi, lúa má ngập, kẻ sống không nơi ở, người chết không nơi chôn … tình cảnh trăm sầu nghìn thảm không kể sao cho xiết thì hắn lại hả hê cười vì vừa thắng một canh bài lớn. Hắn chỉ cần thắng, còn bao nhiêu chuyện khác không quan trọng.
Thậm chí, khi có người chạy vào báo tin đê đã vỡ, hắn còn thịnh nộ, đòi cách cổ cầm tù những con người khốn khổ kia. Hắn không những bất nhân tính mà còn tàn bạo, hung đồ, xem tính mệnh con người như cỏ rác. Chúng quả là một bọn vô lương, đáng bị lên án, phơi bày. Phạm Duy Tốn đã có dụng ý sâu xa khi đặt tên cho tác phẩm Sống chết mặc là như thế.
- Kết bài:
Nhà văn Phạm Duy Tốn đã chọn cho tác phẩm của mình một cái nhan đề thật hay: Sống chết mặc bay. Càng đi sâu vào trong thì ta cảm thấy thấm thía cái ý nghĩa vừa mỉa mai vừa cảm phẫn chất chứa trong bốn chữ “sống chết măc bay”.
