Lễ hội miếu Bà Chúa Xứ còn gọi lễ Vía Bà là một lễ hội của người dân Nam bộ, nằm dưới Núi Sam. Thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang, hàng năm đã thu hút trên 2 triệu lượt khách hành hương
Tổ chức hàng năm bắt đầu tại miếu Bà Chúa Xứ từ đêm 23/4 đến 27/4 âm lịch.
Phần lễ
Hoạt động này diễn ra với những nghi thức chính là: Lễ phục hiện rước tượng Bà xuống miếu thờ, Lễ Tắm bà, Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu, Lễ Túc yết và Lễ Xây chầu, Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc.
Lễ phục hiện rước tượng Bà từ bệ đá sa thạch trên đỉnh núi Sam về miếu bà diễn ra từ ngày 22/4, đêm 23 rạng sáng 24/4 sẽ cử hành Lễ Tắm Bà. Lễ tắm được diễn ra một cách kín đáo, chỉ có 9 người phụ nữ đồng trinh mới được thực hiện. Sau khi tắm xong, bộ y phục cũ của Bà sẽ được cắt nhỏ ra rồi phân phát cho người tham dự, đây được xem như bùa hộ mệnh giúp mang lại sức khỏe, bình an.
Vào 15 giờ ngày 24/4 sẽ diễn ra Lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân. Nghi thức này sẽ do các bô lão trong làng và Ban quản trị lăng miếu thực hiện.
Vào đêm 25 rạng sáng 26/4 sẽ diễn ra Lễ Túc yết và Lễ Xây chầu với nghi thức cúng tế cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đất đai phì nhiêu, người dân khỏe mạnh, yên vui. Vật cúng gồm có: một con heo trắng chưa nấu chín, một đĩa đựng “mao huyết”, một mâm xôi, một mâm trái cây, một mâm trầu cau, một đĩa gạo muối. Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam sẽ được kết thúc vào ngày 27/4 sau khi cử hành Lễ Chánh tế và Lễ Hồi sắc.
3.2 Phần hội
Sau khi được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia vào năm 2001 thì hoạt động tín ngưỡng này càng được đầu tư và tổ chức sôi nổi hơn. Ngoài phần lễ truyền thống, phần hội cũng được tổ chức đan xen với các chương trình mang đậm nét văn hóa của 4 dân tộc anh em Kinh, Chăm, Hoa, Khmer như tuần lễ văn hóa, thể thao, trò chơi dân gian, trình diễn văn nghệ dân tộc,…. Các trò chơi dân gian thường được tổ chức gồm có: Kéo co, thả diều nghệ thuật, trò chơi vận động liên hoàn, cờ tướng, đẩy gậy, chọi gà, cờ người… Các hoạt động văn hoá nghệ thuật được biểu diễn như múa lân sư rồng, múa mâm thao, múa bóng rỗi, múa đĩa chén…
Với những hoạt động thú vị vào mùa Lễ hội tại Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, hàng năm nơi đây thu hút hơn triệu người ở tứ phương, nhiều nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long, và Đông Nam Bộ đổ về để tham dự lễ, dâng hương…
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân TP. Châu Đốc. Lễ hội chứa đựng những giá trị lịch sử – văn hóa đặc trưng trong dòng chảy văn hóa Nam Bộ. Bản sắc văn hóa trong lễ hội được duy trì, thực hành, trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có tính lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn hóa tâm linh.
Lễ hội chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc, khát vọng của cộng đồng hướng đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Lễ hội còn mang tính cộng đồng cao, thể hiện sự sáng tạo và được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
