»» Nội dung bài viết:
Phân tích bài thơ Đàn ghi ta của Lorca của Thanh Thảo.
- Mở bài:
Thanh Thảo là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Ông là một cây bút hướng nội, giàu suy tư, trăn trở về cuộc sống, luôn tìm tòi những cách biểu đạt mới trong sáng tác. Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca được trích trong tập Khối vuông Ru-bích là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ tượng trưng của nhà thơ Thanh Thảo.
- Thân bài:
Nhan đề bài thơ mang ý nghĩa biểu trung sâu sắc. Cây đàn ghi ta, một nhạc cụ phổ biến vốn là biểu tượng cho nghệ thuật, tượng trưng cho đất nước Tây Ban Nha. Bởi thế, có nơi, nó được gọi là Tây Ban cầm. Cây đàn ghi ta gắn với câu chuyện kể về nghệ sĩ Lorca, một huyền thoại của đất nước Tây Ban Nha.
Lorca là một tài năng sáng chói của văn học hiện đại Tây Ban Nha. Nghệ thuật của ông có ảnh hưởng rất lớn đến tinh thần của nhân dân Tây Ban Nha nói riêng và Tây Âu nói chung. Lorca còn là một chiến sĩ kiên cường chống lại chủ nghĩa phát- xít cực đoan của Tây Ban Nha, với khát vọng tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật mãnh liệt. Hoảng sợ trước ảnh hưởng to lớn của ông, bọn Phăng-cô than phát-xít đã bí mật sát hại ông. Cái chết của Lorca đã dấy lên một làn sóng phẫn nộ với bè lũ phát-xít Phăng-cô. Tên tuổi của Lorca từ đó đã trở thành biểu tượng, là ngọn cờ tập hợp các nhà văn hóa Tây Ban Nha và thế giới chống chủ nghĩa phát-xít, bảo vệ văn hóa dân tộc và văn minh nhân loại. Đặt đàn ghi ta với Lorca tác giả muốn ta cho thấy sự gắn bó của Lorca với nghệ thuật của đất nước Tây Ban Nha. Đồng thời cho thấy ảnh hưởng của Lorca với nghệ thuật của đất nước ông.
Lời đề từ: “Khi tôi chết hãy chôn với cây đàn” cũng mang một ý nghĩa sâu sắc. Câu nói trích trong bài thơ “Ghi nhớ” của Lorca, được xem như một di chúc của ông để lại hậu thế. Lời đề từ thể hiện một tình yêu say đắm, tha thiết của Lorca với nghệ thuật và xứ sở Tây Ban Nha. Sâu xa hơn, nó chứa đựng một thông điệp quan trọng đối với những ai muốn sáng tạo cái mới: Lorca nghĩ rằng thơ ca của mình đến một ngày nào đó sẽ án ngữ, ngăn cản sự sang tạo nghệ thuật của những người đến sau, nên đã căn dặn lại phải biết chon nghệ thuật của ông để đi tới.
Lorca là con người tự do và nhà cách tân nghệ thuật mong manh, đơn độc.
Bằng những hình tượng nghệ thuật độc đáo, nhà thơ Thanh Thảo từng bước bộc lộ chủ đề bài thơ. Nổi bậc và trọng tâm của toàn bài thơ là hình tượng nghệ sĩ Lorca. Lorca được khắc họa là con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha. Lời thơ mang đậm chất chấm phá mang dấu ấn của thơ siêu thực và trên nền văn hóa Tây Ban Nha:
những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn
Hình ảnh Lorca xuất hiện trong hình ảnh và âm thanh của tiếng đàn ghi ta. Thanh Thảo ngay câu thơ đầu tiên đã có sự diễn dạt đọc đáo. Một hình ảnh thực được cảm nhận bằng sự siêu thực bởi thính giác và thị giác: tiếng đàn li la, li la, hình ảnh bọt nước. Câu thơ toàn vần bằng, kết hợp giữa thơ và nhạc độc đáo. Lorca hiện hình trong sinh hoạt văn hóa với Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt. Lorca xuất hiện trong sinh hoạt đời thường với phong cách nghệ sĩ dân gian, tự do phóng khoáng. Hình ảnh “vầng trăng”, “yên ngựa” và những từ láy: “lang thang”, “đơn độc” “chếnh choáng”, “mỏi mòn” giàu sức biểu cảm.
Hình tượng Lorca đã được giới thiệu bằng những hình ảnh tương phản gay gắt giữa nghệ thuật và bạo tàn, giữa thân phận người nghệ sĩ bọt bèo với hiện thực tàn khốc. Xuất hiện trên bối cảnh ấy, nhìn theo góc độ nào cũng vẫn chỉ thấy Lorca: con người tự do và nhà cách tân nghệ thuật mong manh, đơn độc.
Lorca bị sát hại và sự xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân.
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
Cái chết của Lorca được miêu tả qua những hình ảnh tả thực và tượng trưng siêu thực. Đó là mọt cái chết bất ngờ, bi tráng. Trước khi điều tồi tệ xảy ta, Lorca vẫn hát nghêu ngao. Bỗng kinh hoàng nhận ra vết thương khi áo choàng bê bết đỏ. Đó là cái chết đầy bí ẩn vì Lorca không được xét xử, không được tự vệ. Chính điều ấy tạo ra nỗi xót xa ám ảnh trong lòng người khi Lorca bị điệu về bãi bắn, đi như người mộng du… Tất cả tố cáo sự tàn bạo, độc ác của chế độ phát- xít lúc bấy giờ.
Ở ý nghĩa tượng trưng siêu thực, âm thanh tiếng ghi ta là sự hóa than của Lorca. Tiếng đàn vỡ ra thành màu sắc: nâu, xanh. Hình ảnh gợi tình yêu Tổ quốc, mối tình thủy chung, niềm ky vọng vào cuộc sống…của khát vọng Lorca. Tiếng đá tan ra thành hình khối: “tròn bọt nước vợ tan”. Đó là sự ám ảnh về cái chết giờ đây đã thành sự thật. Tiếng đàn đọng lại thành dòng máu: “tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy”. Hình ảnh gợi cái chết thê thảm và sự dã man, tàn ác của kẻ thù.
Mỗi tiếng ghi ta là một nỗi niềm của con người trước cái chết của Lorca. Đó là sự tiếc thương của người tình thủy chung, là nỗi niềm xót xa, tiếc nuối của con người, của nhà thơ trước hành trình cách tân nghệ thuật dở dang, là nỗi đau của chúng ta trước cái chết thê thảm của người nghệ sĩ. Thủ pháp chuyển đổi cảm giác tạo nên những cảm nhận rất mới, rất độc đáo, phù hợp với những khát vọng cách tân của người nghệ sĩ Lorca.
Âm nhạc đã biến thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể. Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ (phép đối lập: nghêu ngao >< kinh hoàng; phép nhân hóa: vầng trăng chếnh choáng; phép ẩn dụ: tiếng đàn ghi ta; phép điệp ngữ: tiếng đàn ghi ta; hoán dụ:áo choàng bê bết đỏ; phép ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: tiếng ghi ta nâu, bầu trời cô gái ấy, tiếng ghi ta lá xanh biết mấy, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy…) vừa miêu tả tiếng đàn và cái chết oan khuất của Lorca vừa diễn tả nỗi long căm phẫn, xót thương của Thanh Thảo và của mọi người trước việc Lorca bị sát hại.
Niềm xót thương và sự tiếc nuối những cách tân nghệ thuật còn dang dở của Lorca.
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Sự bất tử của nghệ thuật và con người Lorca được khẳng định như một chân lí. Di chúc của Lorca: “Khi tôi chết hãy chọn tôi với cây đàn” được lấy làm đề từ, bộc lộ một tình yêu say đắm, tha thiết của Lorca với nghệ thuật và đất nước Tây Ban Nha. Sâu xa hơn, Lorca muốn hậu thế hãy quên ông, vượt qua ông để đổi mới nền nghệ thuật.
Thế nhưng hậu thế vì quá ngưỡng mộ Lorca đã không dám vượt qua nghệ thuật của ông. Vô hình đã chôn vùi khát vọng đổi mới của Lorca:
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang.
Câu thơ mở ra nhiều trường liên tưởng. Có nỗi xót thương cái chết của một thiên tài, có nỗi xót tiếc hành trình cách tân dang dở, có cả sự ngợi ca nhân cách của một nghệ sĩ vĩ đại với tâm nguyện đổi mới và ngợi ca sự vĩ đại trong sự nghiệp nghệ thuật tài hoa của Lorca… Nỗi đau xót trước cái chết của Lorca, trước khát vọng cách tân dang dở đọng lại thành những hình ảnh đẹp và buồn
giọt nước mắt vầng trăng.
Long lanh trong đáy giếng.
Hình ảnh “giọt nước mắt” trực tiếp gợi nỗi đau, sự thương tiếc còn hình ảnh “vầng trăng” tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật…. “Đáy giếng” nơi kẻ thù ném xác Lorca hòng xóa dấu vết tội ác, nơi lưu giữ hiện than của đau thương và tội ác.
Sự kết hợp tuyệt diệu giữa những “giọt nước mắt” đau thương và “vầng trăng” huyền diệu đã tạo thành một hệ hình ảnh trùng phức, giao thoa, ánh xạ vào nhau, gợi những suy tư đa chiều về nỗi xót thương, niềm tiếc thương, kính trọng, ngưỡng mộ của tác giả và mọi người dành cho Lorca. Từ đó bất tử hóa hình tượng Lorca.
Suy nghĩ về cái chết của Lorca.
Thanh Thảo đã nói về cái chết của Lorca từ góc độ duy tâm, tướng số học phương Đông. Cái chết được báo trước như một định mệnh:
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
Cái chết đầy chất nghệ sĩ, nhẹ nhàng thanh thản như một sự giải thoát. Lorca bơi qua dòng sông cuộc đời với chiếc đàn ghi ta ánh bạc. Cái chết như một sự lựa chọn để mở đường cho sự cách tân, sang tạo:
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
Điệp từ “ném”, “hình ảnh lá bùa”, “xoáy nước”, “trái tim” là sự phản đối quyết liệt đối với tội ác, sự bất công. Sau cái chết, mọi sự ràng buộc được dứt bỏ. Lorca hoàn toàn được tự do. Sự thống trị của cường quyền và cả thần quyền mất hết quyền năng của nó. Lỏ-ca chỉ giữ lại cho mình cây đàn nghệ thuật và tình yêu sự sống. Ở đây, chàng đã hóa thân vào vũ trụ với đầy đủ vẻ đẹp của cuộc đời con người đích thực với trái tim cuồng nhiệt, thánh thiện và tự do. Chuỗi âm thanh li la li la li la như khúc dạo cuối của bản nhạc, thể hiện sự kính trọng và tri âm của Thanh Thảo đối với Lorca.
Viết Đàn ghi ta của Lorca, Thanh Thảo đã lựa chọn một hình thức nghệ thuật độc đáo. Bài thơ là sự kết hợp hài hòa hai yếu tố thơ và nhạc. Thơ dẫn bước cho nhạc. Nhạc nâng cánh cho thơ đưa nghệ thuật lên mức tuyệt đỉnh. Ta vọng nghe tiếng hát trong câu thơ bay bỏng, cuộn trào. Sức gợi mở của hình tượng hết sức đa dạng, hình ảnh phong phú, ngôn từ được gọt giũa mới mẻ, hàm súc giàu sức gợi cảm. Từ tiếng đàn, người đọc liên tưởng đến nghệ thuật, liên tưởng đến cuộc đời, sự tự do của con người và khát vọng sống chân thực, đẹp đẽ.
Bài thơ đã sử dụng biện pháp của thơ siêu thực, đặc biệt là những hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng thể hiện sự sáng tạo của Thanh Thảo trong việc cách tân thơ. Với Đàn ghi ta của Lorca, Thanh Thảo đã đóng góp một tiếng nói riêng đầy triết lí, siêu thực làm đẹp thêm vườn thơ Việt Nam vốn đang dần đi vào thực dụng sau chiến tranh.
- Kết bài:
Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca ngợi ca vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn và tài năng của Lorca – nhà thơ, nhà cách tân vĩ đại của văn học Tây Ban Nha và thế giới thế kỉ XX. Với bài thơ, Thanh Thảo đã tìm được một ý tưởng, hồi ức, quan niệm của mình. Từ cuộc đời và cái chết của nghệ sĩ Lorca và tiếng đàn, Thanh Thảo đã bắt gặp toàn bộ những cái gì sâu thẳm nhất của ông được biểu lộ. Mỗi một tiếng đàn là một ý tưởng, một hồi ức, một cảnh đời, một đối thoại đầy ý nghĩa, một suy ngẫm triết lý về thơ và đời.
Cảm nhận về hình tượng Lorca trong bài thơ Đàn ghi ta của Lorca
Tham khảo:
Phân tích bài thơ Đàn ghi ta của Lorca của Thanh Thảo.
- Mở bài:
Thanh Thảo là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Cùng với Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Khải, Lê Đạt, Trần Dần,… Thanh Thảo luôn nỗ lực cách tân thơ Việt Nam. Ông được công chúng đặc biệt chú ý bởi những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến. Thơ ông là tiếng nói của trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. Tuy nhiên ông muốn cuộc sống phải được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu, nên luôn khước từ sự biểu đạt dễ dãi
Bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” được rút ra trong tập “Khối vuông ru-bích”, là một trong những sáng tác cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm.
- Thân bài:
“Đàn ghi ta của Lorca” là niềm ngưỡng mộ và đồng cảm sâu sắc của tác giả Thanh Thảo đối với Lorca, một nhà thơ hiện đại Tây Ban Nha, một nghệ sĩ tài năng, yêu tự do, lãng du mà đơn độc. Bài thơ là nỗi đau vô hạn trước số phận bi thảm của Lorca bởi những thế lực đen tối, niềm tin mãnh liệt về sự bất tử của tiếng đàn và thơ mà Lor- ca đã để lại.
Lorca sinh được xem là nhà thơ lớn nhất Tây Ban Nha TK XX. Ngoài thơ, ông còn là tác giả của nhiều vở kịch nổi tiếng. Ông bị phe phát xít phran-cô giết trong thời gian đầu cuộc nội chiến ở Tây Ban Nha.Xác ông bị chúng quăng xuống giếng. Thanh Thảo thực sự xúc động về Lorca, nhất là cái chết của ông để viết bài thơ Đàn ghi ta của Lorca, như một tuyên ngôn nghệ thuật của Lorca
Cây đàn ở đây được hiểu là biểu tượng sự nghiệp nghệ thuật của Lorca, là tổng hợp mọi đóng góp và cống hiến của ông trên lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật. Trước khi chết, ông có di chúc: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”.
Bài thơ Đàn ghi ta của Lorca của Thanh Thảo được viết theo phong cách thơ tượng trưng có pha màu sắc siêu thực. Chủ nghĩa siêu thực thể hiện trước hết là ở tiếng nói phản kháng của lịch sử. Khoảng năm 1922, ở châu Âu, các giá trị đạo đức và tinh thần truyền thống đang đứng trước nguy cơ tan vỡ và sụp đổ, giới văn nghệ sĩ bị đặt trước một thực tế phũ phàng. Họ không còn con đường nào khác ngoài cách chạy trốn vào giấc mơ, đi tìm hiện thực khác, cao hơn, siêu thực hơn. Nghĩa là nằm ngoài, nằm bên trên cái hiện thực đang tồn tại.
Về phương pháp sáng tác, các nhà siêu thực không ngần ngại gạt bỏ mọi quy tắc ngữ pháp, không tuân thủ các quy tắc về cú pháp, không sử dụng các dấu chấm câu, gạt bỏ những quy tắc lôgic của lí tính
Chủ nghĩa tượng trưng ra đời cuối TK XIX, đối lập với chủ nghĩa tự nhiên và hiện thực trong văn học. Thơ tượng trưng có cách thức biểu hiện không vần, đảo lộn ngữ pháp cổ điển, cắt rời câu chữ, tạo ra một trật tự mới.
Trong bài thơ, Lorca hiện lên là một người nghệ sĩ, tự do:
Những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn.
Tiếng đàn bọt nước là một hình ảnh tái tạo, có sức biểu đạt cao. Tiếng đàn không chỉ có chức năng tạo ra âm thanh, thành bản nhạc mà nó còn mang tính tạo hình qua hình ảnh bọt nước, được cảm thụ bằng thính giác và thị giác.
Hình ảnh áo choàng đỏ gắt gợi ta liên tưởng đến khung cảnh của một đấu trường. Cuộc đấu này không phải giữa người với bò nữa mà giữa người với người, giữa khát vọng dân chủ của công dân Lorca với nền chính trị độc tài, giữa khát vọng cách tân nghệ thuật với nền nghệ thuật già nua, giữa tự do bị bóp nghẹt và thể chế chính trị hà khắc.
Âm điệu Li la li la li la làm nhịp của tiếng đàn nghe đơn điệu. Đây cũng là yếu tốt tạo nên tính nhạc trong bài thơ nhàm làm hiện rõ hình ảnh con người đang:
Đi về miền đơn độc
Yên ngựa mỏi mòn
Người nghệ sĩ cô đơn đi tìm cái đẹp trong thế giới bạo tàn, vừa đi vừa lắc lư để nhận ra “vầng trăng chếch choáng” cũng đang lẽo đẽo theo mình trong hành trình đơn độc ấy. Nhìn theo góc độ nào cũng vẫn chỉ thấy con người tự do và nhà cách tân nghệ thuật mong manh và đơn độc.
Tiếng đàn là âm thanh ai cũng đã từng nghe giờ như bọt nước được tạo ra qua các cơn mưa. Trời mưa bong bóng phập phồng thì ai cũng từng thấy. Nhưng kết hợp thành tiếng đàn bọt nước thì lại tạo ra một cách nhìn khác lạ. Trong cái quen thuộc hiện ra cái xa lạ.
Cụm từ: “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” thì sẽ thấy tình hình chính trị ở bất ổn ở Tây Ban Nha với những cuộc đàn áp khốc liệt của chính quyền độc tài ở đây. Có thể hiểu cả câu này, Cuộc đấu tranh đang diễn ra từng phút, từng giờ và đơn điệu như nhịp “li la li la li la”. Cả Tây Ban Nha phải đổ máu để giành lại quyền cơ bản của con người.
Lorca được giới thiệu là người chịu ảnh hưởng phần nào của trường phái ấn tượng: “với tiếng đàn bọt nước / Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt / li-la-li-la-li-la / đi lang thang về ven biển đơn độc / với vầng trăng chếnh choáng / trên yên ngựa mỏi mòn”. Sự tương phản hình ảnh cho ta thấy được hình ảnh về Lorca, cũng như gợi ta thấy những khung cảnh của một đấu trường. Đây là một đấu trường đặc biệt là cuộc đấu giữa khát vọng dân chủ của Lorca với nền nghệ thuật xưa cũ. Qua đó, ta thấy được hình ảnh đơn độc nhưng tự do.
Cái chết oan khuất của Lorca được miêu tả hết sức bi tráng:
Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
Cái chết đột ngột, đau đớn của Lorca làm cho nhân dân Tây Ban Nha phải kinh hoàng, bi phẫn trước hiện thực phủ phàng, hành động độc ác, dã man của thế lực bạo tàn phát xít.
Tiếng đàn còn được diễn tả bằng màu sắc:
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy
“Tiếng đàn ghi ta nâu” (màu nâu là màu quen thuộc của chiếc vỏ đàn ghi ta, cũng là màu của đất, gợi nỗi buồn da diết, bi thương) “Tiếng ghi ta xanh biết mấy” (màu xanh ở đây là màu của bầu trời) và “Tiếng ghi ta tròn bọt nước” gắn với bầu trời cô gái ấy” (cô gái Di Gan), gắn với tình yêu thiêng liêng của Lorca dành cho cô gái. “Tiếng đàn ghi ta ròng ròng chảy máu”. Hình ảnh thị giác biểu thị sự đau đớn tột cùng.
Lorca mất đi khi sự nghiệp cách tân nghệ thuật còn dang dở, khích lệ lòng căm thù của nhân dân đối với bọn phát xít: Lorca không chỉ cô đơn trong sáng tạo, mà hình như mục đích đấu tranh chân chính của ông chưa được nhiều người thấu hiểu, cho nên Tây Ban Nha vẫn “hát nghêu ngao”. Vì thế Tây Ban Nha trở nên kinh hoàng khi nghe tin Lorca bị giết haị.
Hình ảnh Lorca bị điệu về bãi bắn, lại đi liền với tiếng đàn. Sự kiện thảm khốc ấy tạo những cú sốc dây chuyền được diễn tả theo lối tượng trưng, liên tục chuyển đổi cảm giác, qua hệ thống những âm thanh vỡ ra thành màu sắc, hình khối, thành máu chảy.
Một cái chết đầy bất ngờ đến với Lorca. Dù đã dự đoán sớm, nhưng nó đến quá sớm. quá nhanh khiến vào lúc con người trong sạch đó không ngờ nhất.
Nỗi niềm xót thương cho Lorca:
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng
Những câu thơ bộc lộ nỗi xót thương sâu sắc trước cái chết bi thảm của một thiên tài, cũng là nỗi xót tiếc cho hành trình cách tân dang dở không chỉ với bản thân Lorca mà còn với nền văn chương Tây Ban Nha. Đó là sự ngưỡng mộ và kính trọng của tác giả đối với thiên tài Lorca. Tiếng đàn không chỉ được diễn tả bằng âm thanh, mà còn được diễn tả bằng màu sắc như cách thể hiện quen thuộc của các nhà siêu thực, cho dù trong thực tế, tiếng đàn chẳng có màu sắc nào cả.
Tiếng đàn ở đây là tiếng đàn hoài niệm gắn với tình yêu cao cả mà hai người đã dành trọn cho nhau. Sự hoài niệm đột ngột cắt đứt bởi cụm từ “vỡ tan”: tiếng đàn vỡ tàn, bầu trời vỡ tan, tình yêu vỡ tan vị một trong hai người đã chết. Khi tiếng súng vang lên thì tiếng đàn cũng không còn nữa.
Thanh Thảo viết “không ai chôn tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang…”. Câu thơ là một nỗi xót thương cái chết của một thiên tài; xót xa cho hành trình cách tân dang dở không chỉ với bản thân Lorca mà còn với nền văn chương Tây Ban Nha. Lorca đã chết, nghệ thuật vắng đi một người dẫn đường. Nghệ thuật trở thành cỏ mọc hoang? Không ai thực sự hiểu di chúc của Lorca.
Tác giả quay về với suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lorca:
đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lorca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt.
Lorca bơi sang thế giới bên kia, bơi qua dòng sông ngăn cách giữa người sống và người chết bằng “chiếc ghi ta màu bạc”. Thế giới khác có màu đặc trưng là màu bạc, màu của sự trong trắng, biểu tượng của sự trong sạch→ gợi sự cảm nhận tinh khiết và sự phản chiếu lung linh, vừa là biểu tượng của sự chân thật, ngay thẳng không chịu quỳ gối trước bất công cường bạo và đồng thời là sự chân thành, trung thực với chính mình.
Các hành động: ném lá bùa, ném trái tim vào xoáy nước, vào cõi lặng yên đều mang ý nghĩa tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát chia tay thực sự với những ràng buộc và hệ luỵ trần gian. Lorca chết nhưng cái chết thật sự là khi khát vọng của ông không ai tiếp tục, nó đau đớn hơn khi cái chết đó trở thành một cản trở cho sự cách tân văn chương đối với những người sau.
Vậy, hãy để cho Lorca có được giải thoát. Đường chỉ tay bé nhỏ, dòng sông rộng mênh mang, hay là phận người thì ngắn ngủi mà thế giới thì vô cùng. Lorca sẽ đi vào cõi khác với hình ảnh: “Lorca bơi sang ngang-trên chiếc ghi ta màu bạc”.
Có sự kết hợp giữa yếu tố thực và những hình ảnh ẩn dụ. Đó là sau khi sát hại Lorca, bọn giết người đã vứt thi thể ông xuống giếng, để hòng dấu giếm tội ác của mình. Ông nằm đó trở nên long lanh trong làn nước giếng. “Vầng trăng” cũng đến bên ông. Bây giờ không “chếch choáng” nữa mà nó long lanh soi tỏ một con người đã chết cho quê hương, cho sự hồi sinh của nền dân chủ. Thêm vào đó là những giọt nước mắt cảm thông, uất hận cũng long lanh trên mỗi mặt người. Nỗi đau được nhân lên trở thành một sức mạnh mới. Cái đẹp sáng tạo của người nghệ sĩ đã tìm được giá trị chân chính của nó.
Nhưng nỗi đau lớn nhất còn lại là: “Không ai chôn cất tiếng đàn”. Mặc dù tiếng đàn ấy đã chết cùng tác giả và cũng không ai nỡ chôn tiếng đàn ấy. tiếng đàn ấy dường như được hồi sinh và được ví như “cỏ mọc hoang”. Nhớ lại lời di chúc: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. Cây đàn là sản phẩm của sự sáng tạo. Con người sáng tạo và cây đàn sáng tạo đã chết nhưng sản phẩm của sự sáng tạo ấy mãi mãi trường tồn, mãi mãi bền vững với sức sống của “cỏ mọc hoang”.
Lorca thực sự chết khi những khát vọng của anh ta không có ai tiếp tục. Nhưng cái chết đau đớn hơn của một nhà cách tân còn là khi tên tuổi và sáng tạo của anh ta được đem lên bệ thờ và trở thành một bức tường kiên cố cản trở sự cách tân văn chương của những người đến sau.
Tính chất khác biệt của bài thơ ngoài cấu trúc tự sự, theo mạch cảm xúc qua cái chết của Lor- ca, bài thơ còn mang dáng dấp của kết cấu nhạc giao hưởng, tạo ra ấn tượng về một bè trầm, mà tiếng đàn ghi ta trở thành một phần nhạc đệm của bản nhạc này. Chính vì thế chuỗi âm thanh được tạo ra qua cụm từ: li la li la li la trở thành hợp âm của khúc mở đầu và hợp âm sau các ấu khúc, tạo ra hình thức vĩnh thanh của bản giao hưởng. Việc cấy nhạc vào trong bài thơ này mang ý nghĩa của một sự kính trọng và tri âm.
- Kết bài:
Đàn ghi ta của Lorca ngợi ca vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn và tài năng của Lorca, nhà thơ, nhà cách tân vĩ đại của văn học Tây Ban Nha và thế giới thế kỉ XX. Bài thơ thể hiện sự cảm nhận về vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lorca qua sự ngưỡng mộ, lòng đồng cảm và tiếc thương sâu sắc của Thanh Thảo.
