Soạn bài: Bàn về đọc sách (Chu Quang Tiềm) – Ngữ văn 9, Cánh diều
* Nội dung chính: Chu Quang Tiềm trong bài viết Bàn về đọc sách đã khẳng định đọc sách là con đường quan trọng để tích lũy, nâng cao học vấn. Từ việc đưa ra những sai lầm trong việc đọc sách, tác giả hướng tới cách đọc sách khoa học, hợp lí cho con người
1. Chuẩn bị
– Xem lại phần Kiến thức ngữ văn, những yêu cầu khi đọc văn bản nghị luận xã hội đã học ở các lớp trước (chú ý tới luận đề, luận điểm, lí lẽ, bằng chứng, các biện pháp nghệ thuật) đẻ vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.
– Đọc trước văn bản Bàn về đọc sách, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Chu Quang Tiềm.
– Chuẩn bị ý kiến của em để trao đổi trước lớp về cách đọc sách hiệu quả.
Trả lời
– Thông tin về tác giả Chu Quang Tiềm:
+ Chu Quang Tiềm (1897-1986), tên khai sinh là Tự Mạnh Thực
+ Quê quán: Đông Thành- An Huy-Trung Quốc
+ Sự nghiệp sáng tác: Ông là nhà mĩ học và lí luận học nổi tiếng của Trung Quốc; Ông là danh nhân lớn, học vấn cao, là tác giả của nhiều bài chính luận nổi tiếng
– Cách đọc sách hiệu quả:
+ Xác định mục đích đọc sách.
+ Tìm hiểu địa chỉ cuốn sách.
+ Xem mục lục.
+ Xem lời giới thiệu, lời tựa, lời nói đầu.
+ Xem lời kết luận và tóm tắt ở cuối sách.
+ Đọc một vài đoạn.
+ Đọc thực sự (hay đọc đi sâu)
2. Đọc hiểu
* Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1: Chú ý cách lập luận của tác giả khi đặt vấn đề.
Trả lời:
Tác giả đưa ra luận điểm: “Đọc sách là 1 con đường quan trọng của học vấn” và đưa ra lời bàn luận về tầm quan trọng của sách:
+ Sách ghi chép, cô đúc và lưu truyền mọi tri thức.
+ Sách có giá trị được xem là những cột mốc trên con đường tiến hoá học thuật của nhân loại.
+ Sách trở thành kho tàng quý báu của di sản tinh thần mà loài người thu được qua mấy nghìn năm.
Câu 2 : Quan điểm của tác giả thể hiện như thế nào trong câu văn này?
Trả lời:
– Ý nghĩa của việc đọc sách: là con đường quan trọng của học vấn, sự chuẩn bị cho cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn, phát triển thế giới mới.
Câu 3 : Chú ý cách tác giả lật ngược vấn đề để khẳng định ý kiến.
Trả lời:
– Trước tiên phải lựa sách mà đọc vì sách nhiều cũng có những nguy hại của nó:
+ Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, không biết nghiền ngẫm.
+ Sách nhiều khó lựa chọn, người đọc dễ lạc hướng, lãng phí thời gian.
– Cách chọn lựa sách mà tác giả đưa ra:
+ Không tham đọc nhiều, đọc lung tung, phải đọc kĩ những cuốn thực sự có giá trị.
+ Đọc kĩ về sách, tài liệu thuộc lĩnh vực chuyên môn của mình.
+ Khi đọc chuyên sâu, không thể xem thường loại sách gần gũi với chuyên môn.
Câu 4: Cách lập luận của tác giả có gì thú vị?
Trả lời:
Bằng cách lập luận hợp lý, diễn giải thông tin một cách thấu tình đạt lý, kín kẽ sâu sắc, tác giả đã cho thấy những vai trò của đọc sách như: nâng cao nhận thức, trí tuệ, phát triển tư duy, tình cảm và rèn giũa hành động.
Câu 5 : Tác giả thể hiện thái độ như thế nào trước việc đọc sách?
Trả lời:
Việc lựa chọn sách đọc là một yếu tố vô cùng quan trọng trong phương pháp đọc sách. Lời bàn của Chu Quang Tiềm về phương pháp đọc sách rất sâu sắc mà cũng rất gần gũi, dễ hiểu, tựu chung được thể hiện ở mấy điểm sau:
– Không nên đọc lướt qua, vừa đọc phải vừa suy ngẫm, “trầm ngâm tích luỹ tưởng tượng”, nhất là với các cuốn sách có giá trị.
– Không nên đọc một cách tràn lan, quyển nào có cũng đọc mà phải đọc một cách có kế hoạch và hệ thống. Có thể coi đọc sách là một công việc rèn luyện, một cuộc chuẩn bị âm thầm và gian khổ.
Cũng theo tác giả, đọc sách không chỉ là việc học tập tri thức mà còn là chuyện rèn luyện tính cách, chuyện học làm người.
Câu 6: Chú ý câu văn, hình ảnh bộc lộ thái độ của tác giả.
Trả lời:
Câu văn, hình ảnh bộc lộ thái độ của tác giả:
– Thế gian có biết bao người đọc sách chỉ đề trang trí bộ mặt như kẻ trọc phú khoe của chỉ biết lấy nhiều làm quý.
– Đối với việc học tập, cách đó chỉ là lừa mình dối người, đối với việc làm người thì cách đó thể hiện phẩm chất tầm thường, thấp kém.
Câu 7: Quan điểm của tác giả ở đây có mâu thuẫn với quan điểm đã nêu ở phần trước không? Vì sao?
Trả lời:
Quan điểm của tác giả ở đây không có mâu thuẫn với quan điểm đã nêu ở phần trước vì muốn tích lũy học vấn, đọc sách có hiệu quả, tại sao trước tiên cần biết cách chọn lựa sách mà đọc. Theo tác giả, cần đọc kỹ các cuốn sách, tài liệu cơ bản thuộc lĩnh vực chuyên môn, chuyên sâu của mình. Trong khi đọc chuyên sâu, không nên xem thường những loại sách thường thức, gần gũi với chuyên môn của mình. Tác giả khẳng định: “Trên đời không có học vấn nào là cô lập, không có liên hệ kế cận”, vì thế “không biết thông thì thông thể chuyên, không biết rộng thì không thể nắm gọn. Trước biết rộng rồi sau mới nắm chắc, đó là trình tự để nắm vững bất cứ học vấn nào”.
Câu 8: Chú ý tác dụng của những hình ảnh so sánh.
Trả lời:
Những hình ảnh so sánh đã khẳng định sựa lựa chọn sách đọc là rất cần thiết. Sách đọc phổ thông là loại sách cần thiết đối với tất cả mọi người. Các học giả muốn có kiến thức chuyên môn sâu rộng thì phải có kiến thức nền tảng, kiến thức phổ thông bởi trên thực tế không có học vấn nào là cô lập, tách rời khỏi các học vấn khác. Một ví dụ cụ thể như “chính trị học thì phải liên quan đến lịch sử, kinh tế, pháp luật, triết học, tâm lí học, cho đến ngoại giao, quân sự”. Nếu chỉ học riêng chính trị học thì sẽ gặp rất nhiều khó khăn giống như “con chuột chui vào sừng trâu, càng chui sâu càng hẹp, không tìm ra lối thoát”. Vì vậy, để nắm vững bất cứ học vấn nào, con người cần “biết rộng rồi sau đó mới nắm chắc”, “không biết rộng thì không thể chuyên, không thông thái thì không thể nắm gọn”
* Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1. Xác định luận đề của văn bản Bàn về đọc sách. Để triển khai luận đề này, tác giả đã đưa ra những luận điểm nào?
Trả lời:
– Luận đề: Đọc sách.
– Luận điểm:
+ Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách.
+ Những khó khăn trong việc đọc sách.
+ Phương pháp đọc sách hiệu quả
Câu 2: Chỉ ra những lí lẽ trong phần (1) của văn bản. Nhận xét về những lí lẽ đó.
Trả lời:
– Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách
+ Học vấn là thành quả tích lũy lâu dài của nhân loại.
→ Sách chính là kho tàng lưu giữ những thành quả đã tích lũy đó.
→ Đọc sách là con đường quan trọng của học vấn.
+ Mỗi quyển sách có giá trị là một cột mốc trên con đường phát triển học thuật.
→ Sách có ý nghĩa quan trọng trên con đường phát triển của nhân loại
+ Đọc sách là trả nợ quá khứ, là ôn lại kinh nghiệm của loài người, là hưởng thụ kiến thức, lời dạy tâm huyết của quá khứ
+ Đọc sách là con đường tích lũy, nâng cao vốn tri thức, là sự chuẩn bị cho con đường chinh phục học vấn kéo dài hàng vạn dặm
→ Sử dụng lập luận hợp lý, thấu tình đạt lí, kín kẽ sâu sắc
→ Đọc sách là để nâng cao nhận thức, bồi bổ trí tuệ, phát triển tâm hồn, tình cảm, rèn giũa hành động.
Câu 3: Trong phần (2), tác giả cho rằng “sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu”, “sách nhiều dễ khiến người đọc lạc hướng”. Để làm sáng tỏ lí lẽ này, tác giả đã đưa ra những bằng chứng nào? Em có đồng ý các lí lẽ không? Vì sao?
Trả lời:
– Tác giả cho rằng “sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu”, “sách nhiều dễ khiến người đọc lạc hướng”. Để làm sáng tỏ lí lẽ này, tác giả đã đưa ra những bằng chứng:
+ Các học giả Trung Hoa thời cổ đại do sách khó kiếm, một đời đến bạc đầu mới đọc hết một quyển kinh. Sách tuy đọc được ít, nhưng đọc quyển nào ra quyển ấy, miệng đọc, tâm ghi, nghiền ngẫm đến thuộc lòng, thấm vào xương tủy, biến thành một nguồn động lực tinh thần, cả đời dùng mãi không cạn.
+ Giờ đây sách dễ kiếm, một học giả trẻ đã có thể khoe khoang từng đọc hàng vạn cuốn sách. “Liếc qua” tuy rất nhiều, những “đọng lại” thì rất ít, giống như ăn uống, các thứ không tiêu hóa được tích càng nhiều, thì càng dễ sinh ra bệnh đau dạ dày, nhiều thói xấu hư danh nông cạn đều do lối ăn tươi nuốt sống đó mà sinh ra cả.
+ Nhiều người mới học tham nhiều mà không vụ thực chất, đã lãng phí thời gian và sức lực trên những cuốn sách vô thưởng vô phạt, nên không tránh khỏi bỏ lỡ mất dịp đọc những cuốn sách quan trọng, cơ bản. Chiếm lĩnh học vấn giống như đi đánh trận, cần phải đánh vào thành trì kiên cố, đánh bại quân địch tinh nhuệ, chiếm cứ mặt trận xung yếu. Mục tiêu quá nhiều, che lấp mấy vị trí kiên cố, chỉ đá bên đông, đấm bên tây, hóa ra thành lối đánh “tự tiêu hao lực lượng”.
– Bằng những so sánh cụ thể, xác thực, tác giả vừa chỉ ra những nguy hại do lối đọc sách sai lệch; vừa phân tích, lí giải những nguy hại đó một cách thuyết phục.
Câu 4: Nội dung của phần (3) liên quan đến phần (1) và phần (2) như thế nào? Nêu lên một điều em tâm đắc nhất trong phần (3) và lí giải vì sao.
Trả lời:
– Nội dung của phần (3) của văn bản có liên quan mật thiết với phần (1) và phần (2). Người đọc sách phải biết tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách, các khó khăn, nguy hại dễ gặp của việc đọc sách trong tình trạng hiện nay thì mới có phương pháp đọc sách phù hợp nhất.
– Điều em tâm đắc nhất trong phần (3): “Đọc lướt qua 10 quyển không bằng đọc 10 lần một quyển” đọc thật kỹ nghiền ngẫm tư duy một quyển sách hay, đó chính là phương pháp đọc tốt nhất.
Câu 5: Văn bản Bàn về đọc sách thuyết phục người đọc bởi những lí do nào? Phân tích một số bằng chứng để khẳng định câu trả lời của em.
Trả lời:
– Bàn về đọc sách có sức thuyết phục cao. Sức thuyết phục ấy được tạo nên từ những yếu tố cơ bản sau:
+ Hệ thống luận điểm được triển khai rõ ràng một cách có lí lẽ và bằng những dẫn chứng sinh động, gần gũi, dễ hiểu.
+ Bố cục của bài viết rất chặt chẽ, được dẫn dắt một cách hợp lí, tự nhiên, gây được thiện cảm cho người đọc, người nghe.
+ Đặc biệt, trong bài viết tác giả sử dụng rất nhiều hình ảnh ví von, những câu văn dài, giàu sức gợi, vừa tạo ra được cảm xúc cho bài nghị luận, vừa khiến bài nghị luận trở nên sinh động, hấp dẫn hơn.
– Trong bài viết tác giả Chu Quang Tiềm đã đưa ra ba luận điểm rõ ràng đó chính là:
+ Tầm quan trọng của việc đọc sách; những thiên hướng sai lệch, khó khăn dễ mắc phải trong việc đọc sách hiện nay; và luận điểm thứ ba đó chính là bàn về phương pháp đọc sách và chọn sách.
+ Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu, dễ sa vào lối ăn tươi, nuốt sống.
– Tác giả đã so sánh cách đọc sách của người xưa và học giả ngày nay. Đó là đọc kỹ, nghiền ngẫm, đọc ít mà tinh còn hơn đọc nhiều mà rối.
– Còn lối đọc của ngày nay không chỉ vô bổ mà còn lãng phí thời gian công sức, thậm chí còn có hại.
→ Cách so sánh đọc sách với ăn uống vô tội vạ đã đem đến cho lời bàn thật trí lí sâu sắc.
+ Sách nhiều khiến người ta khó chọn lựa, dẫn đến lãng phí thời gian và sức lực với những cuốn sách không có ích.
– Tác giả đã so sánh việc đọc sách với việc đánh trận, làm tự tiêu hao lực lượng của mình.
→ Đây là cách so sánh khá mới mà vẫn quen thuộc và lí thú.
Câu 6 : Từ những vấn đề được gợi ra trong văn bản, hãy nêu một ưu điểm và một hạn chế về việc đọc sách của bản thân em.
Trả lời:
– Ưu điểm: Ham thích đọc sách, đọc được nhiều cuốn sách hay.
– Hạn chế: Còn ngại đọc những quyển sách dày, chưa chịu khó đọc kĩ các quyển sách.
