Suy nghĩ về văn hóa của giới trẻ hiện nay.
Hiện nay chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều các bài viết, các bài phóng sự khác nhau đề cập đến những hiện tượng đã và đang nảy sinh trong giới trẻ Việt Nam. Mọi người dường như quen dần với một số hiện tượng văn hoá mới du nhập sau một thời gian xuất hiện. Một số hiện tượng khác vẫn đang tiếp tục nổi lên. Điểm chung của những hiện tượng này là tính “gây sốc” bởi đa số đều bị cho là đi ngược lại hoàn toàn với những giá trị văn hoá truyền thống, là “lai căng”, có ảnh hưởng xấu đến lối sống và tư cách đạo đức của thế hệ trẻ và điều “nguy hiểm” là những hiện tượng này mọc lên như “nấm sau cơn mưa” và “lây lan” rất nhanh chóng. Một vài hiện tượng còn bị xem như những ‘dịch bệnh’.
Nhạc trẻ hiểu nôm na là thể loại âm nhạc đáp ứng được thị hiếu chung của giới trẻ, được giới trẻ ưa chuộng. Do vậy, dòng nhạc này còn được gọi là nhạc thị trường. Bên cạnh pop (popular music – một thể loại âm nhạc phổ biến, dễ nghe), gần đây một số thể loại nhạc khác cũng bắt đầu được đưa vào ‘thử nghiệm’ trên thị trường như R&B, Hip Hop, Rock…song phổ biến nhất hiện nay vẫn là pop. Xung quanh dòng nhạc này hiện có rất nhiều vấn đề đã và đang được các nhà phê bình đề cập đến ở nhiều khía cạnh khác nhau như nội dung; giai điệu; trang phục, tác phong của các nhóm nhạc và ca sĩ; quan hệ ca sĩ – người quản lý…
Nội dung theo các nhà phê bình cũng như nhiều tác giả nói chung là chưa lành mạnh bởi nếu không ủy mị, chia ly, xa cách thì cũng yêu cuồng, sống vội, yêu vô tư, yêu vô trách nhiệm. Giai điệu thì đều ‘na ná’ như nhau mà có tác giả đã gọi đó là hiện tượng ‘ca khúc gà công nghiệp’, là hiện tượng ‘sinh sản vô tính. Việc thành lập các nhóm nhạc nam, nữ cũng là một khuynh hướng ngày càng trở nên phổ biến. Còn mối quan hệ giữa ca sĩ và người quản lý thì nhìn chung chưa chuyên nghiệp, không căn cứ trên hợp đồng, chủ yếu ‘dựa vào tình cảm’ là chính. Phần đông ý kiến đánh giá về phong cách biểu diễn và phục trang của ca sĩ thì cho là chưa phù hợp vì nếu không quá hở hang thì cũng thuộc diện ‘dị hợm’. Thậm chí gần đây Bộ Văn Hoá còn phải đưa ra một số qui định về vấn đề trang phục của ca sĩ.
Bên cạnh vấn đề phục trang của ca sĩ, thời trang của giới trẻ hiện nay cũng thuộc trường phái cấp tiến hướng về phong cách phương Tây với quan niệm ăn mặc càng thoáng càng dễ khẳng định được giá trị tự thân hay dẫu biết kì dị nhưng vẫn dám chơi, dám chấp nhận bởi như thế mới là “sành điệu”. Đơn cử như việc mặc áo hai dây. Vào thời điểm cuối năm 1997, việc thanh niên mặc những chiếc áo không tay cũng rất hiếm vì thường bị cho là không đứng đắn. Vậy mà những năm gần đây, không chỉ áo không tay mà nhan nhản khắp phố ở đâu cũng có thể nhìn thấy những chiếc áo hai dây.
Hiện nay, có không ít bạn trẻ bắt chước lối sống phương Tây. Ở kiểu bắt chước lối sống phương Tây mà đối tượng chủ yếu ‘tôn thờ’ lối sống này là các cô gái trẻ, các cô ủng hộ kiểu quan hệ theo ‘hợp đồng’, ngắn hạn, dài hạn đều có. Theo họ, kiểu sống thực nghiệm này rất “an toàn” vì khi không còn hợp nhau thì đường ai nấy đi không ràng buộc gì và không lúc nào là muộn cả. Trong thời gian hợp đồng, nếu thích thì vẫn có thể quan hệ với một hay vài người khác nữa. Cũng có những cô (mà không ít trong số này là những sinh viên vẫn còn đang đi học) chọn cách này như một kiểu kiếm sống, song cũng không ít cô con cái những gia đình khá giả cũng chuộng kiểu quan hệ này như là mốt, như là một cách khẳng định phong cách sống hiện đại của mình. Hiện tượng quan hệ tình dục trước hôn nhân đang ngày càng trở nên phổ biến và không chỉ giới hạn ở những đôi lứa đang yêu hoặc chuẩn bị tiến đến hôn nhân mà đã lan rộng ra ở cả độ tuổi học sinh cấp hai, cấp ba.
Về mặt văn hoá, cùng với sự ra đời của chính sách mở cửa, văn hoá phương Tây lại được dịp ồ ạt thâm nhập vào xã hội Việt Nam. Lần này, với sự hỗ trợ tích cực của xu thế hội nhập và toàn cầu hoá, của những tiến bộ trong khoa học và công nghệ như mạng internet, điện thoại di động, máy ảnh kỹ thuật số cùng những phương tiện thông tin đại chúng khác, ảnh hưởng của văn hoá phương Tây lan tỏa sâu rộng đến tất cả các tầng lớp dân cư cũng như mọi ngõ ngách của xã hội Việt Nam. Không thể phủ nhận những ảnh hưởng tích cực của xu hướng mở cửa lên nhiều khía cạnh của đời sống như đô thị, công nghiệp phát triển hơn; đời sống vật chất được nâng cao hơn, tiện nghi đầy đủ hơn; vai trò cá nhân được nâng cao hơn; tinh thần tự do phê phán được đề cao hơn; và sự liên kết quốc tế cũng ngày càng rộng rãi hơn . Sự liên kết quốc tế rộng rãi thể hiện rõ nét trong văn hoá giới trẻ qua sự thịnh hành của các thể loại nhạc trẻ, của những kiểu thời trang phá cách. Tuy vậy, tác động của văn hoá phương Tây cũng mang theo nó những mặt trái khiến không ít người lo ngại bởi nó không phù hợp với những giá trị văn hoá truyền thống Việt Nam. Điều này có thể thấy qua sự ‘cởi mở’ trong các mối quan hệ giới tính; qua quan niệm của thế hệ trẻ về tình yêu, hôn nhân, và gia đình.
Những hiện tượng nảy sinh trong giới trẻ thể hiện qua âm nhạc, thời trang, và lối sống cho thấy một lớp văn hoá mới – văn hoá giới trẻ – đã ra đời, hoàn toàn phù hợp với những biến đổi về cơ cấu kinh tế, xã hội của đất nước trong thời đại mới, đặc biệt là ở những đô thị lớn. Với những đặc điểm của một xã hội mang tính chất hiện đại phản ánh , xã hội đô thị Việt Nam đương đại mang lại cho giới trẻ nhiều tự do và chọn lựa hơn. Toàn cầu hoá khiến cho nhạc trẻ rút ngắn khoảng cách với các quốc gia trong khu vực cả về giai điệu và thể loại. Thanh niên Việt Nam cũng không còn thấy mình lạc hậu trước những kiểu thời trang mới nhất được tung ra trên thế giới và hàng hiệu cũng đang là ‘mốt’ được giới trẻ ưa thích. Cơ cấu gia đình thay đổi, vai trò cá nhân được đề cao, lối sống của thanh niên cũng có những biến chuyển rõ rệt. Quan hệ tình dục trước hôn nhân là một trong những biểu hiện của sự biến chuyển đó.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, chủ nghĩa hiện đại phản ánh cũng đem đến những lo âu và bấp bênh khi những đổi thay ồ ạt đang diễn ra trên toàn thế giới bao gồm trong nó cả sự mơ hồ do không hề có những chuẩn mực nhất định nào cho những thay đổi này. Đây là những khó khăn mà thế hệ trẻ phải đối mặt trong quá trình xây dựng bản sắc cho riêng mình, những bản sắc đang trong giai đoạn định hình được miêu tả là vụn vặt và rời rạc. Quá trình này đòi hỏi thanh niên phải luôn tỉnh táo, độc lập, làm chủ được những mối quan hệ cũng như tương lai của bản thân. Thực tế cho thấy thanh niên ngày nay phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Những định kiến dựa vào văn hoá truyền thống do vậy sẽ chỉ làm tăng thêm nơi họ sự mơ hồ vốn có. Văn hoá giới trẻ là một thực tế xã hội cần được công nhận. Thanh niên ngày nay rất năng động và luôn nỗ lực hết sức để khẳng định mình. Chúng ta cần khuyến khích điều đó. Cách suy nghĩ cởi mở, khách quan là rất cần thiết trong việc hỗ trợ thế hệ trẻ chọn lựa cho mình một hướng đi đúng đắn.
