»» Nội dung bài viết:
Phân tích hình ảnh tuổi trẻ Việt Nam anh hùng trong kháng chiến chống ngoại xâm thể hiện qua tác phẩm Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê. Từ đó liên hệ so sánh với đoạn thơ sau:
“Tiểu đội đã xếp một hàng ngang
Cúc ơi em ở đâu không về tập hợp?
Chín bạn đã quây quần đủ mặt
Nhỏ-Xuân-Hà-Hường-Hợi-Rạng-Xuân-Xanh
A trưởng Võ Thị Tần điểm danh
Chỉ thiếu mình em
(Chín bỏ làm mười răng được!)”
(Cúc ơi! Em ở đâu?)
* Gợi ý làm bài:
Lê Minh Khuê quê ở Thanh Hóa, là cây bút chuyên về truyện ngắn, ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế và sắc sảo, đặc biệt là tâm lí phụ nữ. Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi xuất hiện lần đầu tiên trên tạp chí Tác phẩm được viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra ác liệt. Đây là một trong những truyện ngắn đầu tay đặc sắc của tác giả.
1. Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba nữ thanh niên xung phong.
a. Về công việc:
Tổ trinh sát nữ gồm ba người trên một cao điểm làm công việc đo khối lượng đất đá cần san lấp của mỗi hố bom mà địch gây ra và làm phát nổ những quả bom sót lại chưa nổ còn nằm trong đất. Đây là công việc nặng nhọc, căng thẳng và vô cùng nguy hiểm. Nó đòi hỏi ở con người sự dũng cảm, bình tĩnh nhanh nhẹn và khéo léo. Nhưng với ba cô gái thì những công việc ấy đã trở thành công việc thường ngày; họ vẫn hoàn thành tốt công việc.
b. Về không gian sống:
Họ sống trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, tức là ở nơi tập trung nhất bom đạn và sự nguy hiểm, ác liệt. Không gian còn rất chật hẹp, thiếu thốn và ẩm thấp: Ở dưới một cái hang nhỏ ngay dưới chân cao điểm. Không gian trong hang mát lạnh và ẩm mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột, dài trên nền ẩm.
2. Vẻ đẹp phẩm chất.
Họ là những cô gái còn rất trẻ, có cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau nhưng đều có chung một lí tưởng, một phẩm chất của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường:
Họ có tinh thần trách nhiệm cao, quyết tâm hoàn thành tốt mọi công việc được giao, anh dũng không sợ gian khổ, hi sinh. Họ là những anh hùng phá bom thầm lặng trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, trong cuộc kháng chiến chống Mĩ hào hùng của dân tộc ta.
Họ là những cô gái trẻ, họ luôn trẻ trung, yêu đời và lạc quan, dù công việc vất vả luôn cận kề cái chết nhưng họ vẫn vui vẻ, coi công việc cũng là một niềm vui “công việc nào cũng có cái thú của nó Khi hoàn thành xong việc thì họ trở về với cá tính, sự tươi trẻ đáng yêu tinh nghịch, hay xúc động, nhiều mơ mộng, dễ vui dễ buồn.
Mặc dù mang những nét chung nhưng ở mỗi cá nhân con người vẫn hiện lên những nét tính cách, cá tính độc đáo riêng: Nhân vật Phương Định nhạy cảm và lãng mạn; chị Thao chăm chép bài hát dù hát “sai bét, còn giọng thì chua… không hát trôi chảy bài nào”. Chị thường lấy lại tinh thần bằng cách thong thả nhai bánh bích quy.
Ở họ có tình đồng chí đồng đội keo sơn gắn bó: Phương Định và chị Thao lo lắng, chăm sóc chu đáo cho Nho khi bị thương.
3. Mở rộng, liên hệ.
* Về nội dung:
Bài thơ Cúc ơi! Em ở đâu? của tác giả Yến Thanh cũng như truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê) là những bức tượng đài về ba nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn một thòi khói lửa.
Các tác giả từng sống và chiến đấu trên những cung đường Trường Sơn đầy đạn bom, nên những trang viết sống động, chân thực. Từ đó, hình ảnh tuổi ưẻ Việt Nam sống có lí tưởng cao đẹp hiện ra với những phẩm chất chung: dũng cảm, yêu nước, trách nhiệm, tình đồng đội thiêng liêng và hồn nhiên trong sáng. Mỗi nhân vật có những nét riêng ấn tượng, đáng quý.
* Về nghệ thuật:
Viết về nữ thanh niên xung phong thời kháng chiến chống Mĩ, các tác giả lựa chọn hình thức thể hiện khác nhau. Nếu tác giả Yến Thanh chọn thể thơ tự do với câu ngắn câu dài đan xen nhau, mỗi câu thơ như một tiếng nấc nghẹn, xúc động chân thành của nhà thơ dành cho mười cô gái ở Ngã ba Đồng Lộc thì truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” (Lê Minh Khuê), với giọng kể đầy nữ tính qua nhân vật xưng “tôi” – Phương Định, khiến câu chuyện vê chiên tranh trở nên dịu mát, trong trẻo, đầy sức sống.
Bài tham khảo:
- Mở bài:
Nhà văn Lê Minh Khuê sinh năm 1949 quê Thanh Hóa, từng là thanh niên xung phong trên những nẻo đường Trường Sơn thời chống Mỹ. Những tác phẩm chị viết về cuộc sống và chiến đấu của chính bản thân và đồng đội gây nhiều chú ý cho bạn đọc. Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” là một trong những tác phẩm ấy. Truyện kể về ba cô gái trẻ – ba vì sao xa xôi trên cao điểm Trường Sơn – một tổ trinh sát mặt đường làm làm nhiệm vụ phá bom trên tuyến đường Trường Sơn đạn bom khốc liệt. Phương Định, nhân vật kể chuyện cũng là nhân vật chính đã để lại nhiều ấn tượng đẹp và tình cảm sâu sắc trong lòng người đọc.
- Thân bài:
Phương Định cùng Nho và Thao là những cô gái thanh niên xung phong sống trên cao điểm mênh mông khói bụi Trường Sơn và bom đạn hủy diệt của kẻ thù. Công việc của chị và đồng đội trong tổ trinh sát mặt đường là “đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom” để bảo vệ con đường, cho những đoàn xe băng về phía trước, góp phần vào sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Công việc thật vinh quang nhưng cũng đầy hy sinh gian khổ, hiểm nguy này đã làm sáng lên những phẩm chất đáng quý của chị.
Ở Phương Định ta nhận thấy nổi lên trên hết đó là vẻ đẹp của tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh vượt lên mọi hiểm nguy. Chị chạy lên trên cao điểm bị bom đạn cày nát, còn ẩn dấu những quả bom chưa nổ – cũng có nghĩa là chúng sẽ nổ bất cứ lúc nào, cũng có nghĩa là đối mặt với thần chết. Nhưng chị vẫn bình thản, thậm chí còn thấy thú vị, dù trên mình còn có vết thương chưa lành. Với tư thế bước đi đàng hoàng, thái độ bình tĩnh, thao tác thành thạo khi phá bom, có những lúc chị cũng có nghĩ đến cái chết nhưng chỉ là “mờ nhạt”. Những suy nghĩ cứ luẩn quẩn trong đầu cho dù đây không phải là lần đầu làm nhiệm vụ phá bom: “liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Không thì làm thế nào để châm mìn lần thứ hai?”. Thế nhưng, chị lập tức trấn tĩnh mình, tiếp tục thao tác chính xác. Mục đích hoàn thành nhiệm vụ luôn được Phương Định đặt lên trên hết.
Càng đọc ta càng nhìn thấy trong chị luôn thường trực một tình cảm đồng chí, đồng đội nồng ấm, tình cảm ấy thể hiện rất rõ ở tấm lòng vị tha, luôn quan tâm đến đồng chí, đồng đội. Chị lo lắng, sốt ruột khi đồng đội lên cao điểm chưa về. Chị luôn trìu mến yêu thương bạn bè, chăm sóc Nho tận tình khi cô bị thương. Không chỉ yêu thương đồng đội, ngược lại, chị rất cần sự cổ vũ, động viên của đồng đội. Chị thấy ấm lòng và tự tin hơn khi cảm thấy ánh mắt dõi theo, khích lệ của các anh chị chiến sĩ pháo binh. Chị rất yêu mến và cảm phục tất cả những người chiến sĩ mà chị gặp hằng đêm trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.
Nét nổi bật và cũng là điểm hấp dẫn của nhân vật này với người đọc là tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, là sự hồn nhiên như trẻ thơ của chị. Phương Định là con gái Hà Nội vào chiến trường. Chị vừa qua tuổi học sinh vô tư. Giữa chiến trường khói lửa, chị vẫn hay nhớ lại những kỉ niệm êm đềm bên cha mẹ trong căn góc nhỏ, nhớ về thành phố tuổi thơ. Chị hay hát, hay cười một mình, hay ngắm mình trong gương. Chị tự đánh giá mình là một “cô gái khá”, có “hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như một đài hoa loa kèn”. Sức cuốn hút mãnh liệt nằm ở đôi mắt “dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng”. Cô được các anh chiến sĩ nhận xét là “cô có cái nhìn sao mà xa xăm”. Chị có cái điệu đàng của một cô gái Hà Nội, nhưng là cái điệu đáng yêu vì nó hồn nhiên và vô cùng chân thực. Nhân vật Phương Định sở dĩ để lại nhiều ấn tượng trong lòng người đọc chính là nhờ ngòi bút miêu tả và kể chuyện tài tình của Lê Minh Khuê.
Tác giả đã khắc họa đậm nét về thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và đề cao vai trò của người phụ nữ. Mở rộng ra, tác giả muốn để lại cho người đọc một bức tranh về con người mà đặc biệt là những cô thanh niên xung phong gan dạ phi thường. Họ đã tiếp nối những người phụ nữ anh hùng trong lịch sử chống ngoại xâm như bà Trưng, bà Triệu, Nguyễn Thị Định,… hay hình tượng phụ nữ trong văn học như chị Út Tịch, chị Sứ,… tuy công việc làm có khác nhau nhưng đều xuất phát từ lòng yêu nước và khát vọng tự do độc lập. Nhân vật Phương Định phần nào đã thể hiển chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong thời kì chống Mỹ cứu nước của dân tộc.
- Kết bài:
Bằng ngòi bút miêu tả tâm lý nhân vậy sinh động, tinh tế, Lê Minh Khuê đã làm hiện lên thế giới nội tâm phong phú của Phương Định, cô nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ. Qua nhân vật Phương Định, chúng ta hiểu hơn thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm tháng hào hùng ấy. Đó là những anh hùng cống hiến thầm lặng cho đất nước ta.
Bài tham khảo 2:
- Mở bài:
Trong những năm chống Mĩ cứu nước, hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong luôn là đề tài cho các nhà văn, nhà thơ sáng tác. Nhà văn Lê Minh Khuê với truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi đã thể hiện thành vẻ đẹp con người quả cảm ấy trong trận chiến với kẻ thù xâm lược. Trong đó nổi bật nhất chính là Phương Định – một cô gái hồn nhiên, trong sáng, giàu tình cảm nhưng cũng rất gan dạ dũng cảm.
- Thân bài:
Những ngôi sao xa xôi viết về ba cô gái trong tổ trinh sát mặt đường gồm chị Thao tổ trưởng, Phương Định và Nho. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo đất đá rồi san lắp hố bom, đánh dấu vị trí bom chưa nổ và phá bom. Công việc nặng nhọc, nguy hiểm, có thể đối mặt với thần chết bất cứ lúc nào nhưng họ vẫn luôn lạc quan, hồn nhiên. Đặc biệt là gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội.
Phương Định có một vẻ nữ tính và chiều sâu trong tâm hồn.Vào chiến trường đã lâu, đối mặt với nguy hiểm, thử thách nhưng ở Phương Định vẫn không mất đi vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng. Cô có tâm hồn nhạy cảm, rất hay quan tâm đến hình thức của mình, thích nắm bản thân trong gương. Cô là một người luôn yêu quý, kính phục các anh bộ đội nhưng luôn làm ra vẻ không quan tâm, thật chất cô cũng e thẹn như những thiết nữ khác. Phương Định luôn nhớ về những ngày vô tư bên mẹ, về quê hương, vòm nhà hát lớn, …
Phương Định còn rất hay hát và thích hát. Những bài dân ca Ý, dân ca quan họ,… được cô ưa thích. Cô hát lên là để động viên cho chị Thao, Nho và chính bản thân mình nữa. Nét đẹp tỏa sáng là tấm lòng, tình cảm ấm áp dành cho đồng đội. Cô gắn bó với chị Thao, Nho như ba chị em. Dành cho Nho từng cái kẹo nhỏ, lo lắng cho chị Thao và Nho đi phá bom mãi không về, săn sóc cho Nho lúc bị thương. Nhờ tinh thần đồng đội ấm áp tạo cho cô sức mạnh chiến đấu kẻ thù, chiến đấu không nao núng hay run sợ.
Trong công việc, Phương Định dù đối đầu với nguy hiểm, thần chết, bơm bay, lửa đạn nhưng cô vẫn tìm được niềm vui và nguồn động lực hỗ trợ mình hoàn thành nhiệm vụ. Không có gì khác ngoài tình yêu nước, yêu thương đồng đội và không ngừng khát vọng ở tương lai giúp cô có thể đứng vững và tiếp tục chiến đấu
Tác giả miêu tả cảnh Phương Định làm nhiệm vụ phá bom nổ chậm khiến ta không khỏi khâm phục người con gái bé nhỏ ấy. Biết các anh cao xạ luôn dõi theo nên cô không sợ, bình tĩnh, đường hoàng đến quả bom. Lòng dũng cảm của Phương Định được kích thích bởi lòng tự trọng cho nên sợ hãi chỉ là thoáng qua. Khi đào hố, cận kề với cái chết, từng cảm giác của cô trở nên sắc nhọn hơn. Cô đã từng nghĩ đến cái chết nhưng chỉ là một cái chết thoáng qua, nhạt nhòa và vô nghĩa. Thần chết không ngừng trêu chọc cô, cố ý làm cô sơ xuất nhưng cô lập tức lấy lại bình tĩnh.
Tiếp đó là cảm giác chờ bom nổ đầy căng thẳng và dồn nén. Biết bao lần bơm nổ làm cô váng óc, ngực đau nhói, đôi mắt cay xè, mãi mới mở được. Nhưng Phương Định vẫn chủ động, bình tĩnh, sẵn sàng đối đầu với nguy hiểm để hoàn thành nhiệm vụ vì trong lòng của cô gái ấy tình yêu tổ quốc là không có gì có thể thay thế được.
Truyện được viết vào năm 1971, ngôi kể thứ nhất là Phương Định, giúp cô bộc lộ được, cảm xúc, tâm trạng một cách chân thật, đầy đủ nhất. Đây cũng chính là một trong những tác phẩm thành công của nhà văn Lê Minh Khuê. Với phương pháp sử dụng ngôi kể thứ nhất, tác giả đã hóa thân thành Phương Định, bộc lộ rõ tình cảm, suy nghĩ một cách sâu sắc, tinh tế,kết hợp với miêu tả, kể chuyện sinh động, hấp dẫn. Lê Minh Khuê đã xây dựng thành công một Phương Định mơ mộng, giàu tình cảm, dũng cảm trong công việc và mang một vẻ đẹp tâm hồn thuần khiết.
- Kết bài
Qua truyện “Nhưng ngôi sao xa xôi”, đã cho ta thấy rõ đời sống nội tâm của Phương Định – một cô thanh niên xung phong tiêu biểu đầy quả cảm và tâm hồn trẻ trung, hồn nhiên. Qua Phương Định, ta đã hiểu được những thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm tháng hào hùng chống Mỹ cứu nước, những con người vĩ đại với phẩm chất anh hùng, bất khuất, kiên trung, sẵn sàng chiến đấu hi sinh vì sự nghiệp giải phóng, thống nhất nước nhà.
