Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí
1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý:
Đề bài:
Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu:
“ Ôi ! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn? ”
a. Tìm hiểu đề:
– Vấn đề nghị luận: lối sống đẹp trong đời sống của mỗi con người. Đây là vấn đề cơ bản mà mỗi người muốn xứng đáng là “con người” cần nhận thức đúng và rèn luyện tích cực.
– Để sống đẹp con người cần xác định:
+ Lí tưởng (mục đích sống): đúng đắn, cao cả
+ Tâm hồn: tình cảm lành mạnh, nhân hậu
+ Trí tuệ: nhận thức mỗi ngày thêm mở rộng, sáng suốt
+ Hành động: tích cực
– Với thanh niên, hs muốn trở thành người sống đẹp cần thường xuyên học tập và rèn luyện để từng bước hoàn thiện nhân cách.
→ Câu thơ trên nêu lí tưởng và hướng con người tới hành động để nâng cao phẩm chất , giá trị con người .
– Các thao tác lập luận cần vận dụng:
+ Giải thích ( sống đẹp là sống như thế nào?).
+ Phân tích (các khía cạnh, biểu hiện của sống đẹp)
+ Chứng minh, bình luận (Nêu những tấm gương người tốt, bàn cách thức rèn luyện để sống đẹp; phê phán lối sống ích kỉ, vô trách nhiệm, thiếu ý chí, nghị lực, …)
– Sử dụng tư liệu: Từ thực tế cuộc sống + thơ văn…
b. Lập dàn ý
* Mở bài:
– Nêu vấn đề cần nghị luận
– Trích dẫn nguyên văn câu thơ của Tố Hữu
– Nêu quan điểm của bản thân
→Có thể giới thiệu bằng nhiều cách: quy nạp, diễn dịch, phản đề, trực tiếp, gián tiếp…
* Thân bài:
– Giải thích thế nào là lối sống đẹp?
– Phân tích các khía cạnh biểu hiện của sống đẹp
– Chứng minh, bình luận:
+ Nêu những tấm gương người tốt, việc tốt:
Những tấm gương hi sinh cao cả vì lý tưởng: Hồ Chí Minh, Nguyễn Trãi, Trần Bình Trọng, Lê Văn Tám, Võ Thị Sáu…
“Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”
(Từ ấy – Tố Hữu).
“Sống là cho, chết cũng là cho”
(Tố Hữu).
+ Phê phán lối sống ích kỉ, vô trách nhiệm, thiếu ý chí, nghị lực…
+ Bàn cách thức rèn luyện để sống đẹp: tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, có lối sống phù hợp với thời đại và chuẩn mực đạo đức xã hội
* Kết bài:
– Khẳng định ý nghĩa của lối sống đẹp: là chuẩn mực đạo đức, nhân cách của con người
– Liên hệ và rút ra bài học cho bản thân
2. Cách làm bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí.
* Bố cục: Ba phần
* Các bước tiến hành:
– Giới thiệu vấn đề nghị luận
– Giải thích khái niệm của đề bài (tư tưởng đạo lí)
– Phân tích những mặt đúng, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề
– Nêu ý nghĩa của vấn đề và rút ra bài học bản thân
* Diễn đạt:
– Chuẩn xác, mạch lạc
– Có thể sử dụng phép tu từ, biểu cảm nhưng phải ở mức độ phù hợp
* Khái niệm: Là quá trình kết hợp các thao tác nghị luận để làm rõ vấn đề về tư tưởng, đạo lý trong cuộc sống
* Đề tài nghị luận:
– Nhận thức (lý tưởng, mục đích).
– Tâm hồn, tính cách (Lòng yêu nước, nhân ái, bao dung, độ lượng, thói ích kỷ, ba hoa, vụ lợi…. )
– Quan hệ gia đình (tình mẫu tử, tình anh em…. )
– Quan hệ xã hội (Tình đồng chí, đồng bào, tình bạn bè…. )
– Cách ứng xử, hành động trong cuộc sống…
