Hôm qua tát nước đầu đình (Ngữ văn 11, tập 1, Cánh Diều)

hom-qua-tat-nuoc-dau-dinh-ngu-van-11-tap-1-canh-dieu

Tự đánh giá:

Hôm qua tát nước đầu đình
(Ca dao)

Câu 1. Bài Hôm qua tát nước đầu đình thuộc chủ đề nào?

A. Quê hương, đất nước.
B. Lao động sản xuất.
C. Tình cảm gia đình.
D. Tình yêu đôi lứa.

Trả lời:

– Đáp án: D. Tình yêu đôi lứa.

+ Nội dung bài thơ nói về câu tán tỉnh, mở lời làm quen của chàng trai với cô gái.

Câu 2. Cách hiểu nào là phù hợp nhất với sự việc chàng trai “Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen”?

A. Chàng trai mải ngắm hoa sen nên bỏ quên áo.
B. Chàng trai là người có tính lơ đễnh, hay quên.
C. Chàng trai tạo cớ để làm quen và tiếp xúc với cô gái.
D. Chàng trai mải mê với công việc nên bỏ quên áo.

Trả lời:

– Đáp án: C. Chàng trai tạo cớ để làm quen và tiếp xúc với cô gái.

+ Nội dung chính của bài thơ là chàng trai đang làm quen cô gái cho nên chàng trai cố tình để quên áo để lấy cớ làm quen.

Câu 3. Nhân vật trữ tình trong bài là ai?

A. Chàng trai.
B. Người mẹ chàng trai.
C. Cô gái.
D. Người chồng cô gái.

Trả lời:

– Đáp án: A. Chàng trai.

+ Vì đây là những lời của chàng trai đang muốn tán tỉnh, làm quen với cô gái.

Câu 4. Phương án nào trong sự kết hợp dưới đây phù hợp nhất với bài Hôm qua tát nước đầu đình?

A. Trữ tình – trào phúng.
B. Trữ tình – triết lí.
C. Tự sự – trữ tình.
D. Tự sự – triết lí.

Trả lời:

– Đáp án: C. Tự sự – trữ tình.

+ Là câu chuyện về tình yêu đôi lứa, thể hiện tình cảm, sự chủ động bày tỏ của chàng trai.

Câu 5. Trong hai dòng thơ đầu, bối cảnh thời gian, không gian, sự việc có gì đáng lưu ý? Phân tích ý nghĩa của bối cảnh đó trong bài Hôm qua tát nước đầu đình.

Trả lời:

– Ở hai câu thơ đầu tiên là bối cảnh hết sức quen thuộc ở làng quê Việt Nam, với hình ảnh hôm qua tát nước đầu đình và cành sen, tạo sự gần gũi và yên bình, đây là một hình ảnh rất nên thơ và mộng mơ, rất phù hợp để cho cặp đôi trai gái hẹn hò, e ấp, bộc lộ chuyện tình cảm của mình tại nơi này.

– Ý nghĩa của bối cảnh: Đây là không gian làng quê Việt Nam. Qua câu chuyện tình yêu đôi lứa, bài ca dao thể hiện vẻ đẹp chất phác, hiền lành của con người. Họ còn là những người rất tình cảm, chủ động, thoải mái và thể hiện rõ nét đẹp lao động, giản dị.

Câu 6. Hình tượng nào là hình tượng trung tâm, xuyên suốt tám dòng thơ đầu? Hình tượng đó có tác dụng nghệ thuật như thế nào trong việc thể hiện nỗi niềm, tâm trạng của chàng trai.

Trả lời:

– Hình tượng trung tâm: Cái áo.

– Hình tượng “chiếc áo” bỏ quên trên cành hoa sen là hình tượng trung tâm, được thể hiện xuyên suốt trong tám dòng thơ đầu. Chàng trai vì muốn tìm cách để tiếp cận với cô gái một cách nhanh chóng nhưng vẫn phải thật tự nhiên và vui vẻ, nên chàng đã tìm ra một lý do nghe qua hết sức hài hước, dí dỏm. Từ chi tiết đó, chàng trai đã vô cùng khéo léo trong việc thổ lộ tình cảm bằng cách xin lại chiếc áo, nói về việc bản thân còn chưa có vợ và mẹ anh chàng thì đã già để hướng tới mục đích muốn tìm người về khâu áo cho mình, tức là muốn cô gái đó về làm vợ của mình. Qua đó, thể hiện tâm tư, tình cảm của chàng trai dành cho cô gái với lời tỏ tình hết sức táo bạo và chân tình.

→ Chiếc áo đó như một cái cớ để chàng trai bắt chuyện với cô gái. Chỉ với một “chiếc áo” nhưng anh chàng biết cách dùng nó để tiếp cận và tỏ tình với cô gái một cách rất duyên dáng và hài hước, mà không cảm thấy quá thô lỗ.

Câu 7. Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong sáu câu thơ cuối? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó là gì?

Trả lời:

– Biện pháp nghệ thuật: Điệp từ “giúp”.

→ Tác dụng: Chàng trai dùng từ giúp là muốn dụ ý rằng sẽ đưa những món lễ vật này sang nhà để ngỏ ý muốn xin cưới cô gái, nếu cô gái đồng ý thì cả hai sẽ thành vợ thành chồng, còn nếu cô gái muốn lấy một người khác làm chồng, thì anh chàng này vẫn sẽ sẵn sàng giúp đỡ và cầu phúc cho cô. Chàng trai đã dùng từ “giúp” rất tinh tế để lỡ mà cô gái có từ chối thì sẽ không bị ngại ngùng cho cả hai. Đồng thời, tạo nên nhịp điệu cho bài thơ, gây ấn tượng với người đọc.

Câu 8. Nêu cảm nhận của em về nhân vật chàng trai trong bài Hôm qua tát nước đầu đình.

Trả lời:

– Chàng trai là người hài hước, biết cách mở đầu câu chuyện.

+ Dùng chiếc áo để lấy cớ làm quen.

– Táo bạo trong việc thổ lộ tình cảm.

– Luôn giữ phép lịch sự, tinh tế.

– Tình cảm: Chân thật, thật thà.

Câu 9. Bài Hôm qua tát nước đầu đình có đặc điểm gì khác so với những bài thơ trữ tình trong văn học viết mà em đã học?

Trả lời:

– Điểm khác biệt: Có cách thể hiện tình yêu đặc biệt.

+ Bằng sự dí dòm, hài hước của mình, chàng trai vừa trức tiếp, vừa gián tiếp thổ lộ tâm tư, tình cảm với cô gái, ngỏ lời mong được cưới cô.

+ Tình yêu của chàng cũng rất đẹp, dù nàng đồng ý lấy chàng hay không, chàng vẫn sẵn sàng giúp nàng chuẩn bị đồ cưới. Đó là một tình yêu đầy lí trí không ích kỉ.

Câu 10. Tìm và phân tích điểm giống nhau và khác nhau của những bài ca dao có cùng mô típ “Hôm qua”.

Trả lời:

– Đa số các bài cao có mô típ để thời gian ở đầu đều là thời gian hiện tại “hôm nay”, “bây giờ”, “nào khi”, “sáng ngày”, “chiều chiều”… Còn trong bài ca dao Hôm qua tát nước đầu đình, thời gian được nhắc tới là thời gian của quá khứ, là thời điểm sự việc được diễn ra và được soi chiếu với hiện tại, có sự vận động về mặt thời gian. Tuy nhiên nó không tạo cho người đọc cảm giác luyến tiếc mà chỉ là mang nghĩa về mặt thời gian.

– Bài ca dao nói về tâm tư tình cảm của chàng trai muốn được thổ lộ và tỏ tình với cô gái mình thương. Đây thật sự là một tình yêu lứa đôi đầy trong sáng và nhẹ nhàng, cho thấy sự ngại ngùng nhưng rất đỗi đáng yêu của chàng trai và cô gái trong chuyện tình cảm. Chàng trai vì muốn tìm cách để tiếp cận với cô gái một cách nhanh chóng nhưng vẫn phải thật tự nhiên và vui vẻ, nên chàng đã tìm ra một lí do nghe qua hết sức hài hước và dí dỏm đó là bỏ quên áo trên cành sen.

– Trong hai câu tiếp theo, cho thấy sự táo bạo của chàng trai trong việc thổ lộ tình cảm của mình bằng việc xin lại chiếc áo bị bỏ quên. Táo bạo nhưng vẫn thể hiện sự lịch sự, tôn trọng. Tuy là lời tỏ tình nhưng vô cùng kín đáo, vẫn mượn chiếc áo, chàng trai nói những lời ý chỉ về tình cảm của mình và mong muốn có thể kết duyên cùng cô gái, chàng trai đã viện cớ rằng áo bị sứt chỉ, mẹ già chưa thể khâu mà anh ta cũng chưa có vợ nên chiếc áo đã bị rách trong tình trạng như vậy rất lâu rồi. Và nếu cô gái chịu khâu áo giúp mình thì chàng trai sẽ dốc lòng báo đáp công lao ấy.

– Qua bài ca dao, chúng ta thấy được một tình cảm vô cùng trong sáng và tha thiết của con người làng quê Việt Nam được thể hiện qua những hình ảnh vô cùng gần gũi và giản dị, gắn liền với mỗi chúng ta.