»» Nội dung bài viết:
Thực hành đọc hiểu:
Cô bé bán diêm
(An-đéc-xen)
* Nội dung chính: Tình cảnh đáng thương của cô bé bán diêm nghèo khổ, qua đó thể hiện niềm xót thương, đồng cảm của tác giả với những con người bất hạnh
I. Chuẩn bị.
Câu 1. Xem lại mục Chuẩn bị ở bài Ông lão đánh cá và con cá vàng để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này. Lưu ý: truyện Cô bé bán diêm được An-đéc-xen viết theo đặc điểm của truyện cổ tích.
Trả lời:
– Sự việc chính trong truyện Cô bé bán diêm:
+ Hoàn cảnh đáng thương của cô bé: cô bé phải đi bán diêm vào đêm giao thừa lạnh lẽo
+ Lần quẹt diêm đầu tiên: lò sưởi.
+ Lần quẹt diêm thứ hai: bàn ăn và con ngỗng quay.
+ Lần quẹt diêm thứ ba: cây thông Noel.
+ Lần quẹt diêm thứ tư: bà.
+ Lần quẹt diêm cuối cùng: quẹt hết một bao diêm để níu bà ở lại.
+ Cùng bà đi về với chúa Trời.
– Nhân vật trong truyện: cô bé bán diêm.
+ Hoàn cảnh: nhà nghèo, mồ côi mẹ, bà mất, gia sản tiêu tán em phải xa ngôi nhà đầm ấm để chui rúc trong một xó tối tăm, luôn phải nghe những lời mắng nhiếc chửi rủa, đánh đập của cha.
+ Ngoại hình, trang phục: đầu trần, chân đất, quần áo không đủ ấm.
+ Tính cách: hiền lành, ngoan ngoãn.
– Những chi tiết kì ảo ở chỗ mỗi lần quẹt diêm hiện lên trước mắt em là những khung cảnh kì diệu khác nhau:
+ Lần 1: hiện lên lò sưởi ấm áp.
+ Lần 2: hiện lên 1 bàn đầy đồ ăn.
+ Lần 3: hiện lên 1 cây thông Noel trang trí lộng lẫy.
+ Lần 4, 5: hiện lên hình ảnh người bà hiền hậu.
→ Tác dụng của chúng là thể hiện ước mơ, mong muốn của cô bé bán diêm lúc bấy giờ, thoát khỏi cảnh khổ sở, rét buốt.
– Ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó:
+ Tấm lòng nhân ái của mình với những số phận, cảnh đời nghèo khó, bất hạnh, đặc biệt là với trẻ em.
+ Sự vô cảm thờ ơ của một số người qua đường trước hoàn cảnh bất hạnh của cô bé bán diêm. → Bài học giàu ý nghĩa về tình yêu thương giữa con người với con người trong cuộc sống.
+ Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết.
→Tấm lòng nhân đạo, giàu tình yêu thương của nhà văn An-đéc-xen với những con người nhỏ bé, nghèo khổ bất hạnh đặc biệt là trẻ em trong xã hội lúc bấy giờ. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm đến thông điệp về tình yêu thương và sự sẻ chia của mỗi người đối với những hoàn cảnh không may.
Câu 2. Đọc trước truyện Cô bé bán diêm, tìm hiểu thêm về nhà văn Han-xơ Crit-xti-an An-đéc-xen (Hans Christian Andersen)
Trả lời:
– An-đéc-xen (1805 – 1875) là nhà văn Đan Mạch.
– Ông sớm mồ côi cha và phải tự bươn chải kiếm sống. Tuổi thơ ông sớm phải làm nhiều nghề như dệt vải, thợ may, công nhân sau đó làm diễn viên và sau này chuyển sang viết văn. Có lẽ những gì mà ông trải qua trong thời niên thiếu đã trở thành nguồn cảm hứng cho những sáng tác sau này của ông.
– Ông là nhà văn vĩ đại của Đan Mạch thế kỉ XIX, là danh nhân văn hóa thế giới.
– Nổi tiếng với loại truyện kể cho trẻ em.
– Nhiều truyện ông biên soạn lại từ truyện cổ tích, nhưng cũng có những truyện do ông hoàn toàn sáng tạo ra.
– Truyện của ông nhẹ nhàng, toát lên lòng yêu thương con người, đượm màu sắc hư ảo và thơ mộng, thể hiện niềm tin vào sự thắng lợi cuối cùng của cái tốt đẹp trên thế gian.
Câu 3. Tham khảo ý kiến sau của nhà văn Nguyễn Tuân về truyện An-đéc-xen: “Một em nhỏ nào đã đọc qua truyện ngắn An-đéc-xen thì trọn đời không khi nào quên và dửng dưng với thơ ca, mộng ước, tình thương yêu và lòng công bằng.”
Trả lời:
– Nhà văn Nguyễn Tuân hoàn toàn đúng đắn khi nhận xét về văn chương của An-đéc-xen. Đây chính là suối nguồn của của đạo đức, tình yêu thương trong xã hội, là những câu chuyện thấm đẫm giá trị nhân văn mà các em nên tìm đọc để thấu hiểu và sống tốt hơn.
II. Đọc hiểu.
Câu 1. Những chi tiết nào cho biết thời gian và địa điểm em bé xuất hiện?
Trả lời:
Những chi tiết cho thấy thời gian và địa điểm em bé xuất hiện:
– Thời gian:
+ Đêm giao thừa, trời rét mướt.
+ Cửa sổ mọi nhà đều sáng rực rỡ ánh đèn và trong phố sực nức mùi ngỗng quay. Chả là đêm giao thừa mà!
– Địa điểm: Góc tường giữa hai ngôi nhà, một cái xây lùi vào.
Câu 2. Hãy chú ý những hình ảnh hiện lên mỗi lần em bé quẹt que diêm trong phần 2.
Trả lời:
– Trong phần 2, mỗi lần quẹt diêm, hình ảnh hiện lên trước mắt cô bé: lò sưởi, bàn ăn thịnh soạn, cây thông Noel, người bà hiền hậu.
Câu 3. Giấc mơ nào của em bé được thể hiện qua bức tranh này?
Trả lời:
– Qua bức tranh ta thấy giấc mơ hạnh phúc nhất của em là được gặp bà và sống trong tình yêu thương của bà.
Câu 4. Chú ý kết thúc của truyện.
Trả lời:
– Kết thúc của truyện là một nỗi đau của em bé đáng thương, hiện thực là cô bé đã chết trong cái đêm lạnh lẽo ấy, em chết vì giá rét nhưng đôi môi vẫn mỉm cười.
– Thông thường, cái chết là một nỗi đau thương nhưng đối với em bé, cái chết là một niềm hạnh phúc vì em thoát khỏi được những nỗi khổ nơi trần gian và trở về đoàn tụ với người bà kính yêu của mình. Điều đó nhấn mạnh cuộc đời bất hạnh, cơ cực của em bé đáng thương.
III. Câu hỏi cuối bài.
Câu 1. Thời gian, địa điểm diễn ra câu chuyện cho biết điều gì về cảnh ngộ của em bé?
Trả lời:
Thời gian địa điểm diễn ra câu chuyện cho ta biết được cảnh ngộ đáng thương của cô bé:
– Thời gian: vào đêm giao thừa, khi nhà nhà đang sáng đèn để cùng nhau tiệc tùng, đón cái tết đầu năm.
– Địa điểm: trong một góc tường, em bé cô đơn ngồi nép thân mình giữa tiết trời rét buốt.
→ Em bé có cảnh ngộ bất hạnh và đáng thương khi rơi vào khoảnh khắc lẽ ra đang được quay quần bên gia đình ấm cúng thì em lại cô đơn ở nơi lạnh lẽo để bán những bao diêm.
Câu 2. Hãy tìm những chi tiết hiện thực và mộng ảo mà nhà văn đã sáng tạo ra để khắc hoạ hoàn cảnh và mơ ước của cô bé bán diêm. Qua đó, em có nhận xét gì về nhân vật này?
Trả lời:
– Chi tiết hiện thực:
+ Không thể về nhà nếu không bán được diêm vì cha sẽ đánh em;
+ Ở nhà cũng rét mặc dầu đã nhét giẻ rách vào các kẽ hở lớn trên vách nhưng gió vẫn rít.
→ Hoàn cảnh khó khăn, nghèo khổ, không có lối thoát.
– Chi tiết mộng ảo mà nhà văn đã sáng tạo ra để khắc hoạ mơ ước:
+ Lần 1: Lò sưởi bằng sắt → Sưởi ấm, tránh cái rét.
+ Lần 2: Bàn ăn → Ăn no, thỏa mãn cái đói.
+ Lần 3: Cây thông Nô-en → Tổ ấm, đón giao thừa như mọi người.
+ Lần 4: Bà đang mỉm cưởi → Tình yêu thương, sự che chở.
+ Lần 5: Hai bà cháu vụt bay lên cao → Sự giải thoát khỏi tình cảnh khốn khổ.
– Nhận xét về nhân vật: Cô bé bán diêm là một cô bé đáng thương, tuy tuổi còn nhỏ nhưng đã phải tự mình đi kiếm sống. Hơn nữa, cô bé phải bán diêm giữa đêm giao thừa rét mướt không ai để ý đến em. Cô chỉ có những ước mơ khao khát có được hạnh phúc quây quần bên người yêu thương trong đêm Giáng sinh.
– Em là một cô bé hiền lành nhưng cảnh ngộ lại đáng thương. Tuy trong đói rét em không hề oán trách một ai vì đã thờ ơ trước cảnh ngộ của mình. Tâm hồn em thật trong sáng và nhân hậu biết chừng nào. Đó là một cô bé giàu mơ ước, vượt lên hoàn cảnh thực tại đói rét, cô đơn. Những mơ ước ấy giản dị mà cũng thật lãng mạn, diệu kì.
Câu 3. Theo em, ý nghĩa của câu chuyện trên là gì?
Trả lời:
– Ý nghĩa: thể hiện sâu sắc tấm lòng nhân ái của nhà văn với những số phận, cảnh đời nghèo khó, bất hạnh, đặc biệt là với trẻ em. Đồng thời nhà văn còn muốn gửi đến một thông điệp tới người đọc mọi thế hệ sau này, một bài học giàu ý nghĩa về tình yêu thương giữa con người với con người trong cuộc sống.
Câu 4. Em hãy tìm một số chi tiết trong văn bản để chứng tỏ truyện Cô bé bán diêm có đặc điểm của truyện cổ tích (Gợi ý: kiểu nhân vật; cách kết thúc truyện; ý nghĩa;…).
Trả lời:
Một số chi tiết trong văn bản để chứng tỏ truyện Cô bé bán diêm có đặc điểm của truyện cổ tích:
– Yếu tố kì ảo: 5 lần quẹt diêm.
– Kiểu nhân vật: những người hiền lành.
– Truyện có ý nghĩa khuyên răn, dạy bảo không chỉ chúng ta mà còn nhiều người: sống cần quan tâm sẻ chia.
Câu 5. Cảnh ngộ đau khổ và cái chết của cô bé bán diêm gợi cho em liên tưởng đến những bạn nhỏ bất hạnh hoặc kém may mắn nào trong cuộc sống? Hãy nêu một việc tốt mà em có thể làm để giúp đỡ các bạn ấy.
Trả lời:
– Cảnh ngộ đau khổ và cái chết của cô bé bán diêm gợi cho em liên tưởng đến những bạn nhỏ bất hạnh ở làng trẻ SOS, hoặc những bạn nhỏ bị bỏ rơi, những bạn nhỏ mồ côi không nơi nương tựa hoặc những bạn nhỏ ở miền núi xa xôi không có điều kiện được học hành và ăn uống.
– Việc tốt mà em có thể làm để giúp đỡ các bạn ấy:
+ Tổ chức thăm hỏi, trao quà cho các bạn nhỏ khó khăn
+ Gom góp sách vở sau mỗi năm học và quần áo không sử dụng đến, đồ dùng học tập để tặng cho các bạn khó khăn,…
Đọc thêm:
- Cảm nhận truyện ngắn Cô bé bán diêm của An-đéc-xen.
- Bài học về tình đời, tình người qua truyện cổ tích Cô bé bán diêm của Andecxen
