»» Nội dung bài viết:
Đọc hiểu văn bản:
Trong lòng mẹ
(Trích Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng)
* Nội dung chính: Đoạn trích Trong lòng mẹ đã thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng sâu nặng thông qua nhân vật mẹ con bé Hồng, thông qua những rung động mãnh liệt của một tâm hồn trẻ thơ nhạy cảm và khao khát tình thương yêu; để khi gặp mẹ, khi được nằm gọn “trong lòng mẹ”, Hồng tinh tế nhập vào những cảm giác nồng ấm, rạo rực, vui sướng mong đợi bấy lâu. Đoạn trích còn cho thấy rõ bộ mặt lạnh lùng của một xã hội chỉ trọng đồng tiền, một xã hội đầy những thành kiến cổ hủ, những thói nhỏ nhen độc ác của đám thị dân tiểu tư sản.
I. Chuẩn bị.
Khi đọc hồi kí các em cần chú ý:
– Tác giả viết về ai, về sự việc gì? Viết như thế nhằm mục đích gì?
– Những yếu tố nào của văn bản cho biết tính xác thực của điều được kể?
– Cảm xúc thái độ của người kể chuyện đối với sự việc và các nhân vật trong đó như thế nào?
Đọc trước đoạn trích Trong lòng mẹ tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyên Hồng và hồi kí Những ngày thơ ấu.
Trả lời:
– Hồi kí là một thể của kí dùng để ghi chép lại những sự việc, những quan sát, nhận xét và tâm trạng có thực mà tác giả đã trải qua.
– Khi đọc hồi kí:
+ Tác giả viết về cậu bé Hồng – bản thân mình, tự kể lại về cuộc trò chuyện giữa cậu và người cô, cả giây phút cậu gặp lại mẹ sau bao năm xa cách.
→ Viết như thế để người đọc thấy rõ những ngày tháng thơ ấu ẩn chứa tình cảm mẫu tử thiêng liêng và lên án, chê trách những hủ tục phong kiến làm chia rẽ tình cảm gia đình.
+ Những yếu tố của văn bản cho biết tính xác thực của điều được kể là:
- Xưng ngôi kể thứ nhất “tôi”.
- Sự có mặt của các nhân vật người cô trong cuộc trò chuyện với nhân vật tôi, người mẹ trong lần gặp lại.
- Thời gian cụ thể: “Ngày giỗ đầu thầy tôi”, “rằm tháng tháng Tám”,…
- Địa điểm gặp gỡ: Gần trường học.
- Những cảm nhận, quan sát chân thực của tác giả qua những câu chuyện mà tác giả kể lại.
+ Cảm xúc, thái độ của người kể chuyện đối với sự việc và các nhân vật trong đó:
- Trong cuộc trò chuyện với người cô: Hồng ghét những lời nói mỉa mai. ruồng rẫy mẹ mình của bà cô; bà cô thì lại luôn tìm cách để bôi nhọ, nói xấu mẹ của Hồng, khiến Hồng phải có những suy nghĩ không tốt về mẹ của mình.
- Trong cuộc gặp gỡ lại người mẹ sau bao lâu xa cách: Hồng luôn nhớ thương, yêu da diết, trân trọng đối với người mẹ của mình.
– Đọc trước đoạn trích Trong lòng mẹ; tìm hiểu thông tin về tác giả Nguyên Hồng và hồi kí Những ngày thơ ấu:
+ Tác giả Nguyên Hồng (1918 – 1982) tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định. Trước Cách mạng, ông sống chủ yếu ở thành phố cảng Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo.
- Ngay từ tác phẩm đầu tiên, ông viết về những người cùng khổ gần gũi mà ông yêu thương thắm thiết. Sau Cách mạng, ông tiếp tục sáng tác gồm nhiều thể loại: tiểu thuyết, kí, thơ,…
- Những tác phẩm chính: Bỉ vỏ (tiểu thuyết, 1938), Những ngày thơ ấu (hồi kí, 1938), Trời xanh (tập thơ, 1960),…
- Nguyên Hồng được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
+ Hồi kí Những ngày thơ ấu là tập hồi kí kể về tuổi thơ cay đắng của tác giả Nguyên Hồng. Tác phẩm gồm 9 chương, đăng báo năm 1938, in thành sách lần đầu năm 1940.
– Nội dung cần biết để hiểu đoạn trích: Hôn nhân của bố mẹ Nguyên Hồng là cuộc hôn nhân không có tình yêu. Bất chấp mọi thành kiến độc ác của xác hội và của những người trong gia đình về mẹ, cậu bé Hồng sớm hiểu và cảm thông với nỗi đau khổ của người mẹ, hai mẹ con luôn giữ tình mẫu tử sâu sắc.
II. Đọc hiểu.
Câu 1. Phần 1 cho biết hoàn cảnh của nhân vật “tôi” như thế nào?
Trả lời:
– Hoàn cảnh của nhân vật tôi trong phần 1: Hồng là kết quả của một cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Cha mất sớm. Người mẹ vì cùng túng quá phải tha hương cầu thực. Chú phải sống xa mẹ, sống cùng họ hàng ở bên nội. Nhưng cậu lại không hề được yêu thương. Cậu phải sống trong sự ghẻ lạnh và cay nghiệt của những người thân thích.
Câu 2. Phản ứng của nhân vật: “tôi” trước lời kể của người cô như thế nào?
Trả lời:
Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô:
– Toan muốn trả lời là “có” khi bà cô hỏi:” Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mợ mày không?” nhưng chợt nhận ra ngay ý nghĩa cay độc trong lời nói của bà cô lặng lẽ cúi đầu không đáp
– Cười đáp lại người cô là không muốn vào vì cuối năm kiểu gì mẹ cũng về.
Câu 3. Phần 3 kể về việc gì? Đây có phải là nội dung chính của văn bản không? Có liên quan gì đến nhan đề văn bản?
Trả lời:
– Phần 3 kể về cuộc gặp mặt của mẹ con Hồng sau bao ngày xa cách. Đây là nội dung chính của văn bản và có liên quan đến nhan đề: “Trong lòng mẹ”.
Câu 4. Tìm các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi gặp lại mẹ?
Trả lời:
Các từ ngữ tả hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi gặp lại mẹ:
– “Chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống giống mẹ”, “tôi liền đuổi theo gọi bối rối:”Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!”
– Sợ rằng chỉ là nhầm lẫn: “Và cái lầm đó không những làm tôi thẹn… sa mạc”
– “Tôi đuổi kịp”, “thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại”
– “Oà lên khóc rồi cứ thể nức nở”
– “tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp… sung túc”
– “đùi áp đùi mẹ tôi”, “đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi”, ngửi hương quần áo thơm tho lạ thường.
Câu 5. Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi” như thế nào?
Trả lời:
Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của ” tôi”:
– “không còm cõi xơ xác quá như lời cô tôi nhắc lại lời người họ nôi của tôi nói”.
– “gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn màng làm nổi bật màu hồng của hai gò má”.
– quần áo thơm tho, khuôn miệng xinh xắn nhai trầu.
Câu 6. Tranh minh họa gợi cho em suy nghĩ gì về tình mẫu tử?
Trả lời:
– Từ hình ảnh minh họa ta nhận thấy tình cảm mẫu tử thật thiêng liêng không gì có thể sánh được. Tình yêu thương con của những người mẹ là rộng lớn mênh mông vô cùng. Yêu thương con, mẹ có thể làm tất cả vì con, hy sinh để dành những điều tốt nhất cho con. Đó chính là tình cảm đẹp đẽ, thiêng liêng, xúc động nhất của cuộc đời.
Câu 7. Tình mẫu tử thể hiện như thế nào qua hành động, cảm xúc của “tôi”?
Trả lời:
– Qua hành động và cảm xúc của nhân vật tôi khi không nghe lời bà cô xúi giục, căm giận xã hội đã ruồng rẫy mẹ, ta nhận ra được tình mẫu tử thiêng liêng, tình yêu dành cho mẹ vẫn dạt dào, mãnh liệt. Chính tình yêu thương mẹ khiến cậu có những suy nghĩ mạnh mẽ, dứt khoát, muốn hết lòng bảo vệ mẹ. Tình thương mẹ của bé Hồng như viên kim cương lấp lánh trong tác phẩm và trong lòng người đọc.
Câu 8. Vì sao “câu nói ấy bị chìm ngay đi”?
Trả lời:
“câu nói ấy bị chìm ngay đi” là do lúc này Hồng đã được gặp mẹ, được ở trong lòng mẹ, được cảm nhận hơi ấm của mẹ, chính vì thế lúc này đây những câu nói độc ác ấy chìm ngay đi, em chẳng để tâm tới nó nữa.
III. Câu hỏi cuối bài.
Câu 1. Sự việc chính mà tác giả kể lại ở đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?
Trả lời:
Sự việc chính của đoạn trích:
– Cuộc đối thoại cay nghiệp giữa Hồng và bà cô về mẹ (phần 2)
– Giây phút thiêng liêng khi Hồng gặp lại mẹ phần 3
Câu 2. Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác nhau?
Trả lời:
– Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô: Một người đàn bà bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha phương cầu thực.
– Hình ảnh người mẹ trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi”: Tình thương yêu và lòng kính mến mẹ đã không để những suy nghĩ của người cô rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.
→ Người cô lúc nào cũng muốn tiêm vào trong đầu cậu bé Hồng những suy nghĩ xấu xa, mong cậu nghĩ xấu về mẹ mình. Thế nhưng, trái ngược lại, Hồng lại luôn nghĩ tốt về mẹ, dành cho mẹ những tình yêu thương chân thành nhất, mặc kệ những gì mà mọi người định kiến về mẹ mình – một người phụ nữ đáng thương.
Câu 3. Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này.
Trả lời:
– Một số câu văn:
+ “…Tôi liền đuổi theo, bối rối”
+ “Tôi thấy những cảm giác ấm áp bỗng mơn man khắp da thịt”
+ “Phải bé lại… thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”
* Nhận xét: Hình ảnh nhân vật chú bé Hồng khiến người đọc xúc động với hoàn cảnh đáng thương và tấm lòng nhân hậu, tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý của em đối với mẹ. Khi “thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo”, chú bé đã vội vã chạy đuổi theo từ đây ta thấy được tâm trạng hồi hộp, niềm khát khao mong được gặp mẹ của Hồng. Tâm trạng cô đơn khi thiếu vắng mẹ và mong ước cháy bỏng được gặp lại mẹ của Hồng được bộc lộ rõ qua những suy nghĩ, những giả thiết ngây thơ, trong sáng mà chứa đựng nhiều nỗi đau.
Câu 4. Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.
Trả lời:
Chỉ ra một số biểu hiện của đặc điểm thể loại hồi kí trong đoạn trích.
– Trong lòng mẹ thuộc hồi kí là một thể của kí dùng để ghi chép lại những sự việc, những quan sát, nhận xét và tâm trạng có thực mà tác giả đã trải qua.
– Văn bản mang tính chủ quan được kể theo ngôi thứ nhất của nhân vật.
– Văn bản là dòng suy nghĩ, tâm trạng của nhân vật bé Hồng kể lại cuộc trò chuyện với bà cô và những suy nghĩ của cậu bé trong giây phút gặp lại mẹ.
Câu 5. Viết khoảng 4 – 5 dòng nêu lên tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.
Bài làm 1:
Qua đoạn trích Trong lòng mẹ của tác giả Nguyên Hồng, tác giả đã cho ta thấy những cảm nhận vô cùng cảm động, tinh tế về tình yêu mẹ khát khao và cháy bỏng về tình yêu thương mẹ của cậu bé Hồng. Trong giây phút gặp lại mẹ, cậu như được sống, được bồng bềnh trong cảm giác sung sướng, rạo rực trong vòng tay yêu thương của mẹ và không mảy may suy nghĩ gì. Và cậu đã để lại trong mỗi độc giả chúng ta một niềm thương cảm, xúc động đến nghẹn ngào về tình mẫu tử cao quý, thiêng liêng, bất diệt và đáng trân trọng.
Bài làm 2:
Đoạn trích Trong lòng mẹ là minh chứng cho tình mẫu tử thiêng liêng. Hồng là một cậu bé đáng thương khi thiếu thốn sự chăm sóc của mẹ. Còn mẹ Hồng là một phụ nữ khổ sở khi phải chịu nhiều định kiến của xã hội. May sao, tình cảm của cậu dành cho mẹ vẫn vẹn nguyên, chống lại những điều bịa đặt, xấu xa về mẹ. Xúc động nhất là giây phúc hai mẹ con gặp lại nhau, những nhớ nhung, yêu thương được giải tỏa.
Xem thêm:
