Phân tích cuộc ác chiến giữa người lái đò và dòng sông trong “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân.
- Mở bài:
“Người lái đò sông Đà” là một tập tùy bút xuất sắc của nhà văn Nguyễn Tuân và của nền văn học Việt Nam. Bằng những trải nghiệm thực tế, cộng với trình độ am hiểu sâu sắc về con người và dòng sông Đà, dưới ngòi bút tài hoa, phóng túng, Nguyễn Tuân đã dựng nên một hình tượng nghệ thuật sừng sững vừa mạnh mẽ, dữ dội, vừa hết sức, lãng mạn. Trong đó, “cuộc ác chiến” giữa người lái đò và dòng sông trong Người lái đò sông Đà là đoạn miêu tả xuất sắc.
- Thân bài:
Đúng như tên gọi của đoạn trích “Người lái đò sông Đà”, Nguyễn Tuân đã hướng ngòi bút của mình vào khám phá, tôn vinh những vẻ đẹp của hình tượng ông lái đò và dòng sông Đà. Để gây được ấn tượng đối với người đọc, Nguyễn Tuân đã dày công tạo nên một bức nền lí tưởng mở đường cho sự xuất hiện của nhân vật ông lái đò: bức tranh dòng sông Đà dữ dội. Cuộc ác chiến giữa ông lái dò và dòng sông là một trong những đoạn viết say mê và hào hứng nhất của thiên truyện này.
Đó là bức tranh của rừng núi Tây Bắc thâm u, hiểm trở, dòng sông Đà hung bạo, dữ dằn, những bãi đá nổi cao vút, bãi đá ngầm gồ ghề chứa đầy bí mật, những hẻm núi “đúng chính ngọ mới thấy mặt trời”, những bờ đá “giữa mùa hè mà cảm thấy lạnh”. Con sông Đà làm người ta thấy ghê rợn với những hút nước “như cửa cống cái bị sặc”, “kêu ặc ặc như ai rót dầu sôi vào”. Và nhất là con thuyền bị nó nuốt chửng.
Thác sông Đà hiện ra không kém phần dữ dội. Ở xa xa nghe như lúc là giọng oán trách van xin, khi thì giọng gằn hợm hĩnh, khi thì như cười chế nhạo, khi thì nghe như tiếng hàng trăm con bò mộng lồng lên trong rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa. Còn lúc nhìn ở gần, thác đá lởm chởm như hàm răng sắc bén của một loài thủy quái đáng sợ nào đó đang chờ nuốt chửng những gì đi qua. Đó nổi dội nước sôi sùng sục, đá ngầm lặng lẽ bày binh bố trận dưới lòng sâu. Dưới ngòi bút Nguyễn Tuân, dòng sông Đà hiện lên như một thủy quái với sức mạnh vô biên, nham hiểm, tàn bạo và đầy tính hoang dại.
Nhưng bức tranh hùng vĩ ấy cũng chỉ là cái nền cho sự xuất hiện của ông lái đò trên sông Đà mà thôi. Bức tranh càng dự dôi, khốc liệt bao nhiêu thì hình tượng con người càng được nâng cao bấy nhiêu. Người lái đò sông Đà xuất hiện như hình ảnh của các nhân vật anh hùng trong sử thi kì vĩ và phi thường.
Ông lái đò được khắc họa đậm nét trong sự đối lập với dòng sông Đà, qua cuộc chiến đầy cam go, căng thẳng để chế ngự tự nhiên. Đó là một ông lái đò lực lưỡng, dũng cảm, mưu trí, kiên cường một mình đối mặt với trùng vi thạch trận của con sông quái ác để xuôi ngược trên dòng.
Trùng vi một là cửa ngõ bước vào mê cung đá nước. Vừa vào trận, sóng nước, đá sông hò la vang dậy, ùa vào bẻ gãy cán chèo võ khí, đá trái thúc vào bụng, vào hông thuyền. Nước và đá hè nhau bài binh bố trận tạo nên những dòng chảy chết người dụ dỗ các tay lái đi vào. Nước hò la áp đảo, đánh đòn lung đòn tỉa, đòn âm và kể cả những đòn độc hiểm nhất.
Ông lái đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt cuống lái, mặt méo bệch đi, vẫn tỉnh táo chỉ huy sáu cái mái chèo vượt qua thạch trận. Trên con thuyền sáu bơi chèo vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn và tỉnh táo của người cầm lái, ông đò thực là một chiến sĩ dũng cảm, rất bình tĩnh nén mọi đau đớn để chiến thắng kẻ thù.
Ngọn nước cố gầm ghè trêu chọc và chế nhạo để ông mất tập trung mà phạm sai lầm nhưng ông vẫn không hề nao núng, cứ điềm tĩnh như không có chuyện gì. Dường như đối với ông, đó chỉ là một công việc quá dễ dàng, không có gì đáng bận tâm. Cửa thứ nhất dù nguy hiểm và khốc liệt đến thế nhưng cũng chỉ là màn dạo đầu trong trận chiến sinh tử giữa con người và thiên nhiên.
Đến trùng vi thứ hai, hình tượng ông lái đò mới thực sự được khắc họa tỉ mỉ. Không một phút ngừng tay nghỉ mắt, ông đò thay đổi chiến thuật. Dòng sông vẫn mênh mông đá nước nhưng giờ đây từ thế thủ, ông lái đò chuyển sang thế công phá. Rất nham hiểm, xảo quyệt, sông Đà tăng thêm cửa tử, bố trí cửa sinh lệch sang bên phải để đánh lừa ông lái. Như thú dữ, dòng thác hùm beo hồng hộc tế mạnh. Bọn thủy quân xô ra định kéo thuyền vào tập đoàn cửa tử.
Ông lái đò nắm chắc binh pháp, nhìn rõ cửa sinh, cửa tử, lựa chọn dòng nước mà lèo lái con thuyền đi đúng hướng. Với khí thế cưỡi đến cùng như cưỡi hổ, nắm chặt bờm sóng, ông đò ghì cương bám chắc lấy luồng nước đúng, phóng nhanh vào cửa sinh mà lái miết một đường chéo. Khi thì ông lấn tới chặt đôi con nước, khi thì bẻ lái tránh được lưỡi đá sắc nhọn. Cứ như con thuyền đang nhảy múa trước trận đồ ma quái nào đó còn ông lái đò oai phong như một vị dũng tướng uy nghi, lẫm liệt vô cùng.
Hành động của ông lão thành thạo, chính xác, dũng mãnh trong từng động tác, đúng là tay lái ra hoa, điêu luyện của người nghệ sĩ. Bằng trí dũng, nghị lực kiên cường, người lái đò đã đánh bại dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh.
Trùng vi thứ ba cũng là trùng vi cuối cùng. Dòng sông ác hiểm đã giấu hết mọi đòn thế. Giờ thì ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là cửa tử. Nhìn thấy cửa sinh nằm giữa hai hàng đá hộ vệ, ông lái đò ghì lái, đưa con thuyền lao thẳng vào hướng ấy.
Như một lão tướng, dày dạn kinh nghiệm, dũng cảm, nhanh gọn, dứt khoát, ông đò bình tĩnh tiến vào trận địa. Con thuyền lao vút qua cánh cổng, len giữa những gờ đá sắc cạch, rồi bất ngờ phóng thẳng, chọc thủng cửa giữa. Hết lớp này rồi đến lớp khác trùng trùng như trận đồ đang chuyển hóa vô lường. Ở đây, một cách quyết đoán đầy bản lĩnh, ông lái đò đã sử dụng chiến thuật đánh áp đảo, đánh phủ đầu ngọn sóng, ghề đá và giành chiến thắng oanh liệt. Thiên nhiên dữ tợn cũng đành phải khuất phục, thẫn thờ và bất lực nhìn con thuyền ngạo nghễ vượt qua.
Thế là qua luồng chết, thế là hết cửa tử, ra đến cửa sinh,… dòng sông vặn mình vào một bến cát có hang lạnh. Ông đò uy nghi rạng rỡ trở về từ cõi chết. Ông đã chiến thắng thiên nhiên làm chủ cuộc đời. Cuối cùng thiên nhiên phải khuất phục dưới sự tài ba và lòng dũng cảm tuyệt vời của con người.
Hình ảnh ông lái đò cho thấy Nguyễn Tuân đã tìm được nhân vật mới: nhưng con người đáng trân trọng, ngợi ca, không thuộc tầng lớp đài các vang bóng một thời mà là những người lao động bình thường – chất vàng mười đã thử lửa của Tây Bắc. Qua đây, nhà văn muốn phát biểu quan niệm: người anh hùng không chỉ có trong chiến đấu mà còn có trong cuộc sống lao động thường ngày.
- Kết bài:
Nguyễn Tuân đã rất thành công khi miêu tả cuộc ác chiến giữa ông lái đò và dòng sông Đà hung tợn. Đó là cuộc chiến không khoan nhượng một mất một còn. Dù biết là hiểm nguy trong mỗi chuyến đi nhưng con người chưa bao giờ chùng bước. Cứ đều đặn mỗi tháng, con thuyền vẫn cứ đi ngược về xuôi mang theo biết bao phẩm vật. Hình tượng người lái đò trên sông Đà đã được Nguyễn Tuân tôn vinh như một hiệp sĩ giữa đại ngàn. Rồi sẽ đến một ngày ông sẽ từ bỏ việc này nhưng mỗi khi đọc đến tùy bút này người đọc không khỏi thấy rạo rực, muốn được một lần đến với dòng sông để chứng kiến cảnh sắc thiên nhiên kì vĩ và những cuộc vượt thác nước ngoạn mục của con người.
https://theki.vn/quan-nguoi-lai-do-song-da-hay-lam-sang-to-y-kien-phong-cach-van-hoc-bieu-hien-truoc-het-o-cach-nhin-cach-cam-thu-co-tinh-chat-kham-pha-o-giong-dieu-rieng-biet-cua-tac-gia/
