»» Nội dung bài viết:
Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống
I – ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
Đọc các đề bài sau và trả lời câu hỏi.
Đề 1. Đất nước ta có nhiều tấm gương học sinh nghèo vượt khó, học giỏi. Em hãy trình bày một số tấm gương đó và nêu suy nghĩ của mình.
Đề 2. Chất độc màu da cam mà đế quốc mĩ đã rải xuống các cánh rừng miền Nam thời chiến tranh đã để lại di hoạ nặng nề cho hàng chục vạn gia đình. Hàng chục vạn người đã chết. Hàng vạn trẻ em chịu tật nguyền suốt đời. Cả nước đã lập quỹ giúp đỡ các nạn nhân nhằm phần nào cải thiện cuộc sống và xoa dịu nỗi đau của họ. Em hãy nêu suy nghĩ của mình về các sự kiện đó.
Đề 3. Trò chơi điện tử là món tiêu khiển hấp dẫn. Nhiều bạn vì mải chơi mà sao nhãng học tập và còn phạm những sai lầm khác. Hãy nêu ý kiến của em về hiện tượng đó.
Đề 4. Đọc mẩu chuyện sau đây và nêu những nhận xét, suy nghĩ của em về con người và thái độ học tập của nhân vật.
Nguyễn Hiền nhà rất nghèo, phải xin làm chú tiểu trong chùa. Việc chính là quét lá và dọn dẹp vệ sinh. Nhưng cậu rất thông minh và ham học. Những buổi thầy giảng kinh, cậu đều nép bên cửa lắng nghe, rồi chỗ nào chưa hiểu, cậu hỏi thầy giảng thêm. Thấy Nguyễn Hiền thông minh, mau hiểu, thầy dạy cho cậu học chữ. Không có giấy, Nguyễn Hiền lấy lá để viết chữ, rồi lấy que tre xâu thành từng xâu ghim xuống đất. Mỗi ghim là một bài.
Một hôm Nguyễn Hiền xin thầy cho đi thi. Thầy ngạc nhiên bảo:
– Con đã học tập được bao nhiêu mà dám thi thố với thiên hạ?
– Con xin thi thử xem sức học của mình đến đâu.
Năm ấy, Nguyễn Hiền đã đỗ Trạng nguyên. Vua Trần cho Nguyễn Hiền còn nhỏ quá, mới 12 tuổi, nên không bổ dụng.
Một thời gian sau, vua có dịp tiếp sứ giả nước ngoài, cho gọi Nguyễn Hiền về triều, Nguyễn Hiền bảo:
– Đón Trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thức.
Vua đành cho các quan mang võng lọng ra rước quan Trạng tí hon về kinh.
(Theo Cửu Thọ, Một trăm gương tốt thiếu nhi Việt Nam, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 1999)
Câu hỏi:
a) Các đề bài trên có điểm gì giống nhau? Chỉ ra những điểm giống nhau đó.
b) Mỗi em tự nghĩ một đề bài tương tự.
II – CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
Cho đề bài: Báo đưa tin: “bạn Phạm Văn Nghĩa, học sinh lớp 7 trường Trung học cơ sở Bắc Sơn, quận Gò Vấp, nhà ở Hóc Môn. Nghĩa thường ra đồng giúp mẹ trồng trọt.
Một hôm, mẹ thấy Nghĩa cầm tờ giấy hứng cái gì, mẹ hỏi: “Con làm già đấy?”. Nghĩa trả lời: “Con thụ phấn cho bắp”. Vụ ấy ruộng bắp nhà Nghĩa năng suất cao hơn mọi năm.
Ở nhà Nghĩa còn nuôi gà, nuôi heo. Em còn làm một cái tời để mẹ kéo nước đỡ mệt.
Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh đã phát động phong trào học tập “Phạm Văn Nghĩa”. Phong trào ấy được các bạn học sinh nhiệt liệt hưởng ứng”.
Em hãy nêu suy nghĩ của mình về hiện tượng ấy.
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
a) Đọc kĩ đề và trả lời câu hỏi: Đề thuộc loại gì? Đề nêu hiện tượng, sự việc gì? Đề yêu cầu làm gì?
b) Tìm ý ở đây là phân tích để tìm ý nghĩa của sự việc. Những việc làm của Nghĩa chứng tỏ em là người thế nào? Vì sao Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh phát động phong trào học tập bạn Nghĩa? Những việc làm của Nghĩa có khó không? Nếu mọi học sinh đều làm được như Nghĩa thì đời sống sẽ như thế nào?
2. Lập dàn bài
Sắp xếp ý theo bố cục bài nghị luận.
a) Mở bài
– Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa.
– Nêu sơ lược ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.
b) Thân bài
– Phân tích ý nghĩa việc làm của Phạm Văn Nghĩa.
– Đánh giá việc làm của Phạm Văn Nghĩa.
– Đánh giá ý nghĩa việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa
c) Kết bài
– Khái quát ý nghĩa của tấm gương Phạm Văn Nghĩa.
– Rút ra bài học cho bản thân.
3. Viết bài
– Tập viết từng phần. Tập mở bài bằng nhiều cách (hoặc từ chung đến riêng, hoặc bằng phép đối lập, hoặc bằng cách đi thẳng vào đề,…).
– Cần phân tích các việc làm của Nghĩa. Khi phân tích thường nêu sự việc trước, chỉ ra ý nghĩa sau. Có thể dùng biện pháp đối lập, so sánh để làm nổi bật ý nghĩa việc làm của Nghĩa. Cần thấy rằng các việc làm của Nghĩa không khó, nhưng muốn thực hiện được thì phải có tấm lòng, có ý chí và nghị lực.
4. Đọc lại bài viết và sửa chữa
– Sửa lỗi chính tả, lỗi dùng từ, lỗi ngữ pháp.
– Chú ý liên kết, mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn và giữa các phần của bài văn.
| * Ghi nhớ: – Muốn làm tốt bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống, phải tìm hiểu kĩ đề bài, phân tích sự việc, hiện tượng đó để tìm ý, lập dàn bài, viêt bài và sửa chữa sau khi viết. |
III – LUYỆN TẬP
Lập sàn bài cho đề 4, mục I ở trên.
(Gợi ý:
– Đọc kĩ đề và tìm ý.
– Trả lời các câu hỏi sau: Hoàn cảnh của Nguyễn Hiền có gì đặc biệt? Tinh thần ham học hỏi và chủ động học tập của Hiền như thế nào? Ý thức tự trọng của Hiền biểu hiện ra sao? Em có thể học tập Nguyễn Hiền ở những điểm nào?)
* Soạn bài:
Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống
I. ĐỀ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
Đọc các đề bài đã cho (trang 22 SGK Ngữ văn 9 tập 2) và trả lời câu hỏi:
a) Các đề bài trên có điểm gì giống nhau? Chỉ ra những điểm giống nhau đó.
b) Mỗi em tự nghĩ một đề bài tương tự.
Trả lời:
a) Các đề bài đã cho có điểm giống nhau:
– Mỗi đề nêu một sự việc hoặc hiện tượng trong đời sống (gương học sinh nghèo vượt khó, giúp đỡ nạn nhân chất độc màu da cam, mê chơi điện tử, đọc truyện tranh, xao nhãng học tập…)
– Đề nào cũng yêu cầu người viết phân tích sự việc hiện tượng và nêu suy nghĩ của mình.
b) Một số đề bài tương tự:
Đề 1: Bạo lực học đường đang là vấn đề được cả xã hội quan tâm. Em hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của em về vấn đề trên.
Đề 2: Rừng là lá phổi xanh của nhân loại. Em hãy viết bài văn trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên.
Đề 3: Hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của em về vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay.
II. CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
1. Tìm hiểu đề và tìm ý
Trả lời câu hỏi (trang 23 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
a.
– Đề thuộc loại nghị luận về hiện tượng đời sống.
– Hiện tượng: học tập theo tấm gương Phạm Văn Nghĩa.
– Yêu cầu: nêu suy nghĩ về hiện tượng.
b.
Hành động của Phạm Văn Nghĩa khiến Thành đoàn phát động phong trào “Học tập Phạm Văn Nghĩa” :
– Nghĩa là người biết thương mẹ, giúp đỡ mẹ trong việc đồng áng.
– Nghĩa biết kết hợp giữa học với hành.
– Nghĩa là người biết sáng tạo (làm cái tời để mẹ kéo nước đỡ mệt).
– Học tập Nghĩa là học cách thương mẹ, học lao động, học vận dụng những kiến thức vào cuộc sống.
2. Lập dàn bài
– Mở bài: Giới thiệu hiện tượng Phạm Văn Nghĩa. Nêu tóm tắt ý nghĩa tấm gương của Nghĩa
– Thân bài:
+ Phân tích ý nghĩa việc làm của Nghĩa
+ Đánh giá việc làm của Nghĩa
+ Nêu ý nghĩa việc phát động phong trào học tập Phạm Văn Nghĩa
– Kết bài: Rút ra bài học cho bản thân.
Xem thêm:
Soạn bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống siêu ngắn
Soạn bài Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống – Ngắn gọn nhất
III. LUYỆN TẬP
Lập dàn bài cho đề 4 (trang 25 SGK Ngữ văn 9, tập 2).
I. Mở bài:
Giới thiệu câu chuyện và vấn đề nghị luận.
II. Thân bài:
1. Giải thích:
– Trước hết ta cần hiểu về câu chuyện của cậu học trò Nguyễn Hiền. Nguyễn Hiền con nhà nghèo, phải xin làm chú tiểu trong chùa…. (kể lại nội dung câu chuyện).
2. Bàn luận
a. Từ câu chuyện trên ta thấy đây là một hiện tượng tốt để lại nhiều tác dụng và ý nghĩa tích cực tới nhận thức và hành động của giới trẻ chúng ta.
– Nguyễn Hiền tuy con nhà nghèo nhưng thông minh, học giỏi và hiếu học, biết vượt qua hoàn cảnh khó khăn để vươn lên. Đó là một tấm gương vượt lên số phận, là biểu hiện của truyền thống hiếu học, cần cù, kiên cường của dân tộc ta. Truyền thống đó còn được biết đến qua những cái tên quen thuộc như anh Nguyễn Ngọc Ký, Nguyễn Văn Thước…
– Nguyễn Hiền dù chỉ “nép bên cửa” học lỏm nhưng thông minh, mau hiểu. “Không có giấy, Nguyễn Hiền lấy lá để viết chữ, rồi lấy que xâu từng xâu kim găm xuống đất”. Đến mùa thi thì xin thầy được đi thi… . Đây là một con người có nghị lực, ý chí, khát vọng và sức sống tinh thần mạnh mẽ. Bác sỹ Đặng Thùy Trâm từng viết: “Đời phải trải qua nhiều giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố”. Trong cuộc sống, mỗi chúng ta cần phải có bản lĩnh, có ý chí, nghị lực, không lùi bước trước thử thách, khó khăn thì chúng ta sẽ dễ dàng thành công.
– Nguyễn Hiền là Trạng nguyên mới 12 tuổi mà đã có khẩu khí hơn người: “Đón Trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thức”. Đây là biểu hiện của lòng dũng cảm, bản lĩnh, tự tin và là người trọng kẻ hiền tài, thông hiểu việc nước. Đây là dấu hiệu cho thấy một con người tài cao, đức trọng.
b. Bên cạnh những người con ưu tú làm rạng danh đất nước thì ta vẫn thấy không ít những hiện tượng trái ngược cần lên án. Đó là hiện tượng học sinh – sinh viên, thanh thiếu niên lười học, ham chơi, sống không ước mơ, không lí tưởng, sống đua đòi, hưởng thụ… Thậm chí, vì lối sống tầm thường, ích kỉ đó mà phạm tội, làm hại người khác, làm đau lòng người thân, bạn bè và bản thân đánh mất tuổi trẻ, tương lai, rơi vào vòng lao lí…
c. Câu chuyện kể về Nguyễn Hiền là một biểu hiện của một hiện tượng có tính nhân văn cao đẹp. Vì vậy chúng ta cần có biện pháp để nhân rộng hiện tượng này: (chỉ ra biện pháp)
3. Qua hiện tượng trên, bản thân mỗi người cần rút ra cho mình bài học: …
III. Kết bài
Tổng kết lại vấn đề.
