Tình yêu đất nước và tình yêu lứa đôi trong giai đoạn văn học 1945-1975 luôn đan xen hài hòa tạo nên tình yêu cao đẹp của con người Việt Nam. Qua đoạn thơ Đất Nước (Nguyễn Khoa Điềm) và bài thơ Sóng (Xuân Quỳnh), anh (chị) hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

»» Nội dung bài viết:

Tình yêu đất nước và tình yêu lứa đôi trong giai đoạn văn học 1945-1975 luôn đan xen hài hòa tạo nên tình yêu cao đẹp của con người Việt Nam.

Qua đoạn thơ Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, anh (chị) hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

Mở bài:

– Tình yêu là đề tài muôn thuở của thơ ca và là nguồn cảm hứng bất tận của văn học qua các thời kì. Điểm sáng nổi bật trong đề tài tình yêu là sự hòa quyện giữa tình yêu lứa đôi với tình yêu đất nước.

– Thơ ca giai đoạn 1945- 1975 có sự thống nhất, hòa hợp giữa tình yêu lứa đôi với tình yêu đất nước. Đặc điểm ấy thể hiện rõ nét qua đoạn trích Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm và bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh.

Thân bài:

1. Giới thiệu khái quát.

– Thơ ca giai đoạn 1945-1975 có nhiều sáng tác đặc sắc về đề tài đất nước như “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, “Mũi Cà Mau” của Xuân Diệu, “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng?” của Chế lan Viên… Các sáng tác kể trên đều có sức sống lâu bền bởi những đóng góp riêng độc đáo.

– Đoạn trích “Đất Nước” (trường ca Mặt đường khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm là một minh chứng điển hình. Tác phẩm được hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971 với mục đích viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước và sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược.

– Xuân Quỳnh viết bài thơ “Sóng” vào năm 1967 trong chuyến đi thực tế tại vùng biển Diêm Điền (tỉnh Thái Bình), in trong tập Hoa dọc chiến hào (1968). Sóng là một bài thơ tình tiêu biểu của Xuân Quỳnh thuở ban đầu, giai đoạn đầu. Đó là lời tự bạch của một trái tim phụ nữ đang yêu nồng nàn, tha thiết, thủy chung như nhất và khao khát bất tử cùng tình yêu.

2. Tình yêu đất nước và tình yêu lứa đôi luôn đan xen hài hòa tạo nên tình yêu cao đẹp của con người Việt Nam qua đoạn thơ “Đất Nước” (Nguyễn Khoa Điềm) và bài thơ “Sóng” (Xuân Quỳnh).

a. Đoạn thơ “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm:

* Từ nhiều bình diện: không gian địa lí, thời gian lịch sử, bề dày văn hóa, cốt cách tâm hồn dân tộc, Nguyễn Khoa Điềm đã làm sáng lên tư tưởng cốt lõi Đất Nước của Nhân Dân đồng thời gửi gắm một tình yêu sâu sắc, mãnh liệt đối với đất nước.

– Tình yêu đất nước gắn liền với những gì bình dị, thân thuộc, gắn bó trong cuộc sống hàng ngày; tình cảm gia đình, tình yêu nguồn cội: Cái kèo, cái cột, hạt gạo, miếng trầu, gừng cay, muối mặn, bà, cha mẹ, dân mình …

– Tình yêu đất nước gắn liền với tình yêu thiên nhiên, yêu cảnh sắc quê hương, đất nước từ những không gian hẹp cho đến không gian rộng lớn, từ những cảnh sắc đời thường cho tới những di tích, danh thắng trên khắp mọi miền: nơi anh đến trường, nơi em tắm, nơi dân mình đoàn tụ, núi Vọng Phu, Hòn Trống Mái, Núi Bút, non Nghiên, Cửu Long giang …

– Tình yêu đất nước gắn liền với niềm tự hào về lịch sử, truyền thống cha ông, vẻ đẹp văn hóa, tâm hồn, cốt cách dân tộc thấm nhuần nhận thức Nhân Dân – chủ thể sáng tạo, giữ gìn và bảo vệ đất nước qua trường kì lịch sử. Đó là truyền thuyết Lạc Long Quân và Âu Cơ, truyền thuyết vua Hùng và ngày Giỗ Tổ, sự hóa thân của nhân dân vào hình sông dáng núi, nhân dân sáng tạo và truyền lại cho thế hệ sau những giá trị vật chất và tinh thần, những con người vô danh đã hi sinh để bảo vệ đất nước “Họ đã sống và chết, giản dị và bình tâm / Không ai nhớ mặt đặt tên/ Nhưng họ đã làm ra Đất Nước”.

Tình yêu đất nước còn được thể hiện trong việc vận dụng hiệu quả, sáng tạo chất liệu văn hóa, văn học dân gian: tục ngữ, ca dao, truyền thuyết, cổ tích…

– Tình yêu đất nước gắn liền với ý thức trách nhiệm với tổ quốc, tinh thần đoàn kết sẵn sàng xả thân vì độc lập tự do của dân tộc:

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời …

* Tình yêu đất nước và tình yêu lứa đôi đan xen hài hòa tạo nên tình yêu cao đẹp của con người Việt Nam trong “Đất Nước” của Nguyễn Khoa Điềm.

– Chủ thể trữ tình trong “Đất Nước” là tiếng lòng của người con trai nói với người con gái, một người yêu nói với một người yêu, người chồng nói với người vợ nên lời trái tim chạm đến trái tim đọng lại tâm hồn và xốn xang nơi xúc cảm. Giọng điệu tâm tình thủ thỉ, vì thế triết luận về đất nước mà không khô khan, triết luận về đất nước mà vẫn đậm đà chất trữ tình.

– Đất Nước hiện lên vừa lớn lao, cao cả vừa bình dị gần gũi, Đất Nước có trong anh, trong em, trong mỗi chúng ta, trong mỗi kỉ niệm của tình yêu đôi lứa…

Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước

– Sự sống của mỗi cá nhân luôn là sự thể hiện cụ thể sinh động hình ảnh của Đất Nước trong mọi giá trị, mỗi con người Việt Nam luôn thừa hưởng, tiếp nối và phát triển những giá trị văn hóa, tinh thần, vật chất của cộng đồng từ hạt gạo ta ăn, ngôi nhà ta ở, ngôn ngữ ta trò chuyện tâm tình, những đạo lí nghĩa tình khi ứng xử…

– Cá nhân có mối quan hệ chặt chẽ gắn bó máu thịt với đất nước, hài hòa, gắn kết giữa tôi và ta, riêng và chung, cá nhân và cộng đồng:

Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước ven tròn to lớn

– Hình ảnh cầm tay là sự biểu hiện cụ thể của mối quan hệ gắn bó giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với cộng đồng. Tiếp nhận những giá trị bền vững thiêng liêng trong đời sống tinh thần, tình cảm mấy nghìn năm của Đất Nước, tình yêu lứa đôi của anh và em luôn hài hòa nồng thắm thủy chung son sắt gắn kết với tình cảm cộng đồng tạo nên sự vẹn tròn to lớn. Tương lai hạnh phúc của lứa đôi nằm trong tương lai hạnh phúc của Đất Nước:

Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nước đi xa

b. Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh.

* “Sóng” của Xuân Quỳnh tô đậm nét đẹp tình yêu đôi lứa.

– Hình ảnh trung tâm của bài thơ là sóng và vì thế mạch thơ cũng giống như từng lớp sóng trào dâng. Ngoài ra, sóng còn ẩn dụ cho tình yêu, nỗi nhớ của em – của nhân vật trữ tình. Sóng và em hợp thành cặp hình ảnh song hành, quấn quýt, soi chiếu vào nhau tô đậm vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ khi yêu với tất cả sắc thái, cung bậc. Bài thơ thể hiện tiếng nói của một trái tim phụ nữ hồn hậu, chân thành, nhiều lo âu và luôn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.

– “Sóng” thể hiện tiếng nói tình yêu của một cái tôi có khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành mãnh liệt:

+ Cái tôi khát vọng được sống đúng với cá tính của mình, được thấu hiểu và được yêu thương nên đã dấn thân vào hành trình gian truân tìm kiếm hạnh phúc. Cái tôi còn khát vọng khám phá bản chất, nguồn gốc của tình yêu để rồi nhận ra rằng tình yêu là quyến rũ, thiêng liêng và không thể nào lí giải:

Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

+ Cái tôi mang nỗi nhớ nồng nàn da diết, nỗi nhớ ấy vượt qua mọi khoảng cách không gian, mọi giới hạn thời gian, không chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi cả trong tiềm thức, cõi vô thức và hiện hữu trong mỗi giấc mơ.

+ Cái tôi khát vọng và tin tưởng tình yêu chung thủy vượt qua những biến động của cuộc sống, những thăng trầm của cuộc đời để đến được bến bờ hạnh phúc.

– “Sóng” thể hiện tiếng nói tình yêu của một cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới hạn của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp người:

+ Cái tôi bằng sự chiêm nghiệm của một trái tim đa cảm và sự từng trải đã sớm nhận ra nghịch lí: đời người là ngắn ngủi so với thời gian vô thủy vô chung, khát vọng tình yêu là không cùng mà kiếp sống của mỗi người là hữu hạn.

+ Cái tôi tìm cách hóa giải nghịch lí và nỗi day dứt ấy bằng khát vọng hóa thân vào sóng hòa nhập vào biển lớn tình yêu để đạt đến sự đồng cảm, thấu hiểu tuyệt đích, để mãi mãi còn được yêu thương và dâng hiến.

* Tình yêu đất nước và tình yêu lứa đôi đan xen hài hòa tạo nên tình yêu cao đẹp của con người Việt Nam trong “Sóng” của Xuân Quỳnh.

– “Sóng” được viết vào một ngày cuối năm (29/12/1967) khi cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang bước vào giai đoạn ác liệt. Thi phẩm trở thành đóa hoa thơ nở dọc chiến hào, là minh chứng cho sức sống mãnh liệt, khát vọng hạnh phúc, tình yêu bất diệt của tuổi trẻ Việt Nam những năm chống Mĩ.

– Tình yêu của cái tôi trữ tình trong “Sóng” luôn có sự hòa hợp, đan xen giữa tình yêu lứa đôi với tình yêu đất nước. Đó là khát vọng cháy bỏng đem tình yêu của cái tôi cá nhân hòa trong biển lớn tình yêu cuộc đời để tình yêu ấy trở nên bất tử.

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.

3. Đánh giá chung.

– Bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh và đoạn thơ “Đất nước” (trích trường ca “Mặt đường khát vọng”) của Nguyễn Khoa Điềm đều là những bản tình ca, hòa quyện đậm đà tình yêu đất nước và tình yêu đôi lứa.

Kết bài:

– Thơ Việt Nam 1945 – 1975 tập trung khắc họa hình ảnh con người với những phẩm chất tốt đẹp, đời sống cá nhân gắn bó chặt chẽ với đời sống dân tộc. Đó là khả năng khám phá, tái hiện đời sống con người qua những trang thơ. Điều đó đã được nhà nghiên cứu Vũ Duy Thông khẳng định: “Thơ từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1975 vẫn là nguồn năng lượng quý giá, bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách Việt Nam hôm nay và những thế hệ mai sau”.