»» Nội dung bài viết:
Soạn bài: Pơ-liêm, quỷ Riếp và Ha-nu-man (Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ) – Ngữ văn 9, Chân trời sáng tạo
Nội dung chính: Đoạn trích Pơ-liêm, Quỷ Riếp và Ha-nu-man nằm ở phần cuối của truyện, xoay quanh những diễn biến tâm lý của những nhân vật chính sau khi tấm màn bí mật đã được hé mở. Qua đó, tác phẩm đề cao tình yêu chung thủy, lòng dũng cảm và sự nghi ngờ luôn được chôn chặt phía sau mỗi người.
Chuẩn bị đọc.
– Em biết truyện dân gian nào kể về cuộc đấu tranh giữa người với quỷ? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.
Trả lời:
– Sự tích cây nêu ngày tết là cuộc xung đột quyết liệt giữa quỷ và người.
– Thông tin về câu chuyện: Cây nêu là một trong những biểu tượng truyền thống của ngày Tết Nguyên đán. Theo truyền thuyết, cây nêu xuất hiện từ thời xa xưa khi người dân sử dụng để trừ tà, đuổi ma quỷ và mang lại may mắn cho gia đình. Cây nêu thường được làm từ cây tre, được trang trí đẹp mắt và treo lên trước cửa nhà. Trên đỉnh cây nêu thường có hình ngôi sao hoặc lá cờ, tượng trưng cho sự thịnh vượng và tổ quốc. Vào ngày mùng 7 Tết, người dân thường hạ cây nêu để kết thúc các hoạt động vui chơi trong ngày Tết và chuẩn bị trở lại công việc hàng ngày. Lễ khai hạ cây nêu cũng có ý nghĩa tiễn đi những điều xấu xa, không may mắn của năm cũ và chào đón những điều tốt đẹp trong năm mới.
Trải nghiệm cùng văn bản.
1. Theo dõi: Chú ý tính biểu cảm của Ha-nu-man.
– Các từ ngữ có tính biểu cảm: Ôi; Trời ơi, ư; kinh khủng thế…
– Các câu nghi vấn, câu cảm thán.
2. Suy luận: Điều gì khiến cả Ha-nu-man và người thị nữ đều muốn tìm cách cứu nàng Si-ta?
– Cả Ha-nu-man và người thị nữ đều muốn tìm cách cứu nàng Si-ta vì:
+ Ha-nu-man: luôn ước mong được làm một con người nên đã cố gắng làm việc thiện; nhận ra Su-pa-kha là độc ác.
+ Với thị nữ: hiểu được cảnh con không thể thiếu mẹ, đồng thời cũng cảm nhận được tấm lòng lương thiện của Sita.
3. Suy luận: Câu nói của Quỷ Riếp hé mở điều gì đáng lưu ý trong con người của vua Pơ-liêm và trong mỗi con người nói chung?
Câu nói của quỷ Riếp hé mở trong mỗi con người chúng ta đều có một linh hồn ác quỷ, đều có một mặt xấu.
4. Suy luận: Các câu thoại của Quỷ Riếp, Ha-nu-man, Pơ-liêm trong đoạn này cho thấy cái ác kẻ thù của con người tồn tại ở đâu?
Các câu thoại của Quỷ Riếp, Ha-nu-man, Pơ-liêm trong đoạn này cho thấy cái ác kẻ thù của con người tồn tại ở ngay chính xung quanh ta.
5. Suy luận: Những câu nói của Si-la trong đoạn này có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?
Những câu nói của Si-la thể hiện sự ngờ vực của con người, Pơ- liêm, dù có là người vợ chung chăn gối với mình bao năm, ông vẫn không hoàn toàn tin tưởng và khiến cho sự nghi ngờ chi phối mình. Điều đó sẽ không bao giờ mang lại hạnh phúc.
Suy ngẫm và phản hồi.
Câu 1: Tóm tắt nội dung, xác định mâu thuẫn, xung đột chính trong văn bản.
Trả lời:
– Tóm tắt nội dung: Sau khi Sita được giải cứu, Nàng bị vu oan và suýt bị Quỷ Riếp đóng vai thành hoàng hậu Su-pa-kha ban chết. Nhờ có Ha-nu-man và một thị nữ bên cạnh nguyện chết thay, nàng mới may mắn thoát thân. 10 năm sau, nhà vua ngày đêm mong nhớ và ân hận, nhưng buồn thay chỉ gặp lại được đứa con của hai vợ chồng. Nàng Sita đã đến một thế giới khác, vua Pơ-liêm chỉ có thể nói chuyện với vợ thông qua Thần Khỉ Ha-nu-man.
– Mâu thuẫn, xung đột chính:
+ Si-ta nhân hậu nhưng lại đến một không gian khác, không được đoàn tụ với con trai
+ Pơ – liêm – kẻ luôn nghi ngờ Sita, làm tổn thương Sita nhưng kết quả vẫn sống hạnh phúc.
Câu 2: Phân tích tính cách của nhân vật Pơ-liêm. Lí giải nguyên nhân gây ra nỗi bất hạnh của Si-ta, Pơ-liêm và sự chia lìa giữa hai người ở phần cuối văn bản.
Trả lời:
* Nhân vật Pơ-liêm:
– Sau 10 năm xa cách, Pơ-liêm luôn nhớ nhung về người vợ yêu quý của mình.
– Ngài ngày đêm hối hận vì những nghi ngờ và lời nói làm tổn thương Sita, hành động dung túng Su-pa-kha ban cái chết cho người vợ yêu quý của mình.
– Ngược về quá khứ của ông, tuổi thơ bị hoàng hậu chuyên quyền, vua cha mất đã chôn sâu mầm mống nghi ngờ trong lòng nhà vua. Vậy nên, dù có là người vợ chung chăn gối với mình bao năm, ông vẫn không hoàn toàn tin tưởng và khiến cho sự nghi ngờ chi phối mình.
* Nguyên nhân gây ra nỗi bất hạnh của Si-ta, Pơ-liêm và sự chia lìa giữa hai người ở phần cuối văn bản: Đoạn kết, Nàng Sita đã đến một thế giới khác, vua Pơ-liêm chỉ có thể nói chuyện với vợ thông qua Thần Khỉ Ha-nu-man. Đó không tính là một cái kết đẹp, nhưng chính là cái giá của sự nghi ngờ trong lòng nhà vua, để từ đó ngài trở thành một vị vua anh minh hơn.
Câu 3: Chỉ ra sự khác biệt trong tính cách giữa hai nhân vật Ha-nu-man và Quỷ Riếp. Tính cách của hai nhân vật này có vai trò như thế nào trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Pơ-liêm?
Trả lời:
– Ha-nu-man là vị thần hiểu rõ thiện ác đúng sai, không khuyên được vua nên mới phải nhận lệnh. Nhưng chàng không giết Sita, dù Sita liên tục cầu chết nhưng chàng vẫn không ra tay.
– Quỷ Riếp là người độc ác, đại diện cho nhân cách khác của con người.
– Tính cách của hai nhân vật này làm nổi bật trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Pơ-liêm. Chàng vì ích kỉ, ngờ vực, nghe theo lời quỷ Riếp mà làm tổn thương Sita.
Câu 4: Phân tích một số lời thoại mà theo em là có tác dụng thể hiện tính cách của nhân vật Si-ta.
Trả lời:
– Lời thoại:
+ Ha-nu-man, người còn chần chừ gì nữa, hãy thi hành lệnh của bà hoàng hậu Su-pa-kha đi.
+ Ha-nu-man. Muộn rồi. Khi tình yêu không thắng nỗi nghi ngờ thì mọi sự giải thoát cho giữa ta và chàng. Ha-nu-man, hãy giết ta đi…
+ Ha-nu-man, lòng chú trung hậu quá! Nhưng chú làm sao hiểu hết được những điều ngang trái của con người.
+ Thôi vĩnh biệt rồi. Đừng than khóc nữa.
+ Ha-nu-man ơi, người giết ta đi để ta sống làm gì. Ôi tình sao mà oan nghiệt. Hỡi thần Lửa thiêng liêng, hãy nói vì sao ta phải chết. Hỡi ngọn lửa thiêng liêng, hãy nói vì sao ta phải chết. Hỡi ngọn gió thiêng liêng hãy đưa ta về nơi cát bụi, nơi đã sinh ra ta từ luống cày đất mẹ yêu thương. […]
→ Lời thoại trên thể hiện: Si-ta là một người phụ nữ mạnh mẽ và quyết đoán, nàng thà chết chứ không muốn sống trong cảnh bị nghi ngờ và oan ức. Đồng thời cũng cho thấy, Si-ta là một người phụ nữ hiểu biết và thông cảm, nàng thương cảm cho Ha-nu-man vì buộc phải thực hiện nhiệm vụ khó khăn này.
Câu 5: Xác định chủ đề của văn bản.
Trả lời:
– Chủ đề: Cái thiện đấu tranh với cái xấu.
Câu 6: Theo em, văn bản trên thể hiện những đặc điểm nào của thể loại bi kịch? Cho biết dựa vào đâu để em xác định được như vậy.
Trả lời:
* Văn bản trên thể hiện một số đặc điểm của thể loại bi kịch:
– Mâu thuẫn bi kịch: Si-ta yêu Pơ-liêm nhưng lại bị anh nghi ngờ, không tin tưởng.
– Nhân vật bi kịch: Si-ta là một người phụ nữ tốt đẹp, yêu thương chồng nhưng lại phải chịu đựng sự nghi ngờ và oan ức.
* Dấu hiệu để xác định thể loại bi kịch:
– Nhân vật bi kịch.
– Mâu thuẫn bi kịch gay gắt, không thể giải quyết.
– Nhân vật phải chịu đựng nhiều đau khổ, bất hạnh.
– Cốt truyện bi kịch: qua các sự kiện, hành động, cái kết của đoạn trích dẫn đến đau thương, mất mát, tổn thất trong cuộc đời nhân vật.
– Lời đối thoại mang tính triết lí.
Câu 7: Có ý kiến cho rằng: Nàng Si-ta được Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ viết phỏng theo nhân vật, cốt truyện dân gian. Đó là câu chuyện thuộc về một thời đã xa. Tuy vậy, tác phẩm vẫn có khả năng gây xúc động cho người đọc người xem thời nay. Em có đồng ý với nhận định trên không? Vì sao?
Trả lời:
– Em đồng ý với nhận định trên.
– Tác phẩm của Lưu Quang Thuận – Lưu Quang Vũ đã được viết phỏng theo nhân vật và cốt truyện dân gian. Mặc dù câu chuyện thuộc về một thời đã xa, nhưng tác phẩm vẫn mang lại những cảm xúc sâu sắc cho người đọc và người xem hiện nay. Điều này chứng tỏ sức mạnh và giá trị của văn hóa dân gian trong việc kết nối và lan tỏa giá trị nhân văn qua thời gian.
