»» Nội dung bài viết:
Ôn tập Tiếng Việt
I – KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
1. Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây là thành phần gì của câu. Ghi kết quả phân tích vào bảng tổng kết (theo mẫu).
a) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó.
(Kim Lân, Làng)
b) Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
c) Đến lượt cô gái từ biệt. Cô chìa tay ra cho anh nắm, cẩn trọng, rõ ràng, như người ta cho nhau cái gì chứ không phải là cái bắt tay. Cô nhìn thẳng vào mắt anh – những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp ta nữa, hay nhìn ta như vậy.
(Nguyễn Thành Ling, Lặng lẽ Sa Pa)
d) Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lân lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới đến đây, vất vả quá!
(Kim Lân, Làng)
BÀI TỔNG KẾT VỀ KHỞI NGỮ VÀ CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP
+ Khởi ngữ
+ Thành phần biệt lập:
– Tình thái
– Cảm thán
– Gọi – đáp
– Phụ chú
2. Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu, trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ và một câu chứa thành phần tình thái.
II – LIÊN KẾT CÂU VÀ LIÊN KẾT ĐOẠN VĂN
1. Hãy cho biết mỗi từ ngữ in đậm trong các đoạn trích dưới đây thể hiện phép liên kết nào?
a) Ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b) Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen dần với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ?”.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
c) Nhưng cái “com-pa” kia lấy làm bất bình lắm, tỏ vẻ khinh bỉ, cười kháy tôi như cười kháy một người Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một người Mĩ không biết đến Hoa Thịnh Đốn vậy! Rồi nói:
– Quên à! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa!
Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói:
– Đâu có phải thế! Tôi…
(Lỗ Tấn, Cố hương)
2. Ghi kết quả phân tích ở bài tập trên vào bảng tổng kết theo mẫu sau đây:
CÁC PHÉP LIÊN KẾT ĐÃ HỌC
Hãy cho biết các từ ngữ tương ứng của các Phép liên kết dưới đây:
– Lặp từ ngữ
– Đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng
– Thế
– Nối
3. Nêu rõ sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn văn em viết về truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu.
III – NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý
1. Đọc truyện cười sau đây và cho biết người ăn mày muốn nói điều gì với người nhà giàu qua câu nói được in đậm ở cuối truyện.
CHIẾM HẾT CHỖ
Một người an mày hom hem, rách rưới, đến cửa nhà giàu xin ăn. Người nhà giàu không cho, lại còn mắng:
– Bước ngay! Rõ trông như người ở dưới địa ngục mới lên ấy!
Người ăn mày nghe nói, vội trả lời:
– Phải, tôi ở dưới địa ngục mới lên đấy!
Người nhà giàu nói:
– Đã xuống địa ngục, sao không ở hẳn dưới ấy, còn lên đây làm gì cho bẩn mắt?
Người ăn mày đáp:
– Thế không ở được nên mới phải lên. Ở dưới ấy các nhà giàu chiếm hết cả chỗ rồi! (in đậm câu Ở dưới ấy các nhà giàu chiếm hết cả chỗ rồi!)
(Theo Trương Chính – Phong Châu, Tiếng cười dân gian Việt Nam)
2. Tìm hàm ý của các câu in đậm dưới đây. Cho biết trong mỗi trường hợp, hàm ý đã được tạo ra bằng cách cố ý vi phạm phương châm hội thoại nào.
a) Tuấn hỏi Nam:
– Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không?
Nam bảo:
– Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp. (in đậm câu Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp)
b) Lan hỏi Huệ:
– Huệ báo cho Nam, Tuấn và chi sáng mai đến trường chưa?
– Tớ báo cho Chi rồi. – Huệ đáp. (in đậm câu Tớ báo cho Chi rồi)
* Soạn bài:
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập
Câu 1:
| Khởi ngữ | Các thành phần biệt lập | |||
| Tình thái | Cảm thán | Gọi-đáp | Phụ chú | |
| Xây cái lăng ấy | Dường như | Vất vả quá | Thưa ông | Những người con gái sắp xa ta, biết không bao giờ gặp lại nữa, hay nhìn ta như vậy. |
Câu 2: Viết đoạn văn giới thiệu về truyện Bến quê (Nguyễn Minh Châu) có dùng khởi ngữ và thành phần tình thái.
Bến quê là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Đọc kĩ truyện, chắc chắn trong mỗi chúng ta không ai không thấy một triết lí giản dị mà sâu sắc; những tổng kết đã đc trải nghiệm trong cuộc đời của mỗi con người. Truyện đc xây dựng trên một tình hướng nghịch lí và thể hiện rất rõ qua nhân vật Nhĩ – một con người buôn ba khắp muôn nơi nhưng cuối đời lại bị buộc chặt vào giường bệnh. Lúc này Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp bình dị và đầy quyến rũ của một vùng đất bên kia sông Hồng; và anh mới cảm nhận hết tình cảm thân thương của người vợ trong những ngày bệnh tật… tất cả đc nhà văn thể hiện qua những lời văn tinh tế, giàu hình ảnh mà tràn đầy cảm xúc. Đọc Bến quê, ta không phải đọc qua một lần mà hiểu được; ta phải suy tư, nghiền ngẫn qua từng câu từng chư của nhà văn.
II. Liên kết câu và liên kết đoạn
Câu 1:
a. Nhưng, nhưng rồi, và thuộc phép nối
b. Cô bé – cô bé: thuộc phép lặp; cô bé – Nó: thuộc phép thế
c. Thế thuộc phép thế
Câu 2: HS ghi kết quả phân tích ở trên vào bảng theo mẫu SGKIII. Nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý
Câu 1: Qua câu ở dưới ấy các nhà giàu chiếm hết chỗ cả rồi, người ăn xin muốn nói: địa ngục là nơi dành cho bọn nhà giàu (bọn người chất đầy tội lỗi ở trần gian).
Câu 2:
a. Nam không muốn nói thẳng ý kiến chê của mình (để tránh mếch lòng bạn), do đó cố ý vi phạm phương châm cách thức (nói mơ hồ) và phần nào phương châm quan hệ (noi chệch đề tài).
b. Huệ muốn nói rằng “còn Nam và Tuấn mình vẫn chưa báo”. Huệ cố ý vi phạm phương châm về lượng (nói thiếu), có lẽ để nhẹ đi phần chưa hoàn thành trách nhiệm của mình.
